نمی‌شود فقط در مورد فرش و انار و قالی فیلم ساخت، زبان گفت‌وگوی ما با جهان کدام است؟
خبرگزاری تسنیم: مدیرعامل مرکزگسترش سینمای مستند و تجربی گفت: این که ما دور خودمان بچرخیم و در مورد انار و فرش و قالی فیلم تولید کنیم، لازم هست ولی فقط این ها نیست. باید بگوییم جمهوری اسلامی چیست، زبان گفت و گوی ما با جهان کدام است؟
درست یکسال بعد از مصاحبه با آقامحمدیان، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که به دلیل زمان انتشارش بازتاب‌های رسانه‌ای بسیاری داشت و بعد از تیتر یک شدن در یک روزنامه، کارش به تلویزیون و مناظره کشیده شد، دوباره به دفتر مدیرعامل این مرکز رفتیم. اما اینبار طباطبائی‌نژاد بود که در آن طرف میز نشسته بود و می‌خواست در مورد عملکرد یکساله‌اش در این مرکز توضیح دهد.
گفت‌وگو را با سوال در مورد بسته‌های سیاستی شروع کردیم و در ادامه، بیشتر مسائلی که برای مرکز حاشیه‌ساز شده یا ممکن است حاشیه ساز شود را مطرح کردیم. از بی‌توجهی مرکز گسترش به فیلمهای دفاع مقدسی که دغدغه رئیس سازمان سینمایی است تا پارتی‌بازی و کار با گروهی خاص و بی‌توجهی به همه مستندسازان کشور، از شفاف سازی کارنامه عملکرد مرکز تا مطالبه در مورد وعده‌های مدیرعامل جدید.
تسنیم: چند وقتی است که حجت الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی بسته سیاست‌های این سازمان را در اختیار افکار عمومی گذاشته است. بسته‌ای که در آن به صورت روشن در مورد حمایت‌های مراکز تحت نظر این سازمان توضیحاتی داده است. می‌خواهیم بدانیم چه اقداماتی در راستای اجرای این بسته سیاستی در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی انجام شده است؟
بخش‌های بسته سیاست‌های حمایتی سازمان سینمایی که مربوط به مرکز گسترش می‌باشد در چند حوزه است. فیلمهای مستند، کوتاه، انیمیشن و فیلمهای اول مربوط به این مرکز است. حمایت از هرکدام این دسته‌ها دارای ضوابط متفاوتی هستند.
در بخش حمایت از فیلمهای اول، سازمان جدولی را طراحی کرده است که هم به سوابق حرفه‌ای عوامل فیلم اعم از نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده و هم به مضمون و محتوا فیلم توجه دارد. با توجه به این دو عامل میزان حمایت از فیلمهای اول متفاومت است. حمایت‌های مرکز از 20 درصد شروع و تا 80 درصد بودجه فیلم ادامه دارد.
در جدول تعیین شده به هر محتوا یا فردی یک امتیاز از صفر تا 100 اختصاص داده شده است. شرح میزان امتیازات هر فیلم به تفکیک در این جدول مشخص شده است. به عنوان مثال در جایی می‌گوید که فیلمنامه کودک و نوجوان از صفر تا 25 امتیاز می‌تواند بگیرد. فیلمهای دفاع مقدس هم اینگونه هستند و فیلمهای اجتماعی دارای امتیاز کمتری می‌باشند.
البته این جدول اینگونه نیست که گروهی در سازمان سینمایی نشسته باشند و آن را خلق کنند. دسته بندی این جدول بر اساس یک موضوع اجتماعی و عمومی است. مطمئنا یک فیلم دفاع مقدس برای همه مردم جامعه ما الویت دارد چون موضوعش پر اهمیت است. در موضوعات دینی و آئینی و کودک و نوجوان هم اینگونه است.
دسته بندی در جدول به گونه‌ای است که حتی اگر سازمان سینمایی برای ما آن را نمی‌فرستاد، ما یا هر آدم عاقل دیگری که به جای ما بود، اینگونه از فیلم‌ها حمایت می‌کرد. این بسته حمایتی منظوم شد تا همه رویکردهای مدیریتی سینمای کشور در بخشی تیتروار و در بخشی جزء نگر معرفی شود.
در بخش فیلمهای کوتاه، مستند و انیمیشن، رئوس حمایت‌ها کاملا مشخص است. انجمن سینمای جوانان و مرکز گسترش هر دو فیلم مستند می‌سازند؛ با این تفاوت که انجمن آثار آماتوری را می‌سازد تا بصورت کارگاهی به تربیت فیلمساز بپردازد. در مرکز گسترش این کاملا برعکس است و تنها مستندسازان شناخته شده و حرفه‌ای به تولید اثر می‌پردازند. مستندسازان مرکز گسترش یا باید سابقه ساخت سه فیلم مستند یا حضور در یکی از صنوف مرتبط یا دریافت جایزه در یکی از جشنواره های فیلم مستند را داشته باشند.
در فیلم کوتاه هم مانند فیلم مستند هستیم. ما پایگاه حرفه‌ای انیمیشن سازی هستیم. در اساسنامه ما قید تولید انیمیشن‌های تک قسمتی وجود دارد و برای همین است که ما مجموعه انیمیشن تولید نمی‌کنیم. در مستند هم همین کار را می‌کنیم و تنها الگو سازی می‌کنیم. وجهه هنری اثر برای ما مهم و غالب است.
