سرگردانی شورای همکاری خلیج فارس در چالش روابط قطر با مصر

به گزارش خبرگزاری تسنیم، پایگاه خبری المنار در مقاله‌ای نوشت عبداللطیف بن راشد الزیانی دبیر کل شورای همکاری خلیج ‌فارس تنها چند ساعت بعد از انتقادات شدیدی که بر ضد مصر مطرح کرد و از موضع ‌گیری قاهره در مورد اتهام زنی به قطر در حمایت از تروریسم انتقاد نمود، از این اظهارات عقب‌نشینی کرد. بیانیه اول اتهامات مصر را باطل و اجحاف بر ضد واقعیت دانست و بیانیه دوم، بیانیه اول را تکذیب کرده و بر حمایت و پشتیبانی از جمهوری مصر به رهبری عبدالفتاح السیسی در تمامی ابعاد تأکید کرد.

سؤال این است که در این چند ساعت چه اتفاقی افتاد که شورای همکاری‌های خلیج ‌فارس بر ضد مواضع خود کودتا کرد؟

در جریان نشست نمایندگان دایم اتحادیه عرب بار دیگر چالش بین قاهره و دوحه از سر گرفته شد و نماینده قطر ملاحظاتی را نسبت به بند اجازه دادن به مصر برای آغاز حملات نظامی بر ضد مواضع داعش در لیبی مطرح کرد، مصر این موضوع را در واکنش به سر بریدن 21 کارگر قبطی مصری در لیبی از سوی داعش مطرح کرده بود.

در پی اعلام این ملاحظه طارق عادل نماینده مصر ملاحظه قطر نسبت به این بند را عجیب ندانست و تأکید کرد که این اتفاق بار دیگر بر خروج قطر از اجماع عربی تأکید دارد. وی ادامه داد: بر اساس ارزیابی‌های ما در مصر نسبت به این ملاحظه قطری‌ها، مشخص است که دوحه مواضع خود در حمایت از تروریسم را اثبات کرده است. این موضوع باعث شد دوحه سفیر خود را از قاهره فرا خواند.

مواضع اخیر باعث شد شورای همکاری خلیج ‌فارس انتقادات غافلگیر کننده‌ای را بر ضد مصر مطرح کند، عبداللطیف الزیانی در بیانیه‌ای که خبرگزاری‌های دنیا منتشر کردند ، اتهامات مطرح‌ شده از سوی نماینده مصری بر ضد قطر را اتهاماتی باطل دانست که جفا در حق واقعیت به شمار می رود و تلاش‌های مخلصانه دولت قطر با همکاری برادران شورای همکاری و کشورهای عربی در راستای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در تمامی ابعاد و حمایت از اقدام مشترک عربی را نادیده گرفته است. این گفتمانی بود که مناسبات مصر با دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی مدت ها شاهد آن نبود.

موضع الزیانی شوک گسترده‌ای را در افکار عمومی مصر و کشورهای خلیج ‌فارس ایجاد کرد. به ‌گونه‌ای که بیش از 29 میلیون مصری در ساعت های اولیه در واکنش‌هایی در فضای مجازی، به قطر بد و بیراه گفتند. مردم کشورهای خلیج فارس شامل سعودی‌ها و اماراتی‌ها و بحرینی‌ها نیز در پیام‌هایی اعلام کردند که مواضع الزیانی به نمایندگی از آن ها مطرح نشده است.

شورای همکاری خلیج ‌فارس در پی این اتفاقات به دنبال یافتن برون رفتی از این چالش بر آمد و مجبور شد بیانیه رسمی خود را تکذیب کند. البته صدور این بیانیه به چند ساعت زمان نیاز داشت که همین مدت برای ایجاد یک هیاهو کافی بود. حال این سوال مطرح است که مناسبات کشورهای خلیج فارس به کجا خواهد رسید؟ در موازات این تحلیل‌ها بررسی سیاست‌های پادشاه جدید عربستان سعودی که متفاوت از قبل دنبال می‌شود مورد بررسی قرار دارد، به ویژه اینکه مواضع شورای همکاری همواره مواضع عربستان سعودی را نشان می‌دهد.

تنها چند ساعت بعد از  صدور بیانیه اول الزیانی بیانیه دوم را صادر کرده و اظهارات منسوب به وی در مورد روابط کشورهای خلیج فارس با مصر را تکذیب نمود. وی گفت که کشورهای شورا بر حضور کامل خود در کنار مصر و ملت برادر آن در مبارزه با تروریسم و حمایت از شهروندان آن در داخل و خارج تأکید دارند. دبیر کل شورای همکاری‌های خلیج‌ فارس ابراز داشت که دولت‌های شورا همواره به دنبال حمایت و پشتیبانی جمهوری مصر به رهبری عبدالفتاح السیسی در تمامی زمینه‌ها هستند و امنیت و ثبات مصر را امنیت و ثبات خود می‌دانند، به ویژه در شرایط دقیق و حساسی که منطقه و جهان در آن قرار دارد.

