پورابوطالب: باید به‌سمت اقتباس از ادبیات کودک برویم/ جشنواره کودک نقش تربیتی داشته باشد
خبرگزاری تسنیم: میزگرد تسنیم با حضور ۳ نفر از کارگردانان جوان برگزیده بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان در دفتر نمایندگی خبرگزاری تسنیم در استان اصفهان برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، محمدفاضل پورابوطالب، کارگردان فیلم "کودکی‌های آقای هنرپیشه"، برنده پروانه زرین ویژه هیئت داوران جشنواره کودک و نوجوان، امین قشقاییان کارگردان فیلم "پل"، برنده دیپلم افتخار بهترین بازیگری از جشنواره کودک و نوجوان و یاشا دولت‌خواه، کارگردان فیلم "می‌زنی زمین هوا می‌ره" از فیلم‌های تولیدی دبیرخانه اصفهان مهمان میزگرد تسنیم شدند تا در رابطه با جشنواره کودک و فیلم‌سازی در اصفهان و مشکلات فیلم‌سازان جوان گپ و گفت‌وگویی انجام دهیم.
تسنیم: در ابتدای بحث از سینمای کودک شروع کنیم، آیا سینمای کودک به‌معنای سینمایی است که مخاطب آن کودک است و باید فیلم برای کودکان باشد؟
قشقاییان: سینمای کودک هم شامل فیلم‌های برای کودک می‌شود و هم شامل سینمای درباره کودک؛ و این 2 نباید از هم جدا شوند؛ این درست نیست که جشنواره کودک و نوجوان اصفهان تنها به فیلم‌های برای کودک بپردازد و فیلم‌هایی درباره کودک نداشته باشیم.
دولت‌خواه: بنده با آقای قشقاییان مخالفم و به‌نظر من جشنواره کودک باید محل فیلم‌هایی برای کودک باشد زیرا اگر درباره کودک باشد، می‌تواند در جشنواره‌ها و مکان‌های دیگر اکران شده و دیده شود ولی برای جشنواره کودک بچه‌ها راغب هستند که بیایند و فیلمی مناسب حال و فضای خودشان ببینند.
به‌نظر من جشنواره کودک باید تماماً به‌سمتی برود که همه برای کودکان فیلم بسازند، اما این تیزهوشی فیلم‌نامه‌نویس است که هم قصه برای بچه‌ها باشد و هم آموزه‌هایی برای کودکان داشته باشد.
قشقاییان: ما نمی‌توانیم بگوییم چرا جشنواره کودک تولیدات درباره کودکان دارد، این 2 موضوع جدانشدنی است؛ نفس تربیتی جشنواره این است که یک آموزشی هم برای بزرگسالان داشته باشد و نمی‌شود بعضی موضوعات کودک را فقط برای آنها بیان کرد.
پورابوطالب: این دسته بندی‌ها برای سیاست‌گذاری نیاز بوده که حداقل کسی که می‌خواهد سیاست‌گذاری کند، باید پژوهش کند که کشور ما بیشتر نیاز به فیلم‌هایی برای کودک دارد و یا خیر. چون در تمام دنیا وقتی ارگانی حمایت می‌کند، فیلم‌سازی باید بر اساس سیاست گذاری‌ها باشد تا متوجه شود که نیاز جامعه چیست.
وقتی خودم در جامعه اطراف مقایسه می‌کنم، می‌بینم فیلم برای کودک خیلی کم داریم؛ وقتی نسل ما بچه بود، خیلی از آدم‌های مطرح سینمای حاضر برای ما فیلم کودک و نوجوان می‌ساختند که الآن نیستند. حالا کارگردان‌های خوب فقط بزرگ‌سال می‌سازند؛ بازخورد قضیه این است که کودکان تمام وقتشان را برای دیدن تلویزیون پای ماهواره و فیلم‌های خارجی می‌گذارند.