اکثر رویکردهای تولید فیلم داستانی در حال رفتن به سمت انجمن سینمای جوانان است. ما هم از این موضوع استقبال کردیم تا تولید فیلم داستانی حرفه‌ای به انجمن واگذار شود. تولید تعدادی از فیلمهای داستانی را نیز مرکز در اختیار دارد که بیشتر تجربه‌ای برای فیلمسازانی است که می‌خواهند وارد فضای سینمای حرفه‌ای شوند. حدود 20 فیلم را قول دادیم تولید کنیم. البته با فیلمسازانی که می‌خواهند امسال یا سال آینده فیلم خود را بسازند. این کمکی است به فیلمسازانی که می‌خواهند اثر داستانی بسازند تا با بستری با ریسک کمتر برای آنها فراهم شود.
تسنیم: سال گذشته شما در نشست خبری جشنواره «سینما حقیقت» در مورد تفکیک کار مرکز گسترش و متمرکز شدن آن بر روی فیلم مستند صحبت کردید اما این موضوع در بسته سیاستی امسال سازمان سینمایی دیده نشده است. دلیل اجرایی نشدن این موضوع چیست؟
به یک مرکز ملی مستند نیاز داریم
رویکرد سازمان سینمایی به سمت چابک سازی مراکزش است. چابک سازی یک ارتباط نزدیک و پیوسته با تخصص گرایی دارد. سال گذشته با حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی صحبتی کردم که مورد استقبال قرار گرفت. ما می خواستیم تا مراکزمان را تخصصی کنیم. یعنی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی فقط متمرکز بر فیلم مستند باشد. این تمرکز تنها به معنای تولید فیلم نیست، بلکه برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تولید آثار مکتوب و هرآنچه به فیلم مستند مربوط است از قبیل برگزاری جشنواره‌های مستند، بازار فیلم مستند، عرضه فیلم مستند، تولید نشریه درباره فیلم مستند، برگزاری نشست‌های هفتگی فیلم مستند و برگزاری هفته‌های المللی فیلم مستند را شامل می‌شود. جای این کار در کشور ما خالی است. مرکزی که فعالیت‌های متنوع دارد و علاوه بر فیلم مستند، فیلم سینمایی و انیمیشن می‌سازد نمی‌تواند تمام توانش را بر روی فیلم مستند متمرکز کند. ضرورت دارد ما یک مرکز ملی مستند داشته باشیم و مرکز گسترش به اعتبار اینکه از ابتدا عنوان مستند را یدک می‌کشید در این مورد بهترین گزینه بود.
برای اینکه این اتفاق بیافتد و مرکز ملی مستند ایران تاسیس شود، لازم بود که ابتدا ما مرکز انیمیشن داشته باشیم. در زمینه فیلم داستانی این مشکل وجود نداشت چون در حال حاضر هم بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تولید فیلم داستانی در اختیار انجمن سینمای جوانان است. این اتفاق خوبی است که همه امور مربوط به فیلم داستانی به این انجمن منتقل شود، چون هنرجویانی که به این مرکز وارد می‌شوند می‌فهمند که تمام مراحل از آموزش تا تولید فیلم در این انجمن انجام می‌شود.
تاسیس مرکز ملی انیمیشن منع قانونی دارد
لازمه همه این کارها این بود که تفکیک حوزه ها رخ دهد. مسیر سازمان سینمایی به سمتی است که انجمن سینمای جوانان، تولید آثار آماتوری و حرفه‌ای فیلم داستانی را به دست بگیرد. همچنین قرار است فیلمهای سینمایی متمرکز در فارابی شود.
با توجه به قوانینی که وجود دارد و تاسیس شرکت‌های جدید دولتی منع شده است در حال رایزنی در مورد تاسیس مرکز ملی انیمیشن هستیم. در حال حاضر پروپوزالی برای این مورد توسط روانبخش صادقی تهیه شده که تقدیم مقام عالی وزارت شده است. هر زمان که ما بتوانیم تکلیف مرکز ملی انیمیشن را تعیین کنیم و این مرکز به عنوان نهادی مستقل کارش را شروع کند، بخش‌های دیگر کارش را انجام می‌دهد. امکان دارد در صورت منع قانونی، وزارت ارشاد یکی از دفاترش مانند بنیاد ملی باز‌های یارانه‌ای را به این کار اختصاص دهد. در هر صورت ما منتظر تاسیس مرکز ملی انیمیشن هستیم.
تسنیم: یکی دیگر از مواردی که در بسته سیاست‌های سازمان سینمایی به چشم می‌خورد، ارتباط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با صنوف است؟ این مرکز تا چه میزان توانسته با صنوف و مستندسازان ارتباط برقرار کند و مشکلات آنها را برطرف کند؟
خودم را موظف می‌دانم به صنوف گزارش بدهم
همه مدیران ما از صنوف آمدند. رزاق کریمی رئیس هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای است. آقای قاسم خان عضو هیات مدیره انجمن مستندسازان بوده است. هیچ دوره‌ای مرکز گسترش این تعداد مدیر صنفی نداشته است. این افراد در حال حاضر ارتباط مستقیم با صنوف دارند و من هم جلسات مختلفی با صنوف دارم. صانعی مقدم، رئیس هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند است . عطار پور و ورهرام از اعضای صنوف مختلف هستند. فکر نمی‌کنم هیچ دوره‌ای مرکز گسترش به این انداز با صنوف در ارتباط بوده است. دوستی خود من با مدیران صنوف مرتبط یکی از عوامل این ارتباط نزدیک است. در مدت مدیریت من چندبار با انجمن مستندسازان جلسه داشتیم.
