سرنوشت مذاکرات هسته‌ای و بازی جدید آمریکا
خبرگزاری تسنیم: به نظر می‌رسد طرف آمریکایی با برخی عقبگردها به‌دنبال گرفتن «توافق خوب» در وقت اضافی است در حالی که بر اساس توافق ژنو در گام نهایی باید به‌طور همه‌جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و ملی رفع شود.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 در سوم آذرماه و در انتهای یک سال مذاکره برای 7 ماه دیگر تمدید شد.
بر اساس این توافق طرفین باید چارچوب کلی توافق را تا 10 اسفند ماه سال جاری (1 مارس 2015) و توافق نهایی را تا 10 تیر سال آتی شمسی (1 جولای 2015) منعقد کنند.
اعلام تمدید مذاکرات در حالی صورت گرفت که به‌گفته سیدعباس عراقچی عضو تیم مذاکره کننده هسته‌ای: دور قبلی مذاکرات در مسقط پایتخت عمان «خیلی بد بود و طبیعی بود که در چنین شرایطی ما به خاتمه مذاکره فکر می‌کردیم.» بر اساس برخی اخبار منتشره در این نشست طرف آمریکایی با عقب‌نشینی از مواضع قبلی خود پیشنهادات غیرقابل قبولی روی میز گذاشته است.
در روز 24 نوامبر و اعلام تمدید مذاکرات، حال و هوای تمدید مذاکرات در وین بسیار مثبت نشان داده شد و جان کری، وزیر خارجه آمریکا از همتای ایرانی خود در وین به‌خاطر کار کردن با «حسن نیت و جدیت » تشکر کرد. وی همچنین دستیابی به توافق جامع را ممکن دانست و البته بر «فاصله قابل توجه درباره برخی موضوعات اساسی» نیز اشاره کرد. در ارتباط با تمدید 4ماهه مذاکرات ظریف و کری به نکته مشترکی اشاره داشتند که تمایل دارند زودتر از زمان تمدید به نتیجه برسند.
در بیانیه مشترکی که اشتون و ظریف به‌زبان‌های انگلیسی و فارسی قرائت کردند تأکید شده که مذاکره کنندگان قصد دارند «با استفاده از شتاب ایجاد شده کنونی، مذاکرات را حداکثر ظرف 4 ماه نهایی» کنند و در «صورت ضرورت» از ماه‌های بعدی تا دهم تیر برای «نهایی کردن، هرگونه موارد باقی‌مانده» استفاده کنند.
جان کری نیز در وین به‌نحوی همین مضمون را گفت: در پایان ماه چهارم، اگر به توافقی در عناصر اصلی نرسیده باشیم و مسیر روشنی وجود نداشته باشد، می‌توانیم چگونگی ادامه کار را بازبینی کنیم.
البته علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی شنبه‌شب در برنامه تلویزیونی نگاه یک روایت جدیدی از مذاکرات وین بیان کرد و گفت: «تقریباً به تفاهم کامل رسیده بودند و کلیات تقریباً پذیرفته شده بود. اتفاقی افتاد که طرف مقابل عقب‌نشینی کرد، نمی‌توانم به جزییات بپردازم».
صالحی عدم توافق را به‌نحوی با رژیم صهیونیست مرتبط کرد و گفت: «دو سه روز بعد از این قضیه نخست وزیر رژیم غاصب صهیونیستی اعلام کرد: ما نگذاشتیم آنها به تفاهم برسند. کری اعلام کرد: ما در هماهنگی کامل با اسرائیل هستیم. دستهای فراوانی در کار است».
مهدی محمدی از کاشناسان امور هسته‌ای نیز طی یادداشتی امروز علت عدم توافق در وین را سیاست آمریکا برای تشدید فشارها با کمک تحریم‌ها و کاهش قمیت نفت خواند. وی تغییر سیاست آمریکا در وین و تمدید 7ماهه مذاکرات را برای گرفتن توافقی بهتر از ایران می‌داند و می‌افزاید: آمریکایی‌ها موضع خود را درباره 3 مسئله اصلی تحریم‌ها، ظرفیت غنی‌سازی و طول زمان گام نهایی ناگهان به موضع اسرائیل بسیار نزدیک کردند.
علی واعظ کارشناس امور ایران در گروه بین‌المللی بحران درباره تمدید گفت‌وگوها و ادامه مذاکرات به تسنیم می‌گوید: «به هر صورت مذاکرات تا پایان مهلت 7ماهه ادامه خواهد یافت».
وی با این حال تأکید دارد که در صورت عدم پیشرفت ملموس تا ضرب الاجل نخست برای دستیابی به توافق سیاسی «دست کنگره آمریکا برای اعمال تحریم‌های جدید باز خواهد شد و اکثریت لازم (67 رأی) در سنا برای تصویب لایحه‌ای که رییس جمهور قدرت وتوی آن را نداشته باشد فراهم خواهد شد.» واعظ چنین اقدامی را «مسموم کننده جو مذاکرات» می‌خواند.
هنوز مشخص نیست که در دهم اسفند خروجی یکی از مهمترین چالش‌های دهه اخیر کشورمان با غرب چگونه رقم خواهد خورد، روزنامه لس‌آنجلس تایمز در بخشی از یک خبر به تحلیل برخی کارشناسان اشاره کرد که بر اساس آن هر دو طرف مذاکره کنندگان در ایران و آمریکا حاضر به خطر کردن و انجام توافق جامع را ندارند و توافقاتی پله‌ای و کوتاه‌مدت انجام خواهند داد.
