فراز و نشیب‌های روابط مصر و عربستان از گذشته تاکنون

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ملک سلمان امروز پنج شنبه برای نخستین بار از زمانی که قدرت را در عربستان بدست گرفته است، به قاهره سفر می کند.

قرار است عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر به استقبال ملک سلمان در فرودگاه قاهره برود و پس از آن دو طرف نشستی را برگزار خواهند کرد و طی آن به بررسی مسائل منطقه ای و بین المللی دارای اهتمام مشترک، همکاری و هماهنگی در تمامی زمینه ها برای مقابله با خطراتی که امنیت ملی عربی و حوزه خلیج فارس را تهدید می کند، می پردازند.

مناسبات قاهره و ریاض در طول تاریخ شاهد بحران هایی که برخی موارد آن در ذیل می آید:

تنش میان جمال عبدالناصر و ملک سعود

نخستین بحران در روابط دو کشور پس از جمهوری شدن مصر رخ داد، که طی آن میان "جمال عبدالناصر" رئیس جمهور وقت مصر و "ملک سعود بن عبدالعزیز" پادشاه وقت عربستان درباره جنگ یمن اختلاف ایجاد شد. مصر در این جنگ یکی از طرفهای درگیر بود، اما عربستان سعودی از حامیان حاکمان یمنی بشمار می رفت.
این یکی از طولانی ترین بحرانهای میان مصر و عربستان بود که در اواخر زندگی جمال عبدالناصر (1970) و دوران پادشاهی "ملک فیصل بن عبدالعزیز" ادامه داشت.

رهبری تحریم مصر پس از پیمان کمپ دیوید
پس از گذشت مدتی از بهبود روابط قاهره و ریاض و حمایت عربستان سعودی در کنار جنگ اکتبر (علیه رژیم صهیونیستی)، مسئله سفر "انور سادات" به قدس و امضای پیمان کمپ دیوید همچون بمبی در روابط دو کشور منفجر شد.

حسنی مبارک، انورسادات، جمال عبدالناصر، ملک عبدالله
پس از این پیمان عربستان و عراق رهبری جبهه اعراب علیه مصر را برعهده داشتند و این مسئله با تعلیق عضویت مصر در اتحادیه عرب و قطع روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی بسیار از کشورهای جهان عرب با قاهره همراه شد.

توقف صادرات نفت به مصر
در ادامه تلاشهای ریاض برای تحریم مصر پس از امضای پیمان کمپ دیوید، مقامات سعودی از توقف صادرات نفت به مصر خبر دادند. همچنین دولت عربستان تمامی سرمایه های موجود خود در بانک مرکزی مصر که به دو میلیارد دلار می رسید را از این کشور خارج کرد.
بحران در روابط دو کشور تا زمان ترور انورسادات ادامه داشت و با آغاز ریاست جمهوری "حسنی مبارک" روابط دو کشور به تدریجا بالاترین سطح ارتقا یافت.

بحران رسوایی اخلاقی بازرگان سعودی
در سال 1996 برخی رسانه های مصری دست به افشاگری درباره روابط غیر اخلاقی یکی از بازرگانان سعودی به نام "عبدالعزیز الابراهیمی" با برخی هنرمندان مصری منتشر کردند که به نقل محافل سیاستمداران عرب تبدیل شد. همچنین پس از انقلاب مصر و برگزاری تظاهرات مردمی در برابر ساختمان کنسولگری، عربستان تصمیم گرفت تا سفیرش را از قاهره فرابخواند و اعضای هیئت کنسولی را نیز از مصر خارج کند.

البته خشم مردم مصر و تظاهرات در برابر کنسولگری عربستان در ریاض پس از آن آغاز شد که مقامات امنیتی سعودی "احمد الجیزاوی" (وکیل مصری) را به اتهام قاچاق مواد مخدر بازداشت کردند، در حالی که برخی معتقدند وی به علت برخی مسائل سیاسی بازداشت شده است.
عربستان سعودی همچنین از زمان پیروزی انقلاب مصر بارها حتی با اعلام آمادگی برای کمک مالی خواستار آزادی حسنی مبارک از زندان شده است.

سفر اخیر وزیر خارجه عربستان به قاهره

سفر اخیر «عادل الجبیر» وزیر خارجه عربستان به قاهره مناسبت خوبی بود تا دو کشور بر توافق مواضع در قبال بسیاری از مسائل و نیز نبود اختلاف صحه بگذارند.
کنفرانس مطبوعاتی الجبیر با «سامح شکری» همتای مصری خود نیز مهر تاییدی بر مطابقت مواضع دو طرف بود تا جایی که وجود اختلافات پنهان بین دو کشور را زیر سوال برد.

نکته قابل ملاحظه اینکه هر چند دو طرف در کنفرانس مطبوعاتی مشترک بر عمق روابط دو جانبه در تمام سطوح و نیز مطابقت دیدگاههای مشترک در قبال مسائل اصلی و مهم جهان عرب از جمله یمن، سوریه، عراق و لیبی و نیز مبارزه با تروریسم تاکید کردند اما تکرار همین تاکیدها به ویژه در پاسخ به سوال های خبرنگاران بیانگر تفاوت و اختلاف بین دو طرف بود.

در آن زمان به نظر می رسید بیشترین اختلاف مصر و عربستان در خصوص پرونده سوریه است زیرا سامح شکری بر اهمیت دستیابی به راهکار سیاسی برای بحران سوریه و بر اساس نتایج «ژنو 1» تاکید کرد و از تماس و رایزنی با طرف روسی در ارتباط با بحران سوریه خبر داد.

اما الجبیر در اظهاراتی شفاف تر از شکری گفت که همه در مورد کنار رفتن «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه از قدرت به توافق رسیده اند و هدف از تماس با روسیه این است که حمایت از بشار اسد را متوقف کند.