امسال نشست‌های «سینما حقیقت» را انجمن منتقدان برگزار می‌کند
من خودم را موظف می‌دانم به دوستانم در صنوف گزارش کار بدهم چون ما مدیران از مسئولیت‌هایمان می‌رویم ولی این صنوف هستند که باقی می مانند. در آینده من هم یکی از اعضای این صنوف می‌شوم. بازوی توانمند سینمای مستند صنوف هستند. حتی بالاتر از آن، آنها همه هویت سینمای مستند هستند و ما بازوی اجرایی آنها هستیم. ما با صنف های دیگر هم ارتباط داریم. امسال برگزاری نشست‌های جشنواره سینما حقیقت بر عهده انجمن منتقدان سینمای ایران است. قراردادی برای تولید کتاب هم با آنها بستیم. کل پکیج نقد و بررسی سینما حقیقت را طی قرارداری که با کیوان کثثریان در حال انعقاد است به عهده انجمن منتقدان گذاشتیم.
تسنیم: آیا تاکنون صنوفاز شما مطالبه‌ای هم داشتند؟ تا چه حد توانستید به این نیازها پاسخ دهید؟
بله. تا جایی که منع قانونی نداشته تلاش کردیم مطالبات آنها را پیگیری کنیم. از آنها خواستیم تا مشکلات در مورد قراردادها را به ما اطلاع دهند تا مشکلات را برطرف کنیم. البته آنها هنوز در خصوص مصادیق به ما اعلام نظر نکرده اند.
تسنیم: یکی از معضلاتی که همواره مدیران سینمایی و مراکز سینمایی ما را تهدید می‌کرده و می‌کند، دادن بودجه و امکانات به افراد و گروهی خاص و بی‌توجهی به همه هنرمندان است؟ شما تا چه اندازه تلاش می‌کنید دچار این معضل نشوید؟
نه با کسی پسرخالگی داشتیم و نه پسرخاله‌های ما فیلمسازند
تاکنون که هیچ اعتراضی در این مورد مطرح نشده است که گفته باشند مرکز گسترش کار را به فرد یا گروه خاص می‌دهد. در دوره مدیریتی جدید، شورایی برای حمایت از طرح‌ها مشخص شده است که طرح‌ها را از طریق سایت مرکز دریافت می‌کنند و مورد بررسی قرار می‌دهند. اگر هم اعتراضی باشد، آنها از همین طریق دریافت و بررسی می‌کنند. الان سایت بسته شده است اما اگر مستندسازی طرحی خاص دارد که نمی‌تواند برای تولیدش منتظر بمانند، می‌تواند به طور جداگانه به من بفرستد تا به دست اعضای شورا برسانم.
دعوت از یک فیلمساز به معنی پارتی بازی نیست
ما نه با کسی پسرخالگی داشتیم و نه پسرخاله‌های ما فیلمسازند. هرکس در اینجا فیلم می‌سازد به اتکا سابقه و توانایی فیلمسازی و طرح و ایده خودش است. مطلقا حتی یک مورد سفارش یا پارتی بازی نداشتیم. البته ممکن است ما از یک فیلمساز شایسته دعوت کنیم که برای ما فیلم بسازد اما این به معنی پارتی بازی نیست. همه مستندسازان دوستان من هستند و من همه آنها را می‌شناسم. کار ما این است و سالهاست که در این حوزه هستیم و با هر مستندساز حرفه‌ای حداقل سلام و علیک داریم. در نتیجه هر فیلمی که در سینمای مستند تولید شود برای دوستان من یا رزاق کریمی، یا صانعی مقدم، یا قاسم خان است چون همه مستندسازان حرفه‌ای را می شناسیم.
تسنیم: تا الان اسامی 22 فیلم بر روی سایت رسمی مرکز گسترش قرار گرفته است که مورد حمایت قرار گرفته‌اند. مطمئنا این تعداد همه مستندهای مورد حمایت مرکز نیست ولی نکته‌ای که در این لیست دیده می‌شود نبود فیلمهای دفاع مقدسی و دینی و آئینی در لیست است. دلیل این امر چیست؟
سایت را به صورت موضوعی برای فیلمهای دفاع مقدسی باز می‌کنیم
تاکنون 50 قرارداد فیلم بستیم و تا جشنواره سینما حقیقت حدود 80 فیلم مستند را می توانیم به قرارداد برسانیم. البته ممکن است این آمار زیاد یا کم شود. البته خیلی از آنها به جشنواره سینما حقیقت نمی‌رسد.
البته سهم فیلمهای دفاع مقدسی هیچ نبوده است. شاید در آن 22 فیلم نباشد ولی در 29 فیلم بعدی وجود دارد. حقیقت این است که ما باطرح‌هایی که برای ما ارسال شده است مواجه هستیم. سالهاست فیلمسازان ما به صورت فراخوانی فیلم نساخته اند. برای همین خواستیم کمی پشت این سد را کم کنیم. طبیعی است که با طرح دوستان مواجه بودیم و با طرح های خوب قرارداد بستیم. حالا که با دید کلی نگاه می‌کنیم، می بینیم که تعداد مستندهای اجتماعی زیاد است اما در زمینه پرتره مفاخر فرهنگی فیلم کمی داریم یا تعداد فیلمهای دفاع مقدس کم است. برنامه ما برای رفع این مشکل این است که سایت را به صورت موضوعی باز کنیم و اعلام کنیم فقط در زمینه دفاع مقدس 10 طرح برجسته را می‌پذیریم، یا در حوزه دینی و آئینی این کار را می‌کنیم. فرمایش شما درست است و ما هم به آن اشراف داریم.