نکته قابل توجه اینکه بیانیه اول از سوی رسانه‌های بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس غیر از قطر نقل نشد، اما بیانیه دوم از سوی خبرگزاری‌های رسمی کشورهای حاشیه خلیج فارس به سرعت نقل و این بار نیز قطر مستثنی بود و به این بیانیه اشاره نکرد.

پشت پرده حمله و ضد حمله شورای همکاری

فواد ابراهیم فعال و نویسنده سعودی در زمینه ماهیت این تحولات گفت اتفاقی که افتاد می‌خواست این پیام را به عبدالفتاح السیسی برساند که اوضاع دیگر مانند قبل نیست. قطر بعد از بازگشت به اطاعت از کشورهای خلیجی بخشی از ساختار این کشورها است و بنابر این السیسی باید مراقب تحولات جدید در مورد مناسبات عربستان و قطر باشد.
ابراهیم در تماس تلفنی با المنار ابراز داشت که بیانیه اول هم‌بستگی صوری با قطر در مورد اتهامات مطرح شده بر ضد دوحه در حمایت از تروریسم را نشان داد. این نویسنده سعودی به ملاحظات و تحولات مربوط به تمایل کشورهای حاشیه خلیج فارس در باقی نگه داشتن قطر در کنار خود اشاره کرد و گفت: عربستان سعودی نیز در این راستا تلاش زیادی کرد و محمد بن نایف به همین علت به قطر سفر کرد تا به مناسبات بین کشورش با این کشور حاشیه خلیج فارس تأکید کند، این در حالی است که عربستان چالش‌های متعددی در منطقه دارد که از جمله آن‌ها تهدیدات موجود از ناحیه عرصه سیاسی یمن است.

این تحلیلگر سعودی می‌افزاید که با وجود نیاز اقتصادی مصر به کمک‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس، اما نمی‌توان با این کشور به‌ عنوان یک کشور وابسته به خلیج‌ فارس رفتار کرد. وی به اظهارات نقل شده از السیسی که به رسانه ها درز کرده، اشاره می‌کند که گفته بود کشورهای حاشیه خلیج فارس، رژیم ‌های غیر واقعی هستند و باید هزینه حمایت مصر از آن‌ها از زمان جنگ دوم خلیج را بپردازند. به نوشته این تحلیلگر منطقه‌ای مصر به دنبال آن است که به نفع هیچ محور مشخصی وارد عمل نشود و به همین علت سیاست باز در قبال روسیه در پیش گرفته است. این کشور همچنین به دنبال حفظ وجهه خود به عنوان مبارزه کننده با تروریسم است و به‌ این ‌ترتیب رضایت دولت‌های غربی را نیز جلب خواهد کرد.

ابراهیم صدور بیانیه اول را برای جلب رضایت قطر دانست و تأکید کرد که بیانیه دوم برای به دست آوردن دل مصر صادر شد، وی در عین حال اعتقاد دارد که ابهاماتی در مناسبات بین مصر و عربستان سعودی بعد از روی کار آمدن ملک سلمان بن عبدالعزیز در پادشاهی ریاض به وجود آمده است.

اسامه الدلیل رئیس بخش بین‌الملل "الاهرام العربی" معتقد است که بیانیه دوم الزیانی در واقع تکذیب بیانیه‌ها اول نبود، بلکه عذرخواهی وی نسبت به ارزیابی ناموفق از این موضع‌گیری بود.

وی در گفتگو با المنار افزود که بیانیه دوم پس از مشورت های داخلی با وزارت خارجه مصر صادر شد که نسبت به بیانیه اول شوکه شده بود. مشورت‌های مذکور نیز در زمینه بررسی راه‌های واکنش و پاسخ‌های مطرح و رایزنی با طرف های مربوط در زمینه تفسیر این مواضع بود. در همین راستا برخی تماس‌های دیپلماتیک با تعدادی از سفرا گرفته شد تا پیامدهای صدور بیانیه اول مورد ارزیابی قرار گیرد.

الدلیل صدور بیانیه اول را در نتیجه فشارهای قطر دانست و تأکید کرد که بیانیه دوم برای پایان دادن به بحران و متوقف کردن هر نوع واکنش متقابل مصر به بیانیه اول، منتشر شد.
این روزنامه‌نگار مصری اتهامات مصر که موجب آغاز این بحران شد را بی‌دلیل ندانست و تصریح کرد که اتهامات مذکور مبتنی بر اطلاعاتی است که اسناد رسمی درز کرده از انگلیس و گزارش‌های روزنامه‌های خارجی مطرح می‌کنند. اطلاعاتی که از حمایت قطر از گروه‌های تروریستی خبر می‌دهد. الدلیل با قطع و یقین معتقد است که قطر با امکانات مادی خود نمی‌تواند با دولتی مثل مصر در این جایگاه و موقعیت درگیر شود.

این دو بیانیه متناقض ممکن است برای جلب رضایت طرفین درگیر صادر شده باشد یا این که عذر خواهی نسبت به یک اشتباه باشد، اما آیا می‌تواند دلیلی بر این نکته باشد که ضعف عربستان سعودی کم ‌کم خود را نشان می‌دهد یا این که این کشور در ادامه پرونده‌های منطقه در شرایط حساس کنونی دچار انزوا شده است؟

انتهای پیام/