بررسی نیازهای روستاییان با اخذ تسهیلات از بنگاه‌های مالی
خبرگزاری تسنیم: روستاییان به خاطر طبیعت شغل خود ناگزیر از استفاده از اعتبارات هستند اما باید به این نکته توجه داشت که منابع اعتباری موجود که آنها می‌توانند از آن تامین اعتبار کنند، ناکافی است.
به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،ارائه تسهیلات روستایی سال‌هاست که به عنوان یک فرایند کارآمد جهت ارائه خدمات مالی و اعتباری در جهت توسعه فعالیت‌های روستایی (کشاورزی، باغداری و دامداری) مورد توجه سیاست‌مداران و برنامه‌ریزان این امور قرار دارد.
«شناخت ویژگی‌های فردی، خانوادگی و اقتصادی حسب مناطق»، «شناخت میزان گرایش روستائیان به تسهیلات روستایی» و «بررسی عوامل موثر بر گرایش روستاییان نسبت به تسهیلات روستایی» از مسائل مهمی است که قبل از هرگونه اقدامی جهت ارائه تسهیلات باید مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد.
تولیدکنندگان محصولات روستایی برای تامین سرمایه و اعتبار مورد نیاز خود در تولید محصول از سه طرق استفاده از پس‌انداز شخصی، استفاده از صندوق اعتبار روستایی و دریافت وام و تسهیلات از منابع اعتباری استفاده می‌کنند.
نیاز های خانوار روستایی برای اخذ تسهیلات به دو دسته «وام برای فعالیت تولید محصول روستایی» و «وام برای امور مصرفی» تقسیم می‌شود.
یکی از عوامل مهم در تولید و اشتغال سرمایه است؛ در جوامع در حال توسعه که عمده بهره‌برداران آن خرده‌پا هستند، پروژه‌های اعتباری و وام‌دهی، ابزار مهمی برای رسیدن به اهداف بهره‌وری و افزایش تولید و رفع محرومیت و فقر از جامعه روستایی است.
براساس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت به عمل آﻣﺪه، ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ روستاییان، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و در نهایت اﺟﺒﺎر آﻧه ﺑﻪ ﺳ ﻒﻓﺮوﺷﯽ ﻣﺤﺼﻮل و دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮدﺷﺎن به قیمت نازل است.
اصولاً زندگی در محیط روستایی به گونه‌ای است که روستاییان ناگزیر از استفاده از اعتبارات می‌باشد. ﺗﻮﻟﯿﺪ در روﺳﺘﺎ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺤﺪود و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺑه ﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺎﺻ ﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ دو ﻣﺤﺼﻮل (ﻓﺎﺻ ﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل زراﻋﯽ ﺳﺎل ﺟﺎری و ﺳﺎل بعد ) حدود 9 ماه به طول می‌انجامد.
بر این اساس کشاورزان پس از برداشت محصول و انتقال سهم خویش به انبار منزل، بتوانند با همین سرمایه و سهم اندک که اگر حادثه غیرمترقبه‌ای که متضمن هزینه‌های اضافی باشد هم پیش نیاید، امکان دارد بتواند زندگی ثابت خود را تا سال آینده تنظیم کند و نیازی به کمک مالی نداشته باشند ولی اصولاً دو عامل اساسی این روند را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تعادل زندگی کشاورز را بر هم می‌زند؛ اول اینکه روستایی با طبیعت سر و کار دارد و طبیعت حوادثی داردکه همه قابل پیش‌بینی نیست و عامل مهم دیگر وقوع حوادثی است که گاه موجب افزایش هزینه‌های معمولی یک خانوار روستایی می‌شود؛ مسایلی همچون ازدواج ، بیماری اعضای خانواده، خرابی وسایل و ادوات کار و ... هزینه‌های معمولی یک خانوار روستایی را بالا می‌برد و باعث نیاز روستایی به منابع مالی کمکی می‌شود.
از طرفی عملکرد نظام بانکی کشور به شیوه سنتی نیز به گونه‌ای است که گروه‌های کم درآمد را از زیر چتر حمایت‌های اعتباری خارج می‌کند چرا که پرداخت وام به این گروه‌های روستایی ریسکی بسیار بزرگ محسوب می‌شود به این خاطر که هیچ‌گونه وثیقه‌ای که بازپرداخت وام را تضمین سازد، در اختیار ندارد و نیز قابلیت بازپرداخت وام در نزد آنها پایین است به این دلیل که این افراد براساس فعالیت کشاورزی – معیشتی کار می‌کنند و درآمدشان نیز صرف امرار معاش آنها می‌شود.
ضرورت و اهمیت اعتبارات برای روستاییان
روستاییان به خاطر طبیعت شغل خود ناگزیر از استفاده از اعتبارات هستند اما باید به این نکته توجه داشت که منابع اعتباری موجود که آنها می‌توانند از آن تامین اعتبار کنند، ناکافی است.
منابع اعتباری موجود به دلیل ترس از عدم بازپرداخت وام خود از طرف روستاییان، چندان مایل به دادن وام و اعتبار به روستاییان نیستند.
