بازی دو سر باخت اردوغان در جنگ علیه داعش و کُردها

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تماس آمریکا با روسیه و تمایل آن به حل و فصل بحران سوریه با ابقای بشار اسد در ریاست جمهوری به این معنی است که در این معامله ترکیه بیشترین زیان را متحمل خواهد شد آن هم در شرایطی که خود را با جنگ علیه داعش و کُردها سخت به دردسر انداخته است.

عبدالباری عطوان در مقاله‌ای در روزنامه «رأی الیوم» تمایل آمریکا به حل و فصل بحران سوریه با ابقای بشار اسد در قدرت را به‌مثابه خسارت سنگین برای ترکیه دانست که خود را گرفتار جنگ با داعش و کُردها کرده است.

خواسته‌های اروغان تمامی ندارد

عطوان در این مقاله نوشت: در جریان نشست فوق العاده نمایندگان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در بروکسل دولت ترکیه به‌طور رسمی از حمایت سیاسی ناتو در جنگ علیه دولت اسلامی در عراق و شام ــ داعش ــ برخوردار شد.

با این حال رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه درخواست بیشتری دارد و در واقع علاوه بر حمایت سیاسی ناتو حمایت نظامی آن را نیز خواستار است، زیرا کشورش در معرض حمله قرار گرفته و دفاع از خود حق آن است و چه‌بسا درخواست اردوغان به این دلیل است که می‌داند آینده آبستن خطرات زیادی است بنابراین این درخواست حق اوست.

معلوم نیست اردوغان از چه حمله‌ای صحبت می‌کند و آیا منظور او همان حمله‌ای است که نیروهای وابسته به حزب کارگران کردستان به یکی از پاسگاه‌های مرزی داشتند یا حمله اخیر در شهر سوروچ با 32 کشته که بیشتر آنان کُردها بودند و انگشت اتهام خود را به‌سمت داعش نشانه رفت.

حمله به سوروچ همچنان در ابهام باقی مانده است

حمله انتحاری سوروچ که بنا بر تأکید «احمد داوود اوغلو» نخست وزیر ترکیه عاملان آن وابسته به داعش هستند، همچنان با ابهام روبه‌رو است و تا این لحظه داعش مسئولیت آن را قبول نکرده و در عین حال اتهام‌های اوغلو را نیز رد نکرده و در واقع ترجیح داده است به‌خلاف معمول این بار سکوت کند.

سکوت داعش در حالی است که این گروه معمولاً مسئولیت عملیات نیروهای خود در هر نقطه از جهان را به‌عهده می‌گیرد که نمونه آن حمله به دفتر مجله شارلی ابدو در فرانسه و نیز حمله اخیر به یک محل تفریحی و توریستی در شهر سوسه تونس بود که موجب قربانی شدن 38 جهانگرد اروپایی شد که بیشتر آنان از اتباع انگلیس بودند.

حملات داعش به نیروهای ارتش مصر در صحرای سینا نیز از جمله موارد حملات داعش است و البته فهرست حملات این گروه بسیار طولانی است.

ثبات و امنیت ترکیه در طول چهار سال گذشته

نکته قابل ملاحظه اینکه در طول چهار سال گذشته از هیچ حمله‌ای علیه ثبات و امنیت ترکیه صحبت به میان نیامد و آنکارا بود که از مخالفان مسلح سوریه حمایت کرده میزبان کنفرانس‌های ائتلاف ملی مخالفان سوریه و شاخه‌های سیاسی و رسانه‌ای آن بود.

علاوه بر این هزاران جنگجو با میلیاردها دلار که از بانک‌های ترکیه برداشت کرده بودند، از خاک این کشور عبور کرده آن را به دست گروه‌های میانه‌رو و یا تندرو که برای سرنگونی نظام حاکم سوریه مبارزه می‌کنند، رساندند.

آیا اشتباهات اردوغان ترکیه را به سوریه‌ای دیگر تبدیل می‌کند؟

در این شرایط باید پرسید: اکنون چه‌چیزی دستخوش تغییر شده است که ترکیه به‌شکل تدریجی در حال تبدیل شدن به الگوی سوری است؟

اشتباه بزرگی که اردوغان مرتکب شد، ارزیابی نادرست قدرت دشمنان و نظام سوریه و متحدانش بود، به‌اضافه اینکه از توان نظام حاکم سوریه برای مقاومت در چند سال گذشته برداشت درستی نداشت و کنار عربستان و قطر از گروه‌های مخالف مسلح به‌ویژه داعش و نیز گروه موسوم به «جیش الفتح» متشکل از «جبهة النصره» و «احرار الشام» حمایت کرد.