تسنیم: از نگاه شما سینمای کودک چه فاکتورهایی دارد و چه خصوصیاتی باید در فیلم‌های کودکان و نوجوانان لحاظ شود؟
دولت‌خواه: مسئله‌ای که برای من خیلی اهمیت دارد، فضاسازی فیلم برای کودکان بوده، اگر این فضای کودکانه در فیلم درست ایجاد شود و راه برای تخیل بچه باز شود تقریباً بیشتر مسیر فیلم‌سازی برای کودکان طی شده است؛ در بعضی از این فیلم‌هایی که دوستان اصفهانی ساختند، سعی نکرده بودند که این فضا را در بیاورند.
پورابوطالب: یکی از فاکتورهای مهم سینمای کودک، روایت سلیس و روان است؛ روایت پیچیده به درد کودکمان نمی‌خورد؛ موضوع باید برای کودک قابل فهم باشد.
قشقاییان: ما کودکان دهه 60 هستیم و کودکی‌های ما زمین تا آسمان با کودکان امروز فرق می‌کند؛ در مقایسه با ما اینها موجودات عجیبی هستند و این سادگی که دوستان می‌فرمایند باید باشد قبول ندارم، چون کودکان الآن خیلی بیشتر از کودکی‌های ما می‌فهمند.
تسنیم:یعنی کودکان امروز از لحاظ رشد فکری زودتر به بلوغ می‌رسند و می‌شود مقال عمیق‌تر و بزرگ‌تری را برای آنها مطرح کرد؟
پورابوطالب: بنده مخالفم، سطح درک کودکان امروز به‌لحاظ ذاتی با ما فرقی ندارد، فقط ما ماده خامی که به کودک امروز می‌دهیم، بیشتر است. در بحث محتوا درک ما و کودکان امروز تفاوت خاصی ندارد. چطور می‌شود که یک فیلم خوب که با مختصات ایران ساخته می‌شود، در جشنواره خارجی هم به‌راحتی ارتباط برقرار می‌کند.
درست است که فرم‌ها و تکنیک‌های دیروز و امروز خیلی فرق کرده اما در محتوا قائل به این تفاوت نیستم که کودکان امروز و یا غرب بهتر و بیشتر از کودکی‌های ما می‌فهمند.
تسنیم: شما قائل به دسته‌بندی کودکان شرق و غرب دارید، بعنی کارهای کودکی که در شرق ساخته می‌شود، آیا می‌تواند ذهن کودکان غربی را هم درگیر کند و بالعکس؟
قشقاییان: ما یک سینمای بومی داریم، یعنی یک سینمایی داریم که مختص خود ایران است؛ به‌عنوان مثال باشو غریبه کوچک در کجای دنیا توانستند مثل ایران با آن ارتباط برقرار کنند، اما یک بحث اینجاست: چرا کودک ما دارد به سینمای غرب تمایل پیدا می‌کند؟
پورابوطالب: یک‌وقت هست که موضوع ما جهان‌شمول بوده و دیگر کودک شرقی و غربی نمی‌شناسد و این مسئله خیلی به موضوع هم وابسته است؛ مثلاً یک فیلم در شرایط اصفهان و برای بچه‌های اصفهان ساخته می‌شود و شاید در جای دیگر کودکان با چنین مسئله‌ای روبه‌رو نباشند و دغدغه آنها نباشد.
تسنیم: شما چرا در ابتدای راه فیلم‌سازی به‌سمت سینمای کودک تمایل پیدا کردید؟
قشقاییان: نمی‌شود این را انکار کرد که وجود تهیه کننده و سرمایه‌گذار دوستان جوان من را به‌سمت فیلم کوتاه کودک سوق داد، یعنی وجود این حامی خیلی تأثیرگذار بود. در فیلم کوتاه اکثراً سرمایه‌گذار وجود ندارد اما وقتی این فرصت پیش آمد، نشستیم و فکر کردیم که چگونه می‌توانستیم فیلم کوتاه درباره کودک بسازیم.
