هنوز وارد عرصه تحلیل ادبیات جنگ نشده‌ایم
خبرگزاری تسنیم: مجید قیصری نویسنده ادبیات جنگ در هشتمین نشست تخصصی ادبیات داستانی گفت: جنگ خود یک ژانر محسوب می‌شود، اما واژه ادبیات دفاع مقدس این را به نفع خودش ضبط کرده است. دفاع مقدس در واقع یکی از زیرمجموعه‌های جنگ است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هشتمین نشست تخصصی ادبیات داستانی با موضوع« بررسی تأثیرات متقابل ادبیات و جنگ» با حضور مسعود کوثری و مجید قیصری عصر سه‌شنبه در شهرستان ادب برگزار شد.
در ابتدای این جلسه مسعود کوثری، استاد ارتباطات دانشگاه تهران درباره علت اهمیت جنگ گفت: مهم بودن جنگ به دلیل رویارویی با مرگ است که انسان را با وجوه پنهان خودش روبرو می‌کند و او را به تفکر وا می دارد. در فلسفه هایدگر مرگ جایگاه بزرگی دارد و این تفکر در فلسفه هایدگر آدم را به خودش متوجه کرده و او را از عادت واره های روزمره خلاص می کند. مرگ باعث می شود که زمان را احساس نکنیم.
کوثری ادامه داد: مرگ در تصور ما انگار همیشه برای دیگری است، اما در جنگ ما با مرگ روبرو می‌شویم و این زمینه را برای افراد حاضر در جبهه و رمان‌نویسی فراهم می‌کند. از طرف دیگر آدم‌هایی که به واسطه رزمنده‌ها با دنیای مرگ مرتبط هستند، برایشان زمینه خوبی در خصوص جنگ فراهم می‌کند.
این استاد دانشگاه افزود: در داستان «دسته دلقک‌ها» اثر سلین شاید 20 صحنه درباره جنگ باشد که 220 صحنه آن مربوط به تبعات جنگ و تحول روانی انسان‌ها، دزدها و آدم‌های شریف باشد.
وی درباره اینکه جنگ چه چیزی با خود همراه می‌آورد، عنوان کرد: همیشه جنگ با خودش شهدا را می‌آورد؛ این شهدا با مادران و زنانی مرتبط هستند. در فرانسه در تحقیقی متوجه شدند بین زنان در رابطه با جنگ اختلاف وجود دارد؛ یعنی بین اینکه از بین مادر و همسر چه کسی مالک جسد است، چالش وجود داشت و این بستری برای داستان‌پردازی بود.
کوثری افزود: همچنین همراه با جنگ خرافات، روح بینی و فالگیری در جامعه رشد می‌کند. فیلم «هجوم مردگان» استعاره‌ای از افرادی است که مرده اند و بعد از جنگ می‌آیند و می‌خواهند بدانند، بعد از آنان بازماندگان چه کاری انجام دادند.
استاد ارتباطات دانشگاه تهران در رابطه با دیگر مسائلی که جنگ با خود همراه دارد، گفت: پیدایش یادمان های جنگ و اینکه این یادمان‌ها به یاد چه کسی ساخته می شود، فرهنگی را به وجود می آورد که دستمایه داستان‌پردازی است. جنگ به لحاظ فردیت و جامعه انسان مهم است. جامعه متشکل از اقتصاد، فرهنگ، سیاست و هنر است و جنگ یعی تقاطع سیاست و جامعه. خرده نظام جنگ از افراد برای جنگ کمک می گیرد. اگر به صورت نظام‌مند نگاه کنیم، می توانیم به این اشاره کنیم که بخشی از مسائل مشترک و چیزهایی خاص آن جامعه را به وجود می‌آورد.
کوثری با اشاره به اینکه درک انسان‌ها از جنگ مهم است، توضیح داد: تا شهید آوینی درباره بوسنی فیلم نساخت، متوجه نشدیم که انسان‌های دیگر هم همین دردها و مشکلات جنگ را دارند.
این استاد دانشگاه با بیان این مسأله که ادبیات جنگ ما مربوط به آدم‌های اتو کشیده است، اظهار کرد: این ادبیات واقعی نیست. ما به سراغ انسان واقعی درگیر با جنگ، ترس، حسادت، شجاعت و دشنام دادن نرفتیم و نتوانسیم نشان دهیم. ما اسیر تعریف خود از ادبیات دفاع مقدس شدیم و گفتیم این جنگ حق علیه باطل است اما بسیاری از افراد تکلیفشان با خودشان روشن نبود.