«طولانی شدن مراحل دریافت وام که مصرف وام را بی‌اعتبار می‌کند»، « فقدان شعب بانکی کافی در مناطق روستایی» و «منابع تامین‌کننده اعتبار مورد نیاز کشاورزان» از دیگر دلایل است.
به طور کلی منابع تامین اعتبار کشاورزان را می‌توان در دو دسته منابع تامین‌کننده اعتبار دولتی و غیردولتی تقسیم کرد.
منابع دولتی
منابع دولتی در بخش کشاورزی و در زیربخش‌های زراعت، شامل اصلاح شبکه‌های آبیاری و زهکشی اراضی، اصلاح و مرمت شبکه‌های آبرسانی، چاه‌ها و قنوات، عرضه خدمات حمایتی (تولید نهاد و بذر اصلاح شده، خدمات آموزشی و ترویجی، مجهز کردن مراکز بهداشتی و درمانی دام‌ها و ..) اجرای طرح‌های اصلاح نژاد، اجرای طرح‌های جلوگیری از فرسایش خاک، تثبیت شن‌های روان، حفظ جنگل‌ها و مراتع و .. متمرکز است و بر همین اساس دولت تسهیلات، سرمایه و امکانات لازم را برای فعالیت تولیدکنندگان بخش کشاورزی (از راه سرمایه‌گذاری در امور زیر بنایی) در اختیار آنها قرار می‌دهد.
منابع غیردولتی
منابع غیردولتی تامین‌کننده تسهیلات و سرمایه بخش کشاورزی شامل بخش خصوصی، سیستم بانکی و سایر موسسه‌های اعتباری است که به دو دسته رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شود.
منابع رسمی که شامل تمام سازمان‌های پولی و اعتباری هستند که سازمان و تشکیلات اداری و بانکی دارند که از مهم‌ترین منابع رسمی تامین‌کننده اعتبار روستاییان می‌توان به بانک‌های تخصصی، بانک‌های تجاری، وزارتخانه‌های ذیربط، سازمان مرکزی تعادن روستایی، اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی، شرکت‌های تعاونی عشایری و... اشاره کرد.
منابع غیر رسمی نیز آن دسته از منابعی است که اغلب غیردولتی یا مرتبط به بخش خصوص است که شامل بخش خصوصی (اشخاص حقیقی و حقوقی)، وام‌دهندگان غیر رسمی (سلف‌خران، پیله‌وران، میدان‌داران، دکان‌داران شهری و روستایی و ...) می‌شود.
به طور کلی هر چه فعالیت و نقش منابع تامین اعتباری رسمی بانک‌ها برای تامین اعتبارات موردنیاز کشاورزان ضعیف‌تر باشد، نقش و اهمیت وام‌دهندگان غیررسمی بیشتر می‌شود و بر همین اساس آنها بر زندگی کشاورزان شدیدتر و زیان‌آورتری مسلط خواهند شد.
یکی از مسائل مهم در ارائه اعتبار به بخش‌های روستایی، تسهیل و سرعت در ارائه تسهیلات است که براساس تحقیقات صورت گرفته، بهترین شیوه ارائه تسهیلات به روستاییان ایجاد صندوق اعتبار روستایی است.
صندوق‌های اعتبار روستایی از نظر تامین اعتبار کوتاه مدت و فوری برای روستاییان از هر سازمان اعتباری دیگری مناسب‌تر هستند که براساس تحقیقات به عمل آمده کشورهای آلمان، هندوستان، بنگلادش، مصر، قبرس و چند کشور دیگر علاوه بر داشتن بانک‌های کشاورزی و سایر منابع اعتباری که به روستاییان وام می‌دهند، دارای صندوق‌های اعتباری روستایی نیز هستند که نیازهای اساسی و ضروری روستاییان را برطرف می‌کند.
دلایل شکست برنامه‌های اعتباری در روستاها
حمایت از صنعتی شدن شهرها اغلب منجر به انتقال منابع از روستا ها به شهرها می‌شود؛ سیاست حمایتی در قالب اعطای اعتبارات به بخش روستایی به ویژه کشاورزی بیشتر در راستای حفظ منافع بخش کوچک ثروتمندان روستایی بوده است.