تسنیم: یکی از اقدامات خوب شما که تاکید فراوانی هم برآن داشتید موضوع شفاف سازی و قرار دادن اسامی فیلمهای مورد حمایت مرکز بر روی سایت رسمی است. هرچند هنوز لیست ناقص است و تعداد زیادی فیلم از لیست جا مانده‌اند. هستند کسانی که به اجرای ناکامل این شفاف سازی ها ایراداتی می‌گیرند. آیا شما هنوز هم بر شفاف سازی‌ها تاکید می‌کنید و سعی دارد این ایرادات را برطرف کنید؟
خیلی کار نکرده داریم
هنوز هم بر روی شفاف سازی تاکید داریم. برخی مطالبی که من می‌گویم تصمیمات چند لحظه پیش شورا است. برخی دوستان به ما می‌گویند این حرفها را زود رسانه‌ای نکنید اما به نظر من همه باید از کاری که می‌خواهیم انجام دهیم آگاه باشند. ما این کار را می‌خواهیم بکینم و تلاشمان این است که مرکز گسترش را به مرکز ملی سینمای مستند تبدیل کنیم . مطمئنا با این کار اتفاق خوبی در این زمینه میافتد و می‌توانیم حجم بیشتری از فیلم های مستند را بسازیم. فیلم مستند سند فرهنگی یک کشور است. سند بصری کشور است و به همان اندازه که کتابخانه ملی مهم است باید مهم باشد. جهان اکنون جهان تصویر است و برای همین باید سینمای مستند را جدی بگیریم. اکنون خیلی کار نکرده داریم که با سبک بال شدن ما باید بر آن متمرکز شویم.
تلاش حداکثری ما معطوف به انیمیشن سازی است
البته اکنون تلاش حداکثری ما مربوط به انیمیشن است. شورای انیمیشن از ابتدای سال کار مستمر هفتگی خود را شروع کردند. توکلیان، دهستانی و روانبخش صادقی اعضای شورا هستند. ما همان اندازه که در زمینه تولید مستند مقید هستیم در انیمیشن هم مقید هستیم چون هنر جذاب و آیته دار سینمای ایران است که تاکنون آنچنان که باید و شاید به آن توجه نداشتیم. البته در سالهای اخیر فعالیت‌های خوبی انجام شده است. تولید اولین فیلمهای سینمایی که دو تا از آنها را مرکز گسترش مورد حمایت قرار داده است از جمله این فعالیت‌هاست.
اکران «رستم و سهراب» در شهریور و «قلب سیمرغ» در گروه هنر و تجربه
فیلم «قلب سیمرغ» نصیریان و «رستم و سهراب» اخوان دالوند این دو اثر هستند. هر دو فیلم با موضوع اسطوره‌های ایرانی است. امیدواریم رستم و سهراب در شهریورماه پخش شود. اکران این فیلم با سرتیپی فیلم ایران است. قلب سیمرغ توسط علم الهدی در سینما هنر و تجربه اکران می‌شود. فیلم های کوتاه انیمیشن ما نیز خوب بودند و امسال در چند جشنواره شرکت کردند.
تسنیم: آیا برنامه‌ای برای شفاف سازی در زمینه بودجه‌های مصوب هم دارید؟
اعلام بودجه فیلم نشانه شفاف‌سازی نیست
اعلام بودجه هر فیلم مشکلی ندارد و هر وقت سوالی از ما شود به صورت روشن جواب می‌دهیم. اما بریا بیان این بودجه به صورت کلی باید دید چه ضرورتی دارد. بودجه فیلمهای مستند و کوتاه ارقام محرمانه‌ای بین فیلمساز و ما است اما هرکس بخواهد اعلام می‌کنیم.
تسنیم: بالاخره کیفیت فیلمهای ساخته شده باید با توجه به بودجه آن مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
این امر معقول نیست و جایی هم آن را نشانه شفاف سازی نمی‌دانند. هیچ کس هم این کار را نمی‌کند. اگر اختلافی پیش بیاید ما اذهان عمومی را در این مورد آگاه می کنیم. اما اگر اختلافی نباشد، لزومی ندارد ارقام دست مزد یک کارگردان گفته شود.
تسنیم: خوب در مورد پروژه‌ای مثل «لاله» هم تا وقتی ارقام اعلام نشد که مشکلی وجود نداشت. وقتی این ارقام منتشر شد اذهان عمومی در مورد آن واکنش نشان داد.
باید دید شفاف سازی چه کمکی می‌کند
در خصوص آن پروژه چون به مشکل حقوقی خوردند و بحث آمد روی میز مذاکره، لازم بود بودجه اعلام شود و این برای شفافیت اذهان بود. در شفاف سازی باید به این توجه کرد که گفتن مطلب چه کمکی می‌کند و نگفتنش چه ضرری دارد. وقتی دو سوم بودجه یک مجموعه صرف پروژه ای می‌شود که جزو اهداف مجموعه نیست این غلط است. ما اعلام کردیم از 10 سینمای اول حمایت می‌کنیم و میانگین حمایت ما از 300 تا 500 میلیون تومان است. در حال حاضر برای حمایت از این فیلم ها به ما 3 و نیم میلیارد دادند. حالا اگر به فیلمی 2 میلیارد بدهیم باید این شفاف شود. یعنی بگویم برای ساخت این فیلم 2 میلیارد دادیم ولی همه آن بودجه ما نیست و بخشی از ان را از اسپانسر دریافت کردیم.