ناصر هادیان، استاد دانشگاه تهران با طرح چند استدلال معتقد است: «هرچند عدم توافق در دهم اسفند مرا شگفت‌زده نخواهد کرد اما به‌طور کلی احتمال توافق بیشتر از عدم آن است.» وی به تسنیم می‌گوید: «همان شرایطی که ما و غرب را وادار کرد که دیپلماسی را به‌عنوان یک ضرورت و نه انتخاب دنبال کنیم همچنان وجود دارد».
از سوی دیگر تمدید مذاکرات در پی ارائه «ایده‌های تازه‌ای» بود که به‌گفته وزرای خارجه فرانسه و آلمان «بررسی آنها نیاز به وقت بیشتری» دارد. درباره این ایده‌های تازه تاکنون هیچ خبر موثقی منتشر نشده و تنها برخی تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها در رسانه‌ها آمده که هر کدام نیز به‌نحوی تکذیب شده و یا جدی گرفته نشده است.
ناصر هادیان در این باره می‌گوید: «احتمالاً این ایده‌ها مبتنی بر تغییر برخی ترکیبات است، برای مثال پیشنهاد کاهش ذخایر در برابر افزایش تعداد سانتریفیوژها و یا پیشنهادات دیگری در سایر حوزه‌های مورد اختلاف، و برای این پیشنهادات جدید فی‌الفور نمی‌توان پاسخ داد و بررسی آنها نیازمند زمان است».
البته با توجه به برخی تحلیل‌ها و اخبار در این ایده‌های جدید نیز چیز «جدیدی» وجود ندارد و همچنان طرف مقابل بر زیاده‌خواهی‌ها و مطالباتی فراتر از خطوط قرمز اصرار دارد. نحوه رفع تحریم‌ها از مهمترین این اختلافات بوده و هست که به نظر می‌رسد طرف آمریکایی به‌خلاف متن صریح توافق ژنو حاضر به رفع کامل تحریم‌ها علیه کشورمان نیست. آمریکایی‌ها هیچ ابهامی در این باره باقی نگذاشته‌اند که حتی در صورت نهایی شدن توافق هسته‌ای همه تحریم‌ها را یکجا و در یک زمان برنخواهند داشت.
به نظر می‌رسد طرفهای مذاکره کننده با دقت زیاد بر عدم افشای عناصر اصلی مذاکرات متعهد مانده‌اند. البته اصل محدودیت حلقه آگاهان به کل قضیه که تا حدود زیادی توسط مذاکره‌کننده‌ها رعایت شده، طرفداران و منتقدانی دارد. ظریف و کری هر دو در مقاطعی اعلام کرده‌اند رسانه محل مذاکره و اعلام جزییات گفت‌وگوها نیست.
از زمان تمدید مذاکرات تا کنون یک دور نشست (24 تا 27 آذر) با مذاکره کنندگان گروه 1+5 در ژنو برگزار شده که محوریت آن دیدارهای دوجانبه فشرده معاونین وزرای خارجه کشورمان با همتایان آمریکایی خود بوده است. سید عباس عراقچی مذاکرات اخیر در ژنو را «بسیار مفید و سازنده» و جنیفر ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم آن را «مفید» توصیف کرد.
بر اساس آخرین اخبار اعلام شده از سوی تهران و واشنگتن، محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای خارجه ایران و آمریکا روز چهارشنبه این هفته 24 دی‌ماه در ژنو دیدار می‌کنند و در روزهای بعدی (25 الی 28 دی) نشست‌های دوجانبه معاونان وزرای خارجه دو کشور و نیز نشست در قالب ایران و گروه 1+5 برگزار می‌شود.
ظریف روز گذشته و در کنفرانس خبری با وزیر خارجه قبرس گفت: «روز چهارشنبه با کری و فقط درباره مذاکرات هسته‌ای گفت‌گو می‌کنم تا ببینیم که آیا می‌شود مذاکرات را تسریع کرده و به جلو برد».
بر اساس بسیاری از اظهار نظرهای مقامات رسمی و کارشناسان مهمترین اختلاف نظرها همچنان چگونگی توافق بر سر دو موضوع، ظرفیت غنی‌سازی ایران و سرعت و نحوه لغو تحریم‌ها هستند. به‌نظر می‌رسد طرف آمریکایی با برخی عقبگردها (تغییر مواضع و نه عقب‌نشینی) به‌دنبال گرفتن «توافق خوب» برای خود و امتیازگیری در وقت اضافی است و این در حالی است که بر اساس متن توافق ژنو که امضای آمریکایی‌ها و دیگر کشورهای 1+5 زیر آن است در گام نهایی باید «به‌طور همه‌جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی برداشته شود».
در پایان باید بر اظهار نظر علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با تسنیم تأکید کنیم که «حفظ استقلال و عزّت ملّی، بدون پرداخت هزینه امکان‌پذیر نیست و لازم است هر کشوری با رعایت مبانی خردِ سیاسی از جایگاه و حقوق خود در مجامع بین‌المللی دفاع کند».
انتهای پیام/.*