اعلام جنگ ترکیه بسیار سؤال‌برانگیز است

در این میان اعلام جنگ ترکیه علیه داعش به‌دلیل اینکه تهدید تروریستی برای منطقه و اروپا و آمریکا به شمار می‌آید، بسیار سؤال برانگیز است و باید از دولت ترکیه در مورد مستثنی کردن سایر گروه‌ها از جمله جبهة النصره و احرار الشام که از نظر رویکردهای افراطی کمتر از داعش نیستند، سؤال کرد، زیرا این دو شاخه اصلی القاعده در سوریه به شمار می‌آیند.

البته اردوغان از قبل با در نظر گرفتن احتمال طرح چنین سؤال‌هایی با نهایت شرمساری گفت که جنگ علیه تروریسم علاوه بر داعش همه گروه‌های تندروی دیگر را نیز در بر می‌گیرد.

شرطهای دشوار اردوغان برای ملحق‌شدن به جنگ علیه داعش

با در نظر گرفتن تحولاتی که در طول سه سال گذشته بر موضع ترکیه حاکم بود باید در نظر داشت در فاصله این سالها آمریکا فرستاده‌های زیادی را عازم آنکارا کرد تا اردوغان را متقاعد کند به جنگ علیه داعش ملحق شود، با این حال وی همچنان وقت‌کشی و شرط‌های غیرقابل قبولی را مطرح می‌کرد، از جمله این شروط ایجاد منطقه حائل یا اعلام منطقه پرواز ممنوع در داخل خاک سوریه بود.

البته گفته شد که واشنگتن برخی از شروط اردوغان را پذیرفت، از جمله اینکه با ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه و در موازات خط مرزی ترکیه تا عمق 50 کیلومتری به‌طول 90 کیلومتر و به‌منظور اسکان یک‌میلیون و 700هزار پناهنده سوری مقیم ترکیه موافقت کرد.

اما واشنگتن در مورد این گفته‌ها و شنیده‌ها سکوت اختیار کرده و تأکید دارد که با ایجاد منطقه پرواز ممنوع موافقت نکرد که این نیز به‌نوبه خود ابهام وضعیت موجود را دوچندان می‌کند.

حیله‌گری اردوغان در جنگ علیه داعش و هدف قرار دادن کُردها

اردوغان با حیله‌گری وارد جنگ علیه داعش شده است به این امید که در جنگ علیه حزب جدایی‌طلب کارگران کردستان و یگان‌های دفاع مردمی کُرد وابسته به حزب اتحادیه دموکراتیک حمایت واشنگتن و ناتو را به دست آورد، زیرا آنکارا از 40 سال پیش حزب کارگران کردستان را در صدر فهرست دشمنان خود قرار داده است، به‌اضافه اینکه این حزب در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا نیز قرار دارد و آنکارا حزب دموکراتیک کردستان را نیز بازوی حزب کارگران کردستان می‌داند و در عین العرب و حسکه و تل‌ابیض واقع در شمال سوریه در نبردی دشوار و تحت پشتیبانی هوایی به جنگ داعش رفته است.

جنگ ترکیه در دو جبهه

ترکیه اکنون پس از سالهای طولانی که از نعمت امنیت و ثبات برخوردار بود خود را در دو جبهه و علیه دو دشمن سرسخت گرفتار کرده است.

دشمن اول همان کُردها هستند که تنها در ترکیه جمعیت آنان 18 میلیون نفر است و دوم نیز داعش است که اقدامات و عملیات آن از مرز کشورها و قاره‌ها فراتر رفته است.

هزینه سنگین مالی و انسانی ترکیه در جنگ علیه داعش و کُردها

پیروزی ترکیه در صحنه دو نبرد مزبور یا حتی یکی از این دو به زمانی طولانی نیاز داشته که هزینه مالی و انسانی زیادی را نیز به‌دنبال خواهد داشت آن هم در شرایطی که نرخ توسعه از هفت درصد به سه درصد کاهش یافته است و بحران تشکیل دولت ائتلافی نیز بیش از پیش گره خورده و پیچیده شده است.

تمایل آمریکا به حل‌وفصل بحران سوریه با بقای بشار اسد؛ ترکیه بازنده اصلی

در صورت صحت اخباری که از آمریکا درز کرده و در پایگاه «والا»ی اسرائیل نزدیک به سرویس اطلاعاتی آن منتشر شد، مبنی بر اینکه باراک اوباما در خصوص پرونده سوریه با روسیه در تماس است، می‌توان گفت که این اخبار به‌معنی تمایل آمریکا به‌سمت حل و فصل بحران سوریه و باقی ماندن بشار اسد در ریاست جمهوری و در چارچوب توافق اتمی با ایران است تا اشتباهاتی که در عراق و لیبی رخ داد دوباره تکرار نشود.

در این شرایط چه‌بسا ترکیه یکی از طرفهایی باشد که بیشترین زیان را متحمل می‌شود زیرا این ترکیه بود که تمام تلاش خود را در راستای سرنگونی نظام بشار اسد به کار گرفت.