اگر در مورد هر فیلمی از ما سوال کنند ما پاسخ می‌دهیم. ولی اینکه رقم برآورد هر فیلم را منتشر کنیم درست نیست.
تسنیم: اهداف بلند مدتی که برای دوره مدیریتی خود برای مرکز گسترش در نظر گرفتید، چیست؟
به یک پاتوق فیلمهای تجربی نیازمندیم
هدف ما تبدیل شدن به یکی از مهمترین مراکز مستندسازی، در سطح یک برند بین المللی است. جشنواره سینما حقیقت دارای یک برند مهم، بین جشنواره‌های مستند است. این توقع دست یافتنی است. سینما ایران اکنون یک برند معتبر است که جوایز متعدد دارد. در سینمای مستند ما شایستگی‌های بسیاری داریم که می توانیم آن را ارتقا دهیم. داشتن یک سینمای اختصاصی از دیگر اهداف من است. البته نه فقط یک سینما بلکه مجموعه ای که پاتوق فرهنگی فیلمهای تجربی باشد.
ذات فیلمهای مستند روشنفکرانه است. البته من بار منفی‌اش را نمی‌گویم. منظورم بار مثبت‌اش می‌باشد. سینمای تجربی سینمای متفکر است. فیلم کوتاه حیطه سینمای متفکر است. سینماگران برای این حوزه، نیاز به پایگاه دارند.من یادم می‌آید در دورهایی که مرحوم کاوه سینمای «عصرجدید» را بامدیریت خیلی خوب تبدیل به سینمای دانشگاهی و دانشجویی کرده بود، فیلمهایی اکران می‌شد که اگر الان در سینماها نشان داده شود یک دانه مخاطب ندارد اما ما آنجا برایش صف می کشیدیم چون فیلم‌ها مخاطب خاص خودش را داشت.
برای «عاشق غریب» پاراجانف در صف ایستادم
من بعضی وقتها به شوخی به بعضی از دوستان می‌گویم، شما باور می‌کنید من برای فیلم «عاشق غریب» پاراجانف و «رنگ انار» توی صف ایستاده باشم و بلیط خریده باشم؟ از این فیلم‌ها استقبال می‌شد. فیلمهای خاص بودند ولی چون پایگاه خاص داشتند، مورد توجه بودند. یکی از مهم ترین مواردی که ما باید به آن فکرکنیم نیاز به یک سینما است که 5 سالن داشته باشد و پاتوق باشد.
داستن یک مجتمع سینمایی برای فیلم مستند آرزوی من است
یک دوره‌ای، یک اتفاقی در این زمینه افتاد. در سینما «سپیده» یک سالنکی آن بالا برای این کار دادند که غلط بود. از اول هم معلوم بود غلط است، اصلا آن مسیر غلط بود. در همین سالهای نزدیک می‌تواند این آرزو تحقق پیدا کند، این که ما یک مجتمعی داشته باشیم با 5 سالن سینمایی که محوطههای اداری هم در آن باشد. الان این فیلمهایی که آمده در گروه هنر و تجربه یکجا متمرکز شوند تا هر کس هوس کرد یک فیلم خاص ببیند بداند 5 سالن در فلان سینما وجود دارد که فیلمهای مستند و انیمیشن و داستانی نشان می‌دهد و سالن و فروشگاه خاص دارد. در این مجموعه کتابهای فیلم و خود فیلم‌ها فروخته می‌شود. این که به شما می‌گویم می‌شود برای این است که نمونههای خارجیاش را دیدم. من به کشورهای دیگر سفر کردم و دیدم چقدر از این سینماها استقبال می‌شود.
داشتن یک فضای مفصل بزرگ به عنوان یک امر واجب برای اهالی فرهنگی‌مان واجب است تا هم وجه تجاری وهم فرهنگی‌اش توامان باهم حفظ شود. دولت باید در آن سرمایه گذاری کند و آن را بوجود بیاورد چون ممکن است بخش خصوصی در این بخش استقبال جدی نکند. این بخش در بازه بلندمدت به لحاظ فیزیکالش خیلی مهم است. بلاخره برنامه بلندمدت یک بخشش فیزیکی و سخت افزاری است. در این سال‌ها کارهای خوبی در بخش سینما داری ما اتفاق افتاده است. دیجیتال کردن سینما اتفاق خیلی خوبی است. من نمی خواهم به شما آمار بدهم ولی همین قدر به شما بگویم که 5 سینمای اول ما که در این سال‌ها نونوار شده‌اند مثل سینما آزادی، پردیس ملت، سینما هویزه مشهد،همه جزو مجتمع‌های سینمایی خوب هستند. آقای مسچی در موسسه سینما شهر واقعا در این سال‌ها برای سینمای ایران زحمت بسیار زیادی کشیدند. این سینماها که گفتم به تنهایی شاید نزدیک به یک سوم و بیش از یک سوم یا نیمی از درآمد حاصل از فروش سینمای ایران را دارند تامین می‌کنند.