تسنیم: حرکت امسال شهرداری و اینکه به 50 فیلم‌ساز با اختصاص بودجه توجه کرد را چطور ارزیابی می‌‌کنید؟
قشقاییان: حرکت شهرداری به‌طور کامل بی‌نقص بود، اما سؤال من این است: چرا به‌جای کیفیت به کمیت اهمیت داده شد؟ در همین بخش تولیدات کوتاه جشنواره چرا به‌جای پنجاه تا فیلم نیامدند 5 فیلم باکیفیت‌تر بسازند؟ برای اینکه بگویند ما 50 فیلم ساختیم؟ اگر دلیلشان این بوده که می‌توانستند با همین بودجه، 200 عدد فیلم بسازند؛ هیچ شکی در خوب بودن کار نیست و من برای بهتر شدن نظراتم را می‌گویم.
تسنیم: اما به‌احتمال فراوان مسئولان می‌خواستند به افراد بیشتری فرصت فیلم‌سازی بدهند.
قشقاییان: وقتی به 50 نفر فرصت فیلم‌سازی می‌دهند، آیا به این مسئله نگاه می‌کنند که اصفهان ظرفیت ساخت 50 فیلم کوتاه را دارد؟
دولت‌خواه: به بنده گفتند که ما می‌خواهیم به 50 فیلم‌ساز جوان که تازه شروع به کار کرده‌اند، فرصت بدهیم. اگر هدفشان این است که از فیلم‌سازان حمایت کنند، حمایت کنند؛ به هر حال هرکس دغدغه خود را تبدیل به فیلم کند اما اگر هدف آنها برگزاری جشنواره کودک و نوجوان بوده، بیایند و تصمیم بگیرند که تعداد محدودتری کار بسازند اما برای کودکی که در سالن از تماشای فیلم لذت ببرد.
پورابوطالب: حرف دوستان صحیح اما به‌نظرم کار درستی صورت گرفت، چون در همه دنیا همین‌طور است؛ وقتی یک‌چیزی هنوز شکل نگرفته، ابتدا نگاه کمّی به آن می‌کنند و بعد که رشد کرد، به‌سراغ نگاه کیفی می‌روند.
به‌طور مثال چین که تولیدات جهان را در دست دارد، در ابتدا فقط نگاه کمّی داشتند و تولید کرده و کار می‌کردند اما به‌مرور به‌سمت کیفیت رفته‌اند و اکنون این ذهنیت پاک شده و مردم فهمیده‌اند که چین هم اجناس باکیفیت تولید می‌کند؛ وقتی در اصفهان به‌اندازه کافی استعداد جوان شناخته نشده بوده و ما نمی‌دانیم چند نفر در اصفهان هستند که فیلم‌سازند و یا این کار را تازه شروع کردند، باید کشفشان کنیم و برای کشفشان این کار لازم بود.
تسنیم: قبول دارید که یکی از خوبی‌های این طرح آن بود که افراد مستعد بهتر شناسایی شده و افراد بیشتری فرصت امتحان پس‌دادن داشتند؟
قشقاییان: من منظورم این نیست که 10 کار تولید شود، اما اگر آقایان می‌خواهند برای سال بعد هم این‌طور برنامه‌ریزی کرده به من فیلم‌ساز برای ساخت فیلم زمان بدهند، همان 10 تا فیلم را کار کند، بهتر است چون اصفهان در این زمان گنجایش 50 فیلم را نداشت؛ پارسال هم دقیقاً همین کار را کردند و قول دادند برای امسال تکرار نشود.
دولت‌خواه: من اگر یک ماه بیشتر وقت داشتم، بدون شک کیفیت کارم خیلی بیشتر از این می‌شد؛ البته این مسئله فقط برای من نیست و برای بقیه هم صادق است.
