پایگاه‌های استنادی و اساتید دانشگاه: افت علمی داریم/ وزارت علوم: آتش افروزی نکنید

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، رشد علمی و دغدغه‌‌های مربوط به آن از جمله مسائلی است که همواره در تیرس توجه مسئولان کشور و نهادهای علمی و آموزشی بوده است. تاکیدات و توصیه‌‌های رهبری به اهمیت این مسئله اضافه کرده،  بسیاری از اساتید و دانشگاهیان کشور پیشرفت فعلی کشور به خصوص پیشرفت در علوم جدید مانند نانو را مدیون پیگیری‌های رهبری و و دغدغه مندی ایشان می‌دانند.

اهمیت پیشرفت علمی کشور و رشد آن باعث شده اعضای هیئت علمی و اساتید کشور همواره با رصد این جایگاه دغدغه‌‌ها و نگرانی‌های خود را‌ به سیاستگذاران علمی کشور اعلام کنند و خواستار برطرف شدن موانع احتمالی موجود بر مسیر این پیشرفت باشند.

طی روزهای اخیر حدود 12 هزار عضو هیئت‌علمی و مدرس دانشگاه‌ و مؤسسات آموزش عالی کشور با صدور نامه‌ای سرگشاده‌ به سران سه قوه، ضمن اعلام برخی از دغدغه‌های خود خواستار تشکیل کمیته‌ای برای بررسی دلائل و ارائه راهکار لازم در حل مشکل توقف پیشرفت علمی کشور شدند، موضوعی که بعد از دو روز با لحن تندی از سوی وزارت علوم پاسخ داده شد.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پاسخ خود به این اعضای هیئت علمی ضمن تاکید چندباره به این موضوع که هیچ افت علمی در سالهای اخیر کشور وجود نداشته است رشد 9 برابری شرکت‌های دانش‌بنیان، اعلام اسامی 13 دانشگاه ایران در فهرست یک درصد دانشگاه‌های برتر و تأثیرگذار دنیا ، اعلام اسامی 173 دانشمند ایرانی در بین یک درصد دانشمندان برتر دنیا در سال 2015  و کسب رتبه سوم در جهان در تولید علم شیمی و رتبه هفتم در تولید علم در رشته نانو تکنولوژی را دلیلی بر این ادعای خود اعلام کرده این 12 هزار عضو هیئت علمی را  به آتش افروزی متهم کرده استو

در حالیکه وزارت علوم با متهم کردن این اساتید به آتش‌ افروزی سعی در پاک کردن صورت مسئله دارد و همچنان به دنبال نفی افت علمی کشور است، پروفسور جعفر مهراد بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم درباره جایگاه علمی ایران و علت توقف رشد علمی کشور در طی سال‌های اخیر اظهار داشت: ایران در طول سال‌های گذشته به دلایلی نظیر گسترش دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی از یک طرف و جذب دانشجو به ویژه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی موفق شده در بین کشورهای تولید کننده علم، جایگاه ممتازی را به خود اختصاص دهد.این جایگاه به ویژه در سال‌های گذشته به گونه‌ای رشد و توسعه یافته است که ناشی از میزان تولیدات علمی پیرو فرمایشات رهبر معظم انقلاب در باب نهضت تولید علم بوده است، در این راستا در 10 سال گذشته میزان تولیدات علمی ایران موجب شده، ایران در بین کشورهای تولید کننده علم از رتبه ممتازی برخوردار باشد.

**آمار علمی ایران طی چند سال اخیر

این چهره ماندگار علمی کشور با ارائه آماری از میزان تولیدات علمی کشور از سال 2010 گفت: این آمار نشان دهنده افزایش تولید علمی ایران از یک طرف و ثبات و یا افت رشد سریع میزان تولیدات علمی از طرف دیگر است.

مهراد افزود: پژوهشگران و دانشمندان ایران در سال 2010 میلادی طبق مستندات علمی پایگاه استنادی (ISI) به تولید 22 هزار و 234 مدرک تولید پرداخته‌اند که در این پایگاه ثبت و نمایه سازی شده است.

بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اشاره به آمار میزان تولید علمی کشورمان در سال 2011 خاطرنشان کرد: در این سال میزان تولیدات علمی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی ایران به 28 هزار و 423 مدرک افزایش پیدا می‌کند، یعنی در فاصله یک‌سال با افزایشی نزدیک به 6 هزار مورد در تولید علم مواجه هستیم.

