خوسف دیار گل‌های نرگس همزاد تاریخ وهنر+تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، شهرستان خوسف در 36 کیلومتری غرب بیرجند و در حاشیه کویر لوت قرار گرفته است و این شهر در 38 و 53 طول شرقی و 46 و 32 عرض شمالی و ارتفاع یک هزار و 290 متری از سطح دریا قرار دارد.

شهرستان خوسف از شمال به شهرستان سرایان و بیرجند، از جنوب به نهبندان و استان کرمان، از غرب به شهرستان های طبس و سرایان و از شرق به سربیشه و نهبندان متصل است و همچنین این شهرستان دارای اقلیم مناطق بیابانی با ویژگی های خاص آن است.

خوسف یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان خوسف بوده و از مناطق کویری به حساب می‌آید. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال 1385، برابر 4٬068 نفر گزارش شده‌است و این شهر دارای ارتفاع 1300 متر از سطح دریا می‌باشد.

کال جنگال نشان قدمت شهرستان خوسف

به دلیل وجود کتیبه های تاریخی کال جنگال در نزدیکی خوسف و وجود محوطه های قبل از اسلامی، نشان از قدمت این شهرستان در این دوره دارد، در دوران اسلامی اول بار جیهانی در اشکال العالم از خوسف نام برده و می نویسد (شهری خرد است و در آن بستان های بسیار و زراعت همراه است و عمارت فراوان و آب های بسیار).

همچنین حافظ ابرو در مورد تعداد دهات، مزارع و موقعیت شهرستان خوسف چنین نوشته ：(بیست قریه و صد مزرعه از توابع خوسف است که بر کنار بیابان است و بر آن طرف بیابان، حدود کرمان است، خبیص از نواحی آن است و آن را بیابان لوت خوانند و در تابستان از آن موضع نمی توان گذشت و چهل فرسنگ در آن راه، آب ندارند).

بافت تاریخی خوسف که از آن دوران صفویه به بعد شکل گرفته، نشان از پیشینه عظیم معماری در این شهر دارد و بیش تر آثار معماری فعلی شهر متعلق به دوره صفوی تا قاجار می باشد.

تاریخچه  شهرستان خوسف

این منطقه را گرجی‌ها  قبل از ظهور اسلام بنیاد نهادند و یکی از کهن‌ترین شهرهای جنوب خراسان محسوب شده که در منابع تاریخی از آن با نام‌های خسف، خسب، خوسف یاد شده است و در کتاب نزهه‌القلوب حمدالله مستوفی از خوسف به عنوان معظمات بلاد قهستان یاد شده‌ است.

در رابطه با آثار تاریخی این شهر می‌توان به مسجد جامع خوسف، آرامگاه ابن حسام خوسفی، قلعه خوسف، خانه‌های علوی و مالکی و مدرسه ابن حسام اشاره کرد.

بافت های قدیمی  ویژگی های شاخص خوسف

وجود بافت قدیمی با آثار تاریخی از ویژگی‌های شاخص این شهر محسوب می‌شود. این بافت که به لحاظ موقعیت طبیعی و واقع شدن بر روی هسته مقاوم، از زمین لرزه در امان مانده و یکی از سالم‌ترین بافت‌های تاریخی در منطقه به شمار می‌رود.

این منطقه بیشتر استراحت‌گاه تجار و منزلگاهی برای بازرگانان گرجی در مسیر تجارت به هند بود و از آن جمله می‌توان به قبایل خودسیانی، خوسفیانی و خوسفی دراین منطقه اشاره نمود. قبایل یاد شده که تجارت پارچه، پیشه آنان بود از منطقه سوخومی در شمال غرب گرجستان، که بخشی از ایران محسوب می‌شد، به قصد تجارت پارچه از مسیر ایران قصد سفر به کشمیر هندوستان را داشتند.

همچنین این کاروان بزرگ تجاری گرجی پس از ترک منطقه سوخومی در شمال غربی گرجستان امروزی و عبور از آذربایجان از مسیر آستارا، رشت وارد سرزمین طبرستان شدند. و از این طریق پس از گذشت روزهای متوالی وارد سرزمین خراسان بزرگ شده تا اینکه به منطقه بیرجند در جنوب خراسان رسیدند. و چند صباحی را طبق معمول در کاروانسرای تجاری خود استراحت نمودند.

هنگام عبور از مرز امروزی ایران و افغانستان در حوالی نهبندان در آن منطقه بین راهزنان و آنان جنگی در گرفت و بخش عمده‌ای از اموال آنها به تاراج رفت.

تعداد از آنان کشته شدند و برخی نیز گریختند. بازماندگان این قبایل توسط گرجی‌های خوسف در جنوب بیرجند پناه داده شدند و لی پس از مدت کوتاهی همزمان با انعقاد پیمان نامه گلستان سرنوشت این قبایل به گونه دیگری رقم خورد و امکان بازگشت به گرجستان برایشان مهیا نشد.

بازماندگان این کاروان به ناچار در همان منطقه ساکن شدند و سعی در رونق مجدد پیشه خود نمودند. افرادی از این کاروان مدتها بعد با عبور از ناحیه کرمان و چابهار به بمبئی مهاجرت نمودند و به کمک پارسیان هند شغل خود را تقویت کردند.

تعداد کمی از افراد در خوسف ماندگار شدند که همین تعداد قلیل در زمان شوکت‌الملک حاکم وقت بیرجند بطور محترمانه مورد حمایت وی واقع شدند و بعدها به دعوت حاکم طبس برای امور بازرگانی به طبس دعوت شدند (قبائلی که بعدها خوسفی، خوسفیان، آریامنش و طاهریان شهرت یافتند). مهاجرین طی سالهای 1280 هجری خورشیدی تا کنون به مناطقی از جمله، طبس، کرمان، یزد و اصفهان کوچ کردند.

مشاهیر شهرستان خوسف

خوسف همچنین زادگاه ابن حسام خوسفی شاعر و عارف شیعه قرن نهم هجری قمری و نگارنده خاوران‌نامه نیز می‌باشد. همچنین می‌توان از غلامحسین شکوهی اولین وزیر آموزش و پرورش ایران نیز یاد کرد.

همچنین این شهر زادگاه تعدادی از مشاهیر بیرجند، چون غلامحسین شکوهی، احمد کامیابی مسک و سیما بینا بوده‌است.

خوسف یک کاروان سرای تجاری

در لغت نامه دهخدا نام خوسف (خوس اف و یا خودس اف) (نام منطقه‌ای در جنوب بیرجند) ریشه در زبان گرجی دارد. اینکه خوسف چه زمانی به این نام نامیده شد واقعاً معلوم نیست ولی اساساً این منطقه را گرجی‌ها و پیش از ظهور اسلام بنیاد نهادند.

شهرستان خوسف بیش تر از آنچه امروز مورد توجه قرار گرفته از نظر اقتصادی و تجاری مورد توجه تجار و بازرگانان قرار داشته و همچنین از خوسف به عنوان یک کاروان سرای تجاری نام برده می‌شد.

انتهای پیام/