نبود ساختار مالی متناسب با وضع جوامع روستایی فقیر منجر به دسترسی نیافتن فقرا به تامین منابع اعتباری شده و از سوی دیگر عموم برنامه‌های توسعه اجرا شده در کشورهای در حال توسعه که اغلب بر مبنای اعطای تسهیلات و نیز مداخلات مستقیم دولتی صورت گرفته، با شکست مواجه شده است که از جمله دلایل عدم موفقیت‌ها:
1) اغلب فقرا بدون زمین در این طرح‌ها نادیده گرفته شده‌اند
2) منابع موجود محدود است و در اختیار بخشی از طبقه روستایی قرار دارد
3) به طور کلی انگیزه لازم برای فعالیت بخش خصوصی در مناطق روستایی وجود ندارد
4) نبود منابع اعتباری خرد و ناکارایی تامین مالی باعث شده است فقرا روستایی قادر به استفاده از منابع اعتباری نباشند
تامین منابع مالی بخش‌های روستایی-تسهیلات کار
1) تامین صندوق‌های سرمایه‌گذاری صنعتی کوچک در مناطق روستایی
2) تامین منابع مالی برای نهاده‌های کشاورزی
3) تامین مالی مجدد برای نهاده‌های کشاورزی
4) تامین مالی صنایع متکی بر فعالیت روستاها
5) تامین مالی طرح‌های دام و طیور
6) کمک‌های مالی و فنی برای مدیریت پرژه
تسهیلات مصرفی
1) تامین منابع مالی برای خدمات آموزشی و درمانی در روستاها
2) تامین منابع مالی برای ساخت و یا تعمیر مسکن روستایی
3) تامین منابع مالی برای رفع نیاز شخصی روستاییان (خرید ملزومات ، سفر و ...)
4) تامین منابع مالی برای جبران خسارات
طرح‌های ارائه تسهیلات خرد و کلان به روستاییان-ارائه تسهیلات به فعالان بخش روستایی
1) به صندوق‌های اعتبار روستایی
2) تعاونی کشاورزی
3) تعاونی تولید روستایی
4) شرکت‌های سهامی زراعی
5) شرکت‌های مرتبط با نیازهای روستایی
ارائه تسهیلات به روستاییان
ارائه تسهیلات به روستاییان به دلیل عدم وثایق معتبر از جمله وثیقههای رهنی و ناکارآمدی وثایق از جمله (قرارداد داخلی، چک و سفته) به دلیل بافت روستایی از یک سو و سختی‌های مدیریت اعتباری و نظارتی به دلیل پراکندگی و گستردگی روستاها، دارای ریسک اعتباری است.
با توجه به ریسک بالای پرداخت تسهیلات به روستاییان می‌توان برای پرداخت تسهیلات از روش‌های ذیل برای کاهش ریسک اعتباری استفاده کرد:
1) اعطای تسهیلات گروهی طبق عملکرد گرامین بانک
گرامین بانک به جای پرداخت تسهیلات به یک نفر، برنامه اعطای تسهیلات گروهی را پیاده‌سازی می‌کند. در مورد این نوع پرداخت می‌توان نگرانی‌هایی مانند اصل «سواره مجانی» را مطرح کرد که عده‌ای در گروه بازپرداخت تسهیلات را بر گردن دیگری بیاندازند اما با گذشت این نوع سیستم وام‌دهی ثابت شد که پرداخت گروهی تسهیلات موجب شده که با تکیه بر سرمایه اجتماعی، اعضای گروه تمام تلاش خود را برای عقب نیفتادن اقساط انجام دهند.
این موضوع فشاری را بر آنها وارد آورده که تلاش کنند استعداد خود را در یک زمینه اقتصادی مانند کشاورزی، صنایع دستی و دامداری شکوفا کنند تا قادر باشند تعهدات گروهی خود را به نحو احسنت انجام دهند.
از طرف دیگر سعی می شود که این گروه‌ها از یک صنف کاری انتخاب شوند تا بتوانند در صورت توافق یک کسب و کارگروهی راه‌اندازی کنند.
2) اعطای تسهیلات مرحله‌ای به روستاییان
در این حالت تمامی‌قرض‌گیرندگان باید با وام‌های کوچک شروع کنند و با بازپرداخت منظم اقساط این وام‌ها، اعتبار لازم را برای گرفتن وام با مبالغ بیشتر به دست آورند.
عدم بازپرداخت منظم اعضای گروه تسهیلات گیرنده باعث می‌شود اعتبار افراد خدشه‌دار شده و دیگر استحقاق دریافت وام با مبلغ بیشتر را نداشته باشند؛ در واقع گرامین بانک از طریق ثبات و مسئولیت‌پذیری افراد اقدام به تعیین اعتبار افراد می‌کند.
این نظم و ترتیب در بازپرداخت وام‌ها، انگیزه و مشوقی برای قرض‌گیرندگان است تا بتوانند در آینده از وام‌های بزرگ‌تری استفاده کنند.
3) اعطای تسهیلات به صورت زنجیره‌ای
در این حالت متقاضیان تسهیلات به چندین گروه تقسیم می‌شوند و پس از ارائه تسهیلات به گروه اول به صورت پیوسته ارائه تسهیلات به الباقی گروه‌ها منوط به خوش‌حسابی گروه‌های قبلی است.
این روش باعث می‌شود که اولاً گروهی که وام دریافت کرده است همیشه به فکر گروه‌های بعدی خود باشد و ثانیاً گروه‌هایی که هنوز تسهیلات دریافت نکرده‌اند، در صورت عدم پرداخت گروه قبلی خودشان پیگر واریز گروه دریافت‌کننده باشند؛ این روش یک هم‌افزایی در روستا به وجود می‌آورد که باعث کاهش ریسک اعتباری تسهیلات می‌شود.
منبع:سایت رویکرد
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