وی تصریح کرد: در سال 2012 این رشد به 30 هزار و 279 مورد بالغ می‌شود، در سال 2013 ایران در میزان تولیدات علمی مبتنی بر مستندات علم (ISI) رقمی در حدود 30 هزار و 627 مدرک را تجربه می‌کند و این رقم در سال 2014 به 30 هزار و 974 مدرک می‌رسد. با نگاه اجمالی به این آمارها در سال های اخیر می‌بینیم که روند تولید علم آن گونه که رهبری فرمودند از شتابی که تقریبا 11 برابر سایر کشورها بوده کاسته شده است.

مهراد در همین زمینه گفت: در شش ماه اول سال 2015 میلادی نیز میزان تولیدات علمی ایران 13 هزار و 480 مدرک است.

این متخصص علم سنجی کشورمان با اشاره به اینکه علل افزایش یا کاهش تولیدات علمی به نوع نگاه برنامه‌ریزان و یا سیاستگذاران آموزش عالی بستگی دارد، تاکید کرد: حضور در رسانه‌‌ها و مطبوعات، ارائه اخبار از تولیدات علمی، تشویق نویسندگان مقالات علمی و بیان میزان تولیدات علمی از زبان مقامات مسئول از جمله عواملی هستند که انگیزه‌های اعضای هیئت علمی دانتشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را در زمنیه رشد تولیدات علمی افزایش می‌دهد.

وی تاکید کرد: علاوه بر این سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی بسیار اندک است، رهبری معظم در حضور اعضای هیئت علمی به این موضوع مهم اشاره کردند و خواستار افزایش سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی شدند. آنگونه که در سیاست ‌ای کلی علم و فناوری که توسط رهبری تصویب شده است رسیدن به 4 درصد از تولید ناخالص داخلی هدف‌گذاری شده‌است در حالیکه کل سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی کمتر از نیم صدم درصد است. در نتیجه آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها کهنه و فرسوده،‌ حق‌التحقیق‌ها ناچیز، اعزام اعضای‌ هیئت علمی به فرصت‌های مطالعاتی‌ اندک، حضور دانشمندان و پژوهشگران ایران به سمینارها و کنفرانس‌های بین اللملی ناچیز است.

بنیان‌گذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) افزود: مجموع این عوامل از نظر من به عنوان یک متخصص علم سنجی نشان دهنده‌ این است که شتاب علمی تا حدود زیادی افت پیدا کرده است.

**معتمدی: رشد علم داریم اما شتاب علمی کاهش یافته است

احمد معمتدی رئیس دانشگاه امیرکبیر نیز به شکلی دیگر کاهش رشد علمی را  تایید می‌کند. وی در گفت‌وگویی با رسانه ملی اظهار داشته است، رشد علمی داریم، اما شتاب رشد آن کاهش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه در دانشگاه‌های معتبر کشور آمارها افزایش مقالات را نشان می‌دهد، گفت: مقالات منتشر شده در مجلات دانشگاه‌ها شتاب خوبی داشته، اما در کنفرانس‌ها کاهش داشته، بنابراین در مجموع ما کاهش شتاب رشد علمی را تا حدودی داشته‌ایم.

رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر درباره دلایل کاهش رشد شتاب علمی در کشور، اظهار داشت: سفرهای علمی از سال 90 برای شرکت در کنفرانس‌ها یا مطالعات علمی در دانشگاه‌های معتبر تقریباً به صفر نزدیک شده، ضمن اینکه مسائل اقتصادی از جمله قیمت ارز و بودجه دانشگاه‌ها نیز در این مورد بی‌تأثیر نبوده است.

معتمدی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل این کاهش مسائل سیاسی سال‌های 88 و 89 بوده که تأثیرات خود را دو سال بعد می‌گذارد و ما شاهد رشد کاهش شتاب علمی از سال 90 هستیم، ضمن اینکه قردادهای صنعتی ما به شدت کاهش یافته، یعنی بودجه‌ای که از طریق صنعت به دانشگاه‌ها تزریق می‌شد، کاهش پیدا کرده است.