تسنیم:غیر از حمایت مالی، چه حمایت‌هایی باید صورت گیرد که فیلم‌سازان خوب و جوان اصفهانی در سطح کشور مطرح شوند؟
قشقاییان: بحث حمایت مالی در ابتدای کار نیست؛ من اصلاً برای جشنواره سال بعد با بودجه شخصی خودم فیلم می‌سازم، اما آیا مسئولان به من این قول را می‌دهند که اگر فیلم خوب بود شرایطی را فراهم کنند و حمایت‌هایی را انجام دهند که سرمایه‌ام برگردد؟
پورابوطالب: خیلی ایده‌های خوبی هست برای اینکه بتوانیم سرمایه یک فیلم کوتاه و یا مستند را برگردانیم؛ وقتی قرار است چنین جشنواره‌ای برگزار شده و این استعدادها شناسایی شوند، بهتر است که از قبل بین خودشان چنین قانونی نوشته شود که مثلاً ما چند درصد از سفارشات صدا و سیما را به این افراد مستعد می‌دهیم.
تسنیم: می‌گویند این حمایت مالی و ورود پول به عرصه فیلم کوتاه اصفهان مشکلاتی را هم به وجود آورده، درست است؟
قشقاییان: متأسفانه در مواقعی همین حمایت مالی هم به‌ضرر بچه‌های اصفهان تمام شد، چون آن همدلی و همراهی قبلی بچه‌ها جای خودش را به حساب و کتاب‌های مالی داده بود و خیلی از نگاه‌ها و قیمت‌های عوامل به‌خاطر وجود پول و سرمایه‌گذار عوض شده بود.
دولت‌خواه: خیلی دوست دارم در یک نشست و میزگردی با همه بچه‌های عوامل این 50 فیلم تولیدی اصفهان بنشینم و دلیل این رفتارها را بدانم: چرا حمایت‌های دوستان با ورود پول یک نوع دیگر شد و مشکل واقعاً چیست؟ اگر قرار است کسی از ما حمایت کند، ابتدا خودمان باید پیش‌قدم شویم و از خودمان حمایت کنیم.
پورابوطالب: یکی از مشکلات این بود که وقتی قرار شد پنجاه تا فیلم ساخته شود، عرضه بسیار کم شده و تقاضا زیاد شد؛ به همین دلیل برخی از قیمت‌ها بالا رفت، اگر عرضه زیاد شود این مشکل رفع می‌شود؛ چون در اصفهان تصویربردار کم است، در چنین مواقعی قیمتشان بیشتر می‌شود!
تسنیم: در پایان به‌نظرتان چه مشکل بارزی در این طرح تولید فیلم‌های کوتاه توسط دبیرخانه جشنواره وجود داشت؟
پورابوطالب: حرکت شهرداری واقعاً مثبت بود و هیچ شکی در آن نیست. اما اشکال عمده‌ای که وجود دارد، بحث زمانی و برنامه‌ریزی بوده که در سال‌های قبل هم وجود داشته است. یکی از نقاظ ضعف زمان است و دیگری مسئله عدل و انصاف، چون یک مقدار لابی‌گری در جشنواره وجود داشت که به‌نظر من همه‌اش قابل حل است؛ فیلم‌نامه‌ها در کل یک مقدار ضعیف بودند و به‌نظر من 2 راهکار برای تقویت آن وجود دارد، یکی اینکه به فیلم‌نامه نویس‌ها بیشتر بها و زمان بدهند و دیگری روش فیلم‌نامه‌های اقتباسی است که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان کتاب‌های خوب را معرفی کنند تا نویسندگان اقتباس بگیرند.
قشقاییان: کار شهرداری در حوزه فرهنگی کار مقدس و بدون عیبی بود ولی مسئولانی که خارج از شهرداری وارد عمل شدند، اشتباهات و مشکلاتی داشتند که بارها در طول مصاحبه به آن اشاره کردیم و خدا کند سال بعد دوباره این مشکلات را بازگو نکنیم.
گفت‌وگو از امیر ابوالحسنی یکتا
عکس از علیرضا وثیق‌انصاری
انتهای پیام/ب*