باید سینماهای کوچک در مکان‌های پر رفت و آمد ساخت
من در فرانسه و انگلیس و جاهای مختلف دیدم که در یک مجتمع فروشگاهی بزرگ سالن وفضای کودک دارند، بعد در یک سالن 90 نفری فیلم روز را با بهترین کیفیت نشان می‌دهند و خانوادهها استفاده می‌کنند. الان این کار برای ما واجب است که به لحاظ سخت افزاری سینماهای کوچک در جاهای پر رفت و آمد بسازیم. افق ما در بلند مدت به عنوان یک آرزو، داشتن یک پاتوق مفصل سینمایی است.از نظر نرم افزاری هم بحث چابک سازی و تخصص گرایی درسینمای مستند مهم است.
تسنیم: آیا امسال دوباره سایت را برای گرفتن طرح‌های جدید باز می‌کنید؟
در سال 93 پذیرش طرح به صورت عام نداریم
فراخوان پذیرش طرح باتوجه به حجم اندوهی که در این دوبار دریافت کردیم ممکن است اعلام شود. در دی ماه و بهمن که سایت مان کامل باز بود دوستان حدود 289 طرح به ما تحویل دادند. یک دوره هم در اردیبهشت باز بود. می دانید که در مراکز و بنگاه های تولید فیلم دنیا، زمان پذیرششان برای دریافت طرح برای حمایت معین است. یعنی اعلام می‌کنند مثلا از ده فوریه، ده ژانویه، یک تایمی را به مدت 15 روز طرح هایتان را دریافت می‌کنیم. این یک امر بین المللی است. این طور نیست که الی یوم القیامت باشد. یک زمانی را برای پذیرش می‌گذارند و بعد بررسی و تولید را انجام می‌دهند.
ما در سال 93 به طور عام احتمالا برای بخش مستند سایتمان را باز نخواهیم کرد. ممکن است یک بخشی را بخواهیم به صورت فعال عمل کنیم، یعنی، خودمان به مستندسازان سفارش تولید دهیم، یا به صورت موضوعی سایت را باز کنیم. این هم برمی‌گردد به گفت و گوی اولی که داشتیم، یعنی ما یک نگاه لانگ شات به انتخاب هایمان کردیم، دیدیم مثلا در موضوع فرضا دینی یا دفاع مقدس تعداد فیلم ها کم است. اگر الان سایتمان را باز کنیم، پانزده روز اعلام می‌کنیم، مرکز گسترش مثلا از یک مرداد به مدت پانزده روز، طرح مستند با موضوع دفاع مقدس انقلاب اسلامی دریافت خواهد کرد.
تسنیم:در بحث شفاف سازی، شما بودجه کل مرکز را هم اعلام می‌کنید؟ تقسیم بندی بودجه به بخش‌های فیلم مستند، انیمیشن و فیلمهای داستانی را چطور؟
بودجه بندی داریم اما متاسفانه چون هنوز امضا نشده، ممکن است که تغییراتی در آن اتفاق بیفتد. به همین دلیل طبیعی است که الان لازم نباشد که بودجه ی کل را اعلام کنیم. اساسا اعلام بودجه ی کل در حوزه ی وزارت خانه است، چون ما اداره کل بودجه داریم. این بخشش اصلا تفکیک شدنش جزو وظایف قانونی ما نیست که ما بگوییم یک میلیارد برای این جشنواره و دو میلیارد برای دیگری داریم. این جزو چیزهایی است که ما نمیتوانیم رسانه ایش کنیم. ممکن است که ما یک جا کم بیاوریم و آن ها از ما بخواهند پاسخ دهیم. مثلا سال گذشته دو میلیارد تومان بودجه برای مستند تعریف شده بود. اگر مثلا ما یک میلیارد هزینه کردیم، اداره کل بودجه از ما پاسخ میخواهد که یک میلیارد تومان دیگر را چرا و کجا هزینه کردیم. این را باید دقیق پاسخ دهیم.
تسنیم: شما امسال سه جشنواره‌ی میلاد سرخ، آوینی و سینما حقیقت را یکی کردید. فکر می‌کنم این موضوع روی کاهش هزینه‌ها خیلی تاثیر داشته است. آیا این بودجه ذخیره شده را متمرکز می‌کنید روی تولید یا باز میخواهید جشنواره‌ی دیگری هم داشته باشید؟
جشنواره‌ای بجز سینما حقیقت نداریم
نه ما جشنواره ی دیگری نخواهیم داشت. البته یک نکته ای را به شما بگویم. نفس جشنواره ها در حوزه ی فیلم مستند و تنوع و تکثرشان اشکالی ندارد، ولی این که یک مرکز تولیدی خودش بیاید متولی جشنواره شود، معقول نیست. عیبی ندارد، مثلا جشنواره‌ی محیط زیست برگزار شود که برگزار کننده اش سازمان محیط زیست باشد. ما هر کمکی لازم باشد در تولید، حمایت و برگزاری به سازمان محیط زیست انجام می‌دهیم. اساسا هرچه تعداد این جشنواره ها در مملکتمان زیادتر باشد، خوب و انگیزهآور است. من همیشه می‌گویم در خیلی از کشورهای پیشرفته ی دنیا با موضوعاتی که شاید شما باورتان نشود جشنواره‌های متعددی برگزار می‌شود. مثلا کشوری مثل فرانسه که کشور پیشرویی است، فقط با موضوع سفال بیش از پنجاه جشنواره ی محلی، دانشگاهی و ملی دارد. فقط با موضوع سفال. خب حالا اگر یک کسی یک فیلمی در مورد سفال ساخته باشد، می داند که فضای عرضه ی زیادی دارد. همین بازار کار برایش ایجاد می کند. کارخانه داران می آیند، این جشنواره پر از آدم های مختلف است. یعنی شما وقتی یک اثر خوب دارید، وقتی تنوع وجود دارد، دیده می شوید. فضای کار برای معاش مستندساز ایجاد می‌شود. تنوعی است که به صلاح سینمای مستند است.