پورعباس: حاشیه‌های وزارت علوم تمرکز اساتید را می‌گیرد

عبدالرسول پورعباس استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر و رئیس سابق دانشگاه علمی کاربردی با اشاره به دلایل کاهش رشد علمی کشور به خبرنگار تسنیم گفت: عوامل مختلفی می‌تواند در کاهش رشد علمی کشور نقش داشته باشد. در دو سال اخیر وزارت‌ علوم کاملاً دچار حاشیه شد. عدم‌تمرکز وزارت علوم به مسائل مختلف به‌دلیل نبودن وزیر و حضور سرپرست، این وزارتخانه را دچار ضعف عمده و اساسی کرد و این مسئله باعث کمرنگ شدن نقش وزارت‌ علوم در دانشگاه‌ها شد.

استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر با اشاره به اینکه طی چند سال اخیر مأموریت وزارتخانه در حوزه پژوهش و فناوری ضعیف شد، تصریح کرد: ضعف شدید مدیریت علمی، تخصیص بودجه علمی و فناوری و تعطیل شدن بسیاری از پروژه‌های ملی که حدود 40 پروژه است به‌دلیل عدم تخصیص بودجه از دیگر عوامل کاهش رشد شتاب علمی کشور است. بروز حاشیه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها که رهبری در سخنان خود به آن اشاره کردند دانشگاه‌ها را تحت تأثیر قرار داد و تمرکز اساتید را از مسائل علمی به مسائل حاشیه‌ای کشاند.

این استاد دانشگاه افزود: عدم حمایت دانشجویان دکتری، کاهش جذب دانشجویان دکتری، کمرنگ شدن مشوق‌های لازم و موارد مرتبط با پشتیبانی‌های مالی از دانشجویان دکتری نیز در این زمینه تأثیرگذار بود و دانشگاه‌ها را دچار افت علمی کرد، در واقع می‌توان گفت عدم هدایت پژوهش و تحقیقات و توسعه فناوری‌ها از طریق دستگاه‌های مربوطه اثر خود را در این زمینه گذاشت.

رهبر معظم انقلاب همواره در دیدار با اساتید و مسئولان کشور به رشد علمی و اهمیت حفظ آن تاکید کردند. ایشان  در دیدار اخیر خود با اعضای هیئت دولت نیز بر ادامه حرکت علمی کشور تاکید داشتند.

ایشان در دیداری با اساتید کشور در سال جاری در پاسخ به اظهاراتی درباره رشد علمی فرمودند: طبق آمارهای جهانی، شتاب پیشرفت علمی در کشور، سیزده برابرِ متوسط جهان بود. این را مراکز آماری علمی دنیا اعلام کردند که ما هم مکرر قبلاً اعلام کردیم. این شتاب، امروز کم شده. اینکه بعضی می‌گویند از لحاظ پیشرفت علمی عقب ماندیم، بعضی می‌گویند نه، عقب نماندیم و هر دو هم آمار ارائه می‌کنند، نکته‌اش اینجاست، علی‌الظاهر از رتبه‌ی شانزدهم یا پانزدهم تنزل نکردیم (این درست است)، اما بایستی ترقی می‌کردیم؛ یعنی آن شتاب بایستی ادامه پیدا می‌کرد. این شتاب امروز کم شده. برادران و مسئولان عزیز وزارتخانه‌ها به این [نکته] توجه کنند؛ آن شتاب، امروز نیست. کاری کنید که شتاب رشد علمی فروکش نکند."

رهبر انقلاب همچنین در دیدار امروز خود با روسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی با اشاره به آمار برخی مراکز علمی دنیا درباره رشد علمی ایران یادآور شدند:"پایگاه‌های استنادی دنیا می‌گویند سرعت پیشرفت ایران 2 رتبه کم شده است، این بد است، البته برخی در دانشگاه سخنرانی و اصل پیشرفت‌های علمی را انکار می‌کنند، در حالی که مرکز تحقیقاتی رژیم صهیونیستی از پیشرفت علمی ابراز نگرانی کرده استف باید سرعت پیشرفت علمی را حفظ کنیم"

با وجود اینکه مسئولان و چهره‌های علمی کشور با اذئان به کاهش رشد علمی کشور خواستار توجه بیشتر مسئولان کشور و سیاست‌گذاران نهادی علمی، آموزشی به خصوص وزارت علوم به دلایل، موانع این شتاب و اجرای سیاست‌هایی در راستای افزایش این مسئله هستند جای تعجب است مسئولان وزارت علوم به جای پاسخگویی و بیان برنامه‌های خود برای از بین بردن این نقطه ضعف اساتید و اعضای هیئت علمی که به این مسئله هشدار می‌دهند را  به آتش افروزی متهم کنند.

انتهای پیام/