ادبیات دفاع مقدس بومی و فاقد گرته‌برداری‌های رایج از ادبیات داستانی غرب است
خبرگزاری تسنیم: جواد محقق با بیان این مطلب که بومی بودن مهمترین ویژگی قابل تأمل ادبیات دفاع مقدس است، گفت: در این ادبیات معمولاً جای پای تقلیدهای صرف از آثار ادبیات داستانی غرب که در رمان‌های ایرانی معمولاً دیده می‌شود، وجود ندارد.
جواد محقق، دبیر علمی شانزدهمین جایزه کتاب سال دفاع مقدس، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به جایزه کتاب سال دفاع مقدس گفت: در شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال نیز در حوزه‌های مختلف ما گام‌های متفاوتی را داشتیم، در برخی زمینه‌ها رشد کمی بالا بوده و رشد کیفی چندان بالا نبوده است، در برخی شاخه‌ها هم هم رشد کمی داشتیم، هم رشد کیفی. در برخی شاخه‌ها نیز هیچ کدام را شاهد نبودیم.
وی ادامه داد: برای نمونه در شاخه نقد ادبی ما نه رشد کمی داشتیم نه رشد کیفی؛ به عبارت دیگر نه تعداد آثار منتشر شده در این دوره بالا بوده نه کیفیت آنها، اما در شاخه‌هایی مثل خاطره‌نویسی که شامل زیرمجموعه‌هایی مثل خاطرات روزنوشت، خاطرات اسارت و انواع و اقسام این مجموعه‌ها است، ما حدود 400 عنوان اثر را در این دوره بررسی کردیم که رقم قابل توجهی در حدود 400 اثر است.
محقق تصریح کرد: هم‌چنین از نظر کیفیت هم رشد قابل محسوسی را شاهد بودیم. داوران اذعان داشتند که کتاب‌های خوب آنقدر زیاد است که به زحمت و سختی می‌توان از بین آنها آثاری را انتخاب کرد؛ به همین دلیل در شرایطی که ما قرار بود تنها 10 درصد تعداد کتاب‌های هر شاخه ر ا به عنوان نامزد نهایی معرفی کنیم، در این شاخه باید به 40 کتاب می‌رسیم در حالی که داوران با همه سخت‌گیری‌ها 80 عنوان را به عنوان نامزدهای نهایی انتخاب کردند.
ادبیات دفاع مقدس در زمینه جُنگ ادبی با کمبود روبروست
وی با بیان این مطلب که در زمینه «جُنگ» نه شاهد رشد کمی و نه رشد کیفی بوده‌ایم، گفت: جُنگ قابل توجهی در حوزه دفاع مقدس منتشر نشده است و این یک نقطه ضعف است. باید تلاش کنیم در سال‌های آتی آن را برطرف کنیم. در زمینه رمان نیز می‌توان گفت، وضعیت نسبت به سال‌های گذشته بهتر شده است.
محقق با بیان این مطلب که با ارزیابی یک دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس نمی‌توان، نقشه راه ادبیات دفاع مقدس در سال‌های گذشته و سال‌های آینده را ترسیم کرد، افزود: این مهم مستلزم این است که داوران حداقل دو یا سه دوره یک جشنواره را دور هم جمع کرد و آنها در صورتی که یادشان باشد، کتاب‌هایی که خوانده‌اند، را یک جمع‌بندی کرد و هر کدام تحلیل خود را ارائه دهند، بعد از جمع‌بندی به این نتیجه رسید که نقاط آسیب و قوت کجاست، اما اینکه یک دوره را بتوان به عنوان نقشه راه تصور کرد، امکان‌پذیر نیست.
این نویسنده دفاع مقدس در پاسخ به این پرسش که برای پیشرفت ادبیات دفاع مقدس در سال‌های آتی چه برنامه‌ای باید ریخت، گفت: ادبیات چندان برنامه‌ریزی شده پیش نمی‌رود، نمی‌توان خیلی بر اساس برنامه‌ریزی این چنینی کار را پیش برد، به عوامل بسیاری بستگی دارد، در یک دوره‌ای در اوج بوده و در دوره‌ای اثر خاصی منتشر نشده است.
وی گفت: بنابراین اصلا نمی‌توان حوزه ادبیات را به برنامه‌ریزی‌های سیستمی و اداری وصل کرد، ما بسیاری از نویسندگان و شاعرانی داریم که از انجمن‌های ادبی مختلف تغذیه شدند، اما هیچ کدام شاعر و نویسنده درخور توجهی نشدند، در مقابل کسانی داریم که با اولین کتابشان می‌درخشند و آثار بعدی هم مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد، در حالیکه در هیچ کلاس داستان‌نویسی هم شرکت نکردند، اصلاً نگاه آکادمیک به این قضایا نگاه درستی نیست، کما اینکه آفرینندگان این عرصه هم معمولاً آدم‌های آکادمیک نبودند.
ادبیات دفاع مقدس بیش از نقد نیازمند آموزش است
محقق با اشاره به ضعف در نقد ادبی دفاع مقدس تصریح کرد: وقتی پای نقدمان در حوزه ادبیات داستانی و شعر معاصر که بیش از 80 سال سابقه دارد، می‌لنگد نباد توقع داشت در ادبیات دفاع مقدس که بیش از یکی دو دهه عمر ندارد، به ته خط رسیده باشیم. در اینکه ناقدین می‌توانند در جدی‌تر شدن شناسایی نقاط آسیب و قوت موثر باشند، شکی نیست. اما من اعتقاد دارم برای ادبیات دفاع مقدس ما بیش از آنکه نیازمند ناقد باشیم، نیازمند معلم و آموزشگر هستیم، چرا که بسیاری از کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، کسانی هستند که یا رزمنده بودند یا به نوعی با رزمنده‌ها ارتباط تنگاتنگ داشتند و به معنای مصطلح نویسنده نبوده و نیستند. بلکه از سر احساس وظیفه عمل می‌کنند.
وی افزود: اکر ما آموزش داشته باشیم، تا این افراد با ابتدائیات قضه آشنا شوند، در آن صورت بیشتر می‌توانیم امیدوار باشیم که تعداد اثر خواندنی، جذاب و ارزشمند در این شاخه از ادبیات بیش از دوره‌های قبل باشد، در سال‌های اخیر که کتاب‌های خاطرات توسط برخی دوستان نویسنده بازبینی شده است، آثار معروف، پرفروش و شاخصی منتشر شده‌اند که پدیدآورنده اصلی آن از دل جبهه بیرون آمده و لزوماً نویسنده نبوده است.
محقق ادامه داد: این نشان می‌دهد که ما اگر به جای نقد به دنبال آموزش و تربیت نیروی مربی باشیم تا در شهرستان‌ها به آموزش بپردازند، مسیر بیشتری را خواهیم پیمود.
بومی بودن ادبیات دفاع مقدس مهمترین اتفاقی است که رخ داده است
دبیر علمی شانزدهمین جایزه کتاب سال دفاع مقدس با اشاره به مهمترین اتفاقی که در ادبیات دفاع مقدس رخ داده است، گفت: مهمترین اتفاقی که رخ داده بومی بودن ادبیات دفاع مقدس است. ما در ادبیات دفاع مقدس کمتر به گرته‌برداری از آثار خارجی پرداختیم. در رمان‌هایی که در بازار کتاب ایران است، چه قبل از انقلاب چه بعد از انقلاب، می‌توان جای پای رمان‌های غربی خوانده شده توسط نویسنده را دید. در برخی آثار از صادق هدایت گرفته تا جوان‌تر‌ها حتی تقلیدهای صرف و جای پای بسیاری از نویسندگان خارجی و فضای ترجمه را می‌توان دید.
وی افزود: در حالیکه در ادبیات دفاع مقدس ما این ضعف را یا نداریم، یا اگر داریم، بسیار بسیار اندک است، علت آن هم این است که جنگ ما با جنگ‌های دیگر متفاوت بوده است. جنس دفاع و رهبری ما متفاوت بوده است. بومی بودن یکی از ویژگی‌های قابل تأمل ادبیات داستانی دفاع مقدس است که برای خود گونه ادبی قابل تأملی است که می‌تواند ما را به ادبیات بومی جدی‌تری رهنمون سازد.
انتهای پیام/