وی تأکید کرد: ما باید به انسان واقعی نزدیک شویم و این ادبیات در خطر فراموشی است. حدود 60 سال از نگارش «شب‌های لیسبون» و «نشان سرخ » می‌گذرد اما همچنان به نظر زنده است. در این آثار نویسنده گاهی خود را به سخره می گیرد و در فیلم«اخراجی ها» تا حدودی به این هدف نزدیک شویم. سخره گرفتن گهگاه خود، همان چیزی است که ادبیات پسامدرن می خواهد خود را از این طریق ثابت کند. ما نمی توانیم با انسان های اتوکشیده در ادبیات جنگ روبرو باشیم.
کوثری یادآور شد: باید به بوطیقای ادبیات جنگ نزدیک شویم و وجوه ادبیات جنگ مشخص شود و ژانر ادبیات جنگ خیلی می تواند گسترده باشد. در دسته بندی های قبلی خود این نوع ادبیات را به ادبیات جبهه(جنگ های داخلی و ملی و میهنی)، ادبیات زندان و بازداشتگاه(اسارت)، ادبیات اردوگاهی(زندگی مهاجران)، ادبیات تبعید و ادبیات پشت جبهه تقسیم کردم.
کوثری با اشاره به اینکه در همه این ها به آن انسان واقعی نیاز داریم، گفت: برآورد بسیاری از اطلاعات ما در جنگ غلط بود و شکست خوردیم و بخشی هم پیروز بودمی و این جزو روال طبیعی جنگ است. ادبیات ما ادبیات متأثر از جنگ است و نا تأثیرگذار بر جنگ.
در ادامه این جلسه مجید قیصری نویسنده ادبیات جنگ گفت: رویکردم نسبت به ادبیات جنگ تا حدودی انتقادی است. ما همیشه درگیر مسأله تعامل ایدئولوژی و هنر هستیم یا اینکه یک دیدگاه فلسفی، علمی، ایدئولوژیک و هنری به عالم داریم. معمولاً نگاه ایدئولوژیک ما را در پایین‌ترین سطح قرار می‌دهد و این دیدگاه به جنگ ما ضربه زد.
قیصری افزود: وقتی واژه ادبیات دفاع مقدس را به کار می‌بریم، به طور ناخودآگاه سوگیری خودمان را مشخص می‌کنیم. جنگ خود یک ژانر محسوب می‌شود اما ادبیات دفاع مقدس این را به نفع خودش ضبط کرده است. دفاع مقدس در واقع یکی از زیرمجموعه‌های جنگ است.
وی ادامه داد: ما ادبیات پایداری، مقاومت، پادگانی، هوایی و تبعات جنگ داریم. فیلم«کرخه تا راین» جزء تبعات جنگ محسوب می‌شود، اما ما آن را دفاع مقدس می‌دانیم. دفاع در شکل فردی و اجتماعی مقدس است. وقتی یک متن را می‌خوانیم باید بتوانیم به سرعت آن را تقسیم‌بندی کنیم. ما قصه‌های معدودی درباره ادبیات پادگانی یا مهاجرت داریم.
قیصری بیان کرد: در این پهنه ادبیات ما جای خالی بسیاری را احساس می‌کنیم. درباره ادبیات هوانیروز، دریایی و شیمایی و بازگشت کمی داریم. این حلقه‌های مفقوده ماست و باید حوزه تخصصی این ژانرها مشخص شود.
این نویسنده با اشاره به تاریخ جنگ و پیدایش ادبیات مرتبط با این حوزه گفت: از سال 60 جنگ شروع می‌شود و تا سال 68 آثار چندانی تولید نمی‌شود بیشتر کارها به صورت مستندنگاری و ثبت است. از ابتدای دهه 70 موجی به وجود می‌آید که سعی می‌کند به صورت توصیفی مثل«سفر به گرای 270 درجه» جنگ را بیان می‌کند. در سال 90 نیز رمان‌ها به مسیر بیان تبعات جنگ می‌آیند. ما هنوز وارد این عرصه که چه تحلیلی از ادبیات جنگ داریم، نشده‌ایم. ما هنوز به چرایی جنگ نپرداختیم و تا الان به چگونگی آن پرداختیم.
در ادامه مسعود کوثری با اشاره به اینکه با نظر قیصری درباره پرداختین به علت پیدایش جنگ مخالف است، گفت: رمان ادبیات جنگ پاسخ این سوال را نمی‌دهد. مهم این است که در جنگ چه به وجود می‌آید و آدم‌ها چه واکنشی نشان می‌دهند.
وی افزود: به نظرم در ادبیات جنگ ضرورتی ندارد که بدانیم چه کسی مقصر است چون خود جنگ وجوه قضیه را مشخص می‌کند. اینکه انسان چه نگاهی نسبت به جنگ دارد، با اهمیت است.
انتهای پیام/