مگر فیلم انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تعطیل شدنی است؟
اما این که مرکز گسترش برگزار کننده باشد، واقعا وقت ما را می‌گرفت. آوینی، میلاد سرخ و رضوی همه مهم بودند اما همه توان ما را می‌گرفت. ما سعی کردیم یکجا این‌ها را در جشنواره ی حقیقت متمرکز کنیم. اعتبار این جشنواره ها هم به این است که در یک پکیج درست در کنار هم باشند. من دیدم در بعضی رسانه‌هاعنوان شد که جشنواره‌ی آوینی را می‌خواهند ادغام کنند و تعطیل کنند. مگر فیلم انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تعطیل شدنی است؟ مگر این موضوع و مضمون تعطیل شدنی است؟ ما توضیح دادیم که ما یک جشنواره ای داشتیم دوسالانه. هر دوسال یک بار. جشنواره هم نبود، یک اختتامیه بود، یک جایزه بود. در یک شب جمع می شدند بدون این که کسی این فیلم ها را ببیند. هیچ کس ندیده بود. یک تعدادی داور این فیلم ها را می دیدند، بعد آقای ایکس می رفتند بالا و جایزه هایشان را می گرفتند. خب شما فیلم را ندیده اید. ما گفتیم اولا این را از دوسالانه تبدیل کنیم به سالانه. شما می گویید پنجاه درصد جایزه ها کم شده اند، یادتان باشد جایزه ها را باید سالانه حساب کنیم. آن هر دو سال یک بار داده می شد، این هر سال داده می شود. گفتیم بیاید در دل جشنواره ی حقیقت که فیلم هایش دیده می‌شوند، این جایزه را برگزار کنیم. اگر شما فیلمی با موضوع انقلاب اسلامی ساختید، باکسش وجود دارد، بروند فیلم شما را ببینند.
تسنیم: ولی وقتی نه جشنواره باشد و نه حمایت ویژه از فیلم دفاع مقدس، الویت آن به صورت طبیعی از بین می‌رود!
معضل این کار همان است که خودتان گفتید یعنی حمایت از فیلم دفاع مقدس چه می شود؟ اگر این را در همان پکیجی که گفتیم بخواهیم موضوعی فراخوان بدهیم، ببینیم، جشنواره سینما حقیقت در همه ی حوزه ها فعال است اما ما آمدیم و گفتیم یک امتیاز به فیلم هایی می‌دهیم که در حوزه ی دفاع مقدس است. فرض کنید یک مستندی ساخته اید پنجاه دقیقه، این نیمه بلند محسوب می شود. موضوع آن هم انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت است. این در جشنواره ی حقیقت، در بخش آوینی هم شرکت می‌کند. این فیلم به عنوان بهترین فیلم هم ممکن است جایزه ی حقیقت را بگیرد، اما ما یک پوئن می دهیم و می گوییم کارگردانی این فیلم لازم نیست با کارگردانی پنجاه فیلم دیگر رقابت کند، فیلم های دفاع مقدسی با توجه به سختی شان و موضوعیتشان در بخش آوینی با هم رقابت کنند. رقم جایزه ی مالی اش هم برابر است با جایزه ی اصلی سینما حقیقت. یعنی اگر بهترین کارگردانی فیلم بلند دوازده میلیون جایزه دارد، بهترین کارگردانی بلند آوینی هم دوازده میلیون است. ما جایزه را کم نکرده ایم.
تسنیم: مرکز گسترش در زمینه حمایت از فیلمهای مستند بحران و بین‌المللی که به نوعی به صدور پیام انقلاب می‌پردازند چه برنامه‌ای دارد؟
نمی‌شود فقط در مورد فرش و انار و قالی فیلم ساخت، زبان گفت و گوی ما با جهان کدام است؟
یکی از موضوعات مهم ما تولید فیلم هایی است که هم شئونات نظام و جهوری اسلامی را رعایت کند و هم رویکردها و آرمان ها و اهدافش را بتوانند پوشش دهند. این حمایت‌ها هست. الان هم با چند نفر از دوستان که شما هم آنها میشناسید و جزو بچه هایی هستند که در این حوزه فعال بوده اند، قرار مدارهایی گذاشتیم، طرح هایی هم دریافت کردیم. الا در حوزه ی تاجیکستان در بخش میراث مشترک داریم کاری انجام می‌دهیم. در حوزه ی افغانستان، یک کاری مصوب شده و منتظر برآورد هستیم که در مورد کشتگان غریب در افغانستان است و کارگردانش آقای شاهین است. در حوزه ی بین الملل یکی دو کار دیگر با همین دوستان داریم. یک کارگردان غیرایرانی هم بود که در مورد تاریخ صهیونیسم طرح داده بود، آن را داریم پیگیری می‌کنیم.
