مهتدی: بحران امنیتی عراق زمانبر است؛ تجزیه بدترین سناریو

با توجه به تحولات اخیر عراق و بحران امنیتی این کشور ، گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم بدین مناسبت میزگردی را با حضور کارشناسان و تحلیلگران این حوزه برای بررسی و پیامدهای این بحران بر عراق و کشورهای منطقه برگزار کرده است. محمدعلی مهتدی پژوهشگر ارشد در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. حوزه مطالعاتی آقای مهتدی مطالعات خاورمیانه و مسائل جهان عرب است.

نامبرده مقالات زیادی به فارسی و انگلیسی در مجلات معتبر داخلی و بین المللی به چاپ رسانده و در کنفرانس های متعدد بین المللی شرکت کرده است. آخرین آثار پژوهشی وی عبارتند از: "فردای بدون قذافی"، (مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، مهر 1390)؛ "آمریکا با اخوان المسلمین به تفاهم رسیده است"، (مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389)؛ " خاورمیانه اسلامی و غرب"، (مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، شهریور 1389).  مهتدی در این میزگرد معقتد است که بحران امنیتی عراق به این زودی‌ها حل و فصل نمی‌شود و زمان‌بر است. وی نقش مرجعیت را مهم و تحول‌آفرین و باعث اتحاد بین شیعیان دانست.

نقش مرجعیت در عراق تحول آفرید؛ شیعه متحد شد

این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سؤال که با توجه به درخواست مرجعیت از مردم برای دفاع از کشور و نیز حضور مردمی در صحنه برای مبارزه با داعش بحران امنیتی عراق تا چه زمانی طول خواهد کشید، گفت: برخی متغیرهایی است که احتمال دارد طرف مقابل در برنامه ریزی‌های خود حساب نکرده باشد. در رأس این عناصر همین تحرکی است که مرجعیت شروع کرده و به‌دنبال آن موج جوان‌هایی که اسلحه می‌گیرند، این تحول مهمی است، قبلاً هم دیده بودیم، هم در لبنان و در جنگ 33روزه در سال 2006 اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها اقدامات حزب‌الله را محاسبه نکرده بودند و فکر می کردند ظرف 4-5 روز مقاومت را نابود می‌کنند. درباره ایران و زمانی که صدام جنگ را شروع کرد، ما نه ارتشی داشتیم و نه سپاهی و صدام گفته بود در عرض یک هفته به تهران می‌رسد. ولی نفس وجود حضرت امام(ره) معجزه آفرید. الآن هم نقشی که مرجعیت گرفته موجب تحول شده است. اولاً بین خود شیعه اختلافات زیاد بود، بین صدری‌ها و مالکی، مجلس اعلا و مالکی؛ مرجعیت هم بیطرف بود، ولی الآن در این شرایط می‌بینیم که شیعه متحد شده است. عمار حکیم لباس رزم پوشیده است.

بحران امنیتی عراق زمان‌بر است
مهتدی درباره سناریوهای احتمالی درباره عراق گفت: اکنون باید هر سناریویی از بدترین تا بهترین را مد نظر قرار داد. افرادی که برای مبارزه اعلام آمادگی کرده‌اند، آموزش نظامی ندیده‌اند و آموزش به آنها زمان‌بر است. بنابراین معتقدم این موضوع به این زودی‌ها حل و فصل نمی‌شود و مراحل دیگری نیز خواهد داشت که باید منتظر بمانیم. البته اگر بخواهیم بر اساس میل خودمان تحلیل کنیم و بگوییم دریایی از انسان‌ها به راه افتاده‌اند و اینها می‌روند همه مناطق را آزاد می‌کنند، این خواست درونی ماست، اما معادلات میدانی این را نمی‌گوید.
اما این موضوع که ایران دخالت می‌کند یا خیر؛ نحوه دخالت چگونه است؟ این مسئله بسیار مهمی است. آیا این مسئله به روابط ایران و آمریکا ارتباط دارد، به موضوع هسته‌ای یا پرونده سوریه ارتباط دارد یا خیر، اینها همه احتمالاتی است که باید به‌صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد.

قطر، عربستان و ترکیه در حمله داعش به عراق دست دارند
مهتدی از دخالت دو کشور عربی در حمله داعش به عراق خبر داد و گفت : طرحی اطلاعاتی وجود دارد که قطر عربستان ترکیه در حمله داعش دست دارند. حتی اطلاعاتی در درست است که ترکها داعش را از مرز وارد کردند. اگر قرار بود که چند هزار داعش با دهها خودروی تویوتا حرکت کرده و شهر موصل را بگیرند و ارتش تسلیم بشود و بانکها و هلی کوپترهای پیشرفته که امریکا به مالکی تحویل داده دست داعش افتاد. سه میلیارد و پانصد میلیون دلار از بانکهای تکریت و موصل خالی کردند. وقتی طرف سلاحهای پیشرفته دستش است هلی کوپتر دارد و سه میلیارد هم که دزدیده پس تصور کنید چه قدرتی دارد.

بعثی ها تحت لوای داعش در عراق می‌جنگند

وی با تاکید بر اینکه بعثی‌ها در لوای داعش در جنگ علیه عراق دست دارند، تصریح کرد، این ها همه القاعده سلفی اسلامگرای تکفیری نیستند. سی درصد اینگونه هستند. شصت و هفتاد درصد اینها نیروهای بعثی سابق هستند که به لوای داعش پیوسته اند. گارد فدائیان صدام صدها نفر از جوانان بی کله ای بودند که خون گرگ را میخوردند تا خوی وحشی گری در این ها تقویت شود و در راه حمایت از صدام به هیچ کسی رحم نکنند. بنابراین هفتاد درصد این ها از نیروهای سابق هستند که استفاده از سلاح را آشنا هستند و در راس آنها عزت ابراهیم الدوری معاون صدام قرار دارد که قبلا در عربستان بوده و الان شایعه شده است که در شمال بغداد وارد شده است. یکی عزت ابراهیم است یکی هم رغد دختر صدام است که گفته است ابراز امیدواری کرده است که به زودی برگردد عراق و سر قبر پدرش فاتحه بخواند و به عزت ابراهیم لقب عمو عزت داده است. 

موضع آمریکایی‌ها در قبال تحولات عراق "منافقانه" است

  این کارشناس مسائل منطقه موضع آمریکایی ها در قبال تحولات اخیر عراق را "منافقانه" دانست و گفت: آمریکایی‌ها اول گفتند ما وارد عمل میشویم. بعد اوباما گفت ما باید گزینه ها را انتخاب کنیم الان میگویندکه گزینه ها این است که به صورت هوایی حمله کنیم و مواضع داعش را بمباران کردیم و شایعه هم کردند که ناو هواپیما بر وارد خلیج فارس شده است برای حمله به داعش. اما الان میگویند که مشکل داخلی عراق باید حل شود. چگونه می شود مشکل داخلی حل می شود در صورتی که مجلس به سخن مالکی عمل نکرد و به