پیشنهاد پوتین برای ائتلاف سعودی ــ ترکی ــ اردنی ــ سوری علیه داعش

با توجه به «رویکرد آزمایشی» که ولادیمیر پوتین در حضور «ولید معلم» وزیر خارجه سوریه در مسکو از آن سخن گفت، بعید نیست اخباری که در این خصوص درز کرده است، تا حدودی صحت داشته باشد.

پوتین در این دیدار از تشکیل ائتلاف چهارجانبه شامل ترکیه، عربستان، اردن و سوریه برای جنگ با داعش سخن گفت و این پیشنهادی است که هیچ یک از چهار کشور مزبور به‌طور علنی و رسمی با آن مخالفت نکردند.

ترکیه، نقطه آغاز اجرای نقشه تقسیم منطقه

البته نمی‌خواهیم در این خصوص زود قضاوت کرده و بدبین باشیم بلکه منظور این است که نقشه تقسیم منطقه به‌تدریج در حال نزدیک شدن است و این نقشه از ترکیه به‌عنوان یکی از مهمترین کشورهای دست‌اندرکار این نقشه، آغاز می‌شود آن هم در حالی که رهبران ترک خود را از بازتاب‌های این نقشه در امان دیده و از گروه‌های مسلح به‌شکل مستقیم یا پنهانی حمایت کردند.

روشن است که ویروس این نقشه به بدنه ترکیه نیز سرایت کرده است و بعید نمی‌دانیم که به سایر کشورها از جمله عربستان نیز سرایت کند؛ کشوری که به‌تدریج در حال گرفتار شدن در دامی است که در یمن گسترده است.

عربستان در یمن تجربه صدام در کویت را تکرار می‌کند

گرفتار شدن عربستان در یمن درست شبیه وضعیت صدام حسین است که خود را در کویت گرفتار کرد، با یک تفاوت اصلی و آن اینکه عربستان از راه هوا به جنگ یمن رفت در حالی که صدام از راه زمینی وارد جنگ علیه کویت شد زیرا نیروی هوایی او ضعیف بوده و عمر فرضی آن به پایان رسیده بود.

اما اینکه هر دو مورد نتیجه مشابهی و نه کاملاً مطابق هم داشته باشند، جای تعجب ندارد و البته نهایی کردن جنگ در یمن تنها با استفاده از حملات هوایی غیرممکن است.

نباید فراموش کرد که ترکیه در طول چهار سال گذشته به‌منظور تغییر نظام حاکم در کشورهای همسایه با استفاده از مزدوران و نمایندگان خود در مسائل داخلی این کشورها دخالت می‌کرد اما امروز چاره‌ای جز تغییر قواعد بازی ندارد و شخصاً وارد صحنه دخالت در این کشورها شده است که یکی از این موارد این است که دیر یا زود نیروهای زمینی خود را به سوریه اعزام خواهد کرد.

ایجاد منطقه حائل گزینه‌ای سوخته است

چه‌بسا در روزهای نخست آغاز بحران سوریه طرح گزینه ایجاد منطقه حائل برای جذب پناهندگان سوری و نیز دولت آینده سوریه تفکر درستی بود، اما اکنون و پس از آنکه خطر داعش و سایر گروه‌های «جهادی» [بخوانید تروریستی] جدی شده و اهمیت نیروهای سیاسی و نظامی میانه‌رو کاسته شده است، چه‌بسا تشکیل منطقه حائل نتایج معکوس داشته باشد زیرا چه‌کسی می‌تواند تضمین کند که داعشی‌ها وارد این منطقه نشوند و از حملات هوایی آمریکا در امان نمانده و در آنجا نیز شرایط مشابه رقه و موصل و دیرالزور ایجاد نکنند؟

اردوغان در شرایط دشواری دست و پا می‌زند

در این میان ترکیه بار دیگر در برابر گزینه‌های دشواری قرار گرفته است تا جایی که می‌توان گفت که اردوغان با یک دست چند وزنه سنگین برداشته و سخت تلاش دارد از افتادن این وزنه‌ها و یا دست‌کم بیشتر آنان جلوگیری کند و این کاری بس دشوار است.

اردوغان در برابر گزینه‌های دشواری قرار گرفته است و به‌تدریج در شنهای داغ سوریه غرق می‌شود، زیرا علیه دو دشمن وارد جنگی خواهد شد که هر یک از این دو نیز به جان هم افتاده‌اند و چه‌بسا جنگ ترکیه موجب وحدت این دو شود.

در این شرایط بعید نیست که اردوغان و دولت او داعش را از دست بدهند اما شکی نیست که کُردها را به‌سوی خود جلب نخواهند کرد و ناگفته پیداست که این وضعیت بسیار دشوار و پیچیده است.

انتهای پیام/ر*