تمام تلاشمان را در این راه می‌کنیم. البته یک کمی کار در این بخش دشوار است. به سادگی رخ نمی‌دهد و شرایط به سادگی فراهم نمی شود. اما به نظر من برای ما خیلی اهمیت ویژه ای دارد. این که ما دور خودمان بچرخیم و در مورد انار و فرش و قالی فیلم تولید کنیم، لازم هست ولی فقط این ها نیست. باید بگوییم جمهوری اسلامی چیست، زبان گفت و گوی ما با جهان کدام است؟ فیلم هایی که جزو فیلم های اجتماعی سیاسی ما هستند و رویکرد بین المللی دارند، به نظر من خیلی مهم اند. و عرض کردم که از بقیه ی تولیدات دشوارترند. مثلا ما با موضوع اقوام به سادگی می توانیم یک چیزی پیدا کنیم و کارگردان برایش بیاوریم و برویم سمتش ولی مثلا اگر بخواهید یک فیلم در مورد در مورد داعش بسازیم، باید معرفی کنیم که این گروه اصلا مسلمان نیستند. شیعه که نیستند هیچ، سنی هم هم نیستند. رسیدن به چنین ایده ای، چنین لوکیشنی، رفتن در موقعیت و پیدا کردن آدم هایش،کار ساده ای نیست و به راحتی اتفاق نمی افتد. من خودم برای جشنواره ی حقیقت وقتی شنیدم بعضی از این بچه ها خارج از مجموعه ی ما، در شبکه ی Press و جاهای دیگر جایی با این موضوع کار کرده اند، از آن ها درخواست کردم که حتما فیلمشان را به جشنواره ی حقیقت بیاورند و ما در جشنواره ی حقیقت فضایی را اختصاص دهیم به این فیلم ها. البته مرکز تولیداتی هم داشته که این موضوع را پوشش می داده، مثلا فیلمی در حوزه ی کشمیر ساخته شده، شبکه ی الجزیره هم آن کار را خریداری کرده و مشارکت کرده است. نام این فیلم «به پشت تابلو نگاه کن» است. کار مشترکی از مرکز گسترش و شبکه ی تلویزیونی الجزیره است. این ها را هم انجام می دهیم و علاقمندیم که باز هم این فضا ادامه کند.
تسنیم: قبلا در یک نشست خبری شما در مورد تعامل با صدا و سیما هم حرفهایی زده بودید، این که آنها از فیلمهای آرشیو مرکز گسترش استفاده کنند و در شبکه های مختلف نشان دهند. این موضوع به کجا رسید؟
تلویزیون باید شرایط معقول‌تری برای خرید مستند در نظر بگیرد
مرکز گسترش گنجینه ای دارد که به نظر من گنجینه ی بسیار با ارزشی است. از سالیان سال پیش تولیدات فیلم های مستند ما اینجا نگهداری می شود. خیلی از آن ها دیده نشده و در تلویزیون نیامده و پخش نشده است. اما این به این معنا نیست که ما این ها را رایگان در اختیار تلویزیون می‌گذاریم. تلویزیون باید حقوقی را برای این موضوع در نظر بگیرد. از طرفی تلویزیون نسبت به موضوع خرید، جز از طریق شبکه ی پرس تی وی که ما جلسات و ارتباطاتی هم داشتیم، در بخش سینمای مستند کمتر استقبال کرده است. تا زمانی که تلویزیون شرایط معقولی را برای خرید آثار مستند پیشنهاد نکند ما ترجیح می دهیم که با همین محدودیت هایمان کنار بیاییم و فیلم هایمان را در عرضه ی محدودتر مثل نمایش خانگی خلاصه کنیم.
تسنیم: در برنامه شما تولید پکیج برای ارائه در نمایش خانگی هم وجود دارد؟ یادم است که چنین طرحی اعلام شده بود که چند فیلم مستند را کنار هم قرار دهیم و برای نمایش خانگی ارائه دهید.
البته این کار به چند شیوه انجام شده است. فیلم های متعددی مثل معلم، از پاریز تا پاریس و غیره، هم فروخته شده و هم پکیج شده است. مثلا در حوزه ی انیمیشن، رویاهای رنگی را کار کردیم و پکیج شد و منتشر شد. این کار ها را انجام می دهیم ولی عمدتا به صورت تک قسمتی این کار صورت گرفته است. پکیج هم می تواند در دستور کار قراربگیرد اما باید موضوعی باشد. یعنی اگر قرار باشد پنج فیلم را با هم بیرون بدهیم، باید همه در موضوع دفاع مقدس باشد. اما مخاطبان ما تک تک بهتر خریداری می کنند. اگر پکیج باشد باید هدیه بدهیم. پکیج را نمی خواهند. بعد از «از پاریز تا پاریس» یکی دو تا طرح و فیلم فرستادیم برای مجوز نمایش خانگی و در صدد آنیم که مجوزش را بگیریم.
تسنیم: سوال آخر من در مورد جشنواره «سینما حقیقت» امسال است. آیا جشنواره باز هم همان فضای افسرده را دارد یا به سینمای امید که مورد نظر مدیران سینمایی است نزدیک می‌شود؟
امیدوارم جشنواره سینما حقیقت به سینمای امید نزدیک شده باشد
به نظر من جشنواره قبل همه جور فیلمی داشت. تلخ داشت، شیرین داشت، سیاه داشت، سفید داشت. امیدوارم این جشنواره به سینمای امید نزدیک شده باشد.
------
گفت‌وگو از وحید محرابیان
------
انتهای پیام/