تفاوت اولویت های مصر و عربستان

در واقع با توجه به بحران های منطقه‌ای به ویژه موضوع بحران سوریه می توان گفت که  اولویت های مصر و عربستان با یکدیگر متفاوت است.
همه می دانند که عربستان ، توقف نفوذ ایران در یمن، سوریه و عراق را اولویت خود قرار داده است زیرا نفوذ ایران را خطری علیه نفوذ خود در کشورهای عربی می داند از همین رو چه بسا از نظر ریاض متوسل شدن به نیروهای اسلامگرای اهل تسنن مانند «اخوان المسلمین» برای توقف نفوذ ایران نه تنها قابل قبول بلکه ضروری باشد.

علاوه بر این ریاض در کشمکش علیه جمهوری اسلامی ایران، ائتلاف با کشورهایی مانند ترکیه و قطر را ضروری می داند. ترتیب این اولویت ها موجب شد که عربستان در فواصل زمانی مختلف به آشتی بین مصر و قطر و نیز بین اخوانی ها و مصرمتوسل شود، اما به نظر نمی رسد که این ترتیب از نظر «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر پذیرفتنی باشد.

به عبارت بهتر رئیس جمهور مصر تمایل ندارد ستاره اخوانی ها بار دیگر چه در مصر و یا حتی در یمن، سوریه و لیبی درخشش پیدا کند. بنابراین اولویت السیسی در مرحله کنونی نبود اخوان المسلمین در ترتیب اولویت های منطقه ای است. حمایت عربستان از اخوان المسلمین از نظر قاهره قابل قبول نیست
به هر حال خودداری مصر از دخالت در یمن و عدم حضور میدانی در سوریه و عراق موجب شد عربستان در برابر گزینه های محدودی قرار بگیرد.

اما اختلاف مصر و عربستان هنگامی بیش از پیش نمود یافت که موضوع در نظر گرفتن برخی جایگزین ها در سوریه و یمن مطرح شد زیرا دیدگاه عربستان مبتنی بر پذیرفتن نقش اخوان المسلمین به منظور مقابله با نفوذ ایران در سوریه و یمن است و به نوعی با نقش این گروه در آینده این دو کشور موافق است که این به معنی امتداد حضور اخوان المسلمین در سطح منطقه و حمایت از اخوانی ها در مصر است.

علاوه بر این حمایت عربستان از اخوان المسلمین در سوریه به معنی وجود متحد قوی ترکیه و قطر است که این نیز به نوبه خود نه تنها به معنی حمایت از اخوان الملمسین در مصر بلکه به معنی فشار بر نقش منطقه ای مصر است.

اختلاف مصر  و عربستان در مورد بشار اسد

در همین ارتباط «هانی خلاف» معاون پیشین وزیر خارجه مصر در امور عربی گفت: نمی‌توان از اختلاف راهبردی بین مصر و عربستان سخن گفت بلکه فقط یک اختلاف نسبی در دیدگاهها و اولویت های دو طرف وجود دارد.

وی در توضیح این موضوع افزود: مصر دیدگاه خود در قبال سوریه را بر این اساس تغییر داد که بقای بشار اسد در قدرت از قدرت گرفتن گروههای افراطی در سوریه کم خطرتر است.

این مسئول سابق مصر ادامه داد: مصر به اهمیت وجود یک جایگزین برای نظام بشار اسد پیش از سرنگونی آن واقف است زیرا سایر سناریوها برای سوریه، می تواند موجب بروز خلأ به نفع گروههای افراطی و تکفیری شود.

به عقیده هانی خلاف، چنانچه اسد بدون هیچ جایگزینی برای پر کردن خلأ موجود از قدرت کنار گذاشته شود، سوریه به دست داعش خواهد افتاد و این سناریو فاجعه ای برای سراسر منطقه خواهد بود.

وی توضیح داد: عربستان این موضوع را به شکل دیگری می بیند، زیرا به دنبال سرنگونی بشار اسد است اما دیدگاهی در مورد آینده سوریه ندارد و هیمن جا نقطه اصلی اختلاف بین مصر و عربستان است.

اختلاف مبهم و نامعلوم مصر وعربستان در یمن

به گفته هانی، اظهارات مسئولان مصر و عربستان بیانگر این اختلاف دیدگاه در خصوص سوریه است اما در مورد یمن نمی توان اختلاف بین دو کشور را مشخص کرد زیرا هیچ نشانه روشنی در مورد مشارکت مصر در جنگ علیه یمن وجود ندارد و حتی نمی دانیم ماموریت و یا نقش نیروهای دریایی که از مصر به سمت باب المندب حرکت کردند، چیست.

به عقیده او، چه بسا حجم توافق و اختلاف نظر مصر و عربستان در قبال سوریه بسیار روشن تر از مواضع دو طرف در قبال یمن باشد اما به هر حال این اختلافات بر ائتلاف موجود بین دو کشور تاثیر نمی گذارد.

در این میان باید در نظر داشت که در مورد روابط مصر و عربستان پیش بینی ها و گمانه زنی های زیادی شده است و این وضعیت پس از فوت ملک عبدالله بن عبدالعزیز بیشتر شد و با وجود اینکه شواهد زیادی در مورد اختلاف دیدگاههای دو کشور در خصوص مسائل منطقه ای وجود دارد، اما این اختلافات در فواصل زمانی مختلف شدت و ضعف پیدا می کند.

با اینهمه چیزی را که می توان در این شرایط مورد تایید قرار داد اینکه منافع و خطرات مشترک بین مصر و عربستان بسیار مهم تر از اختلافات بین دو طرف است.

انتهای پیام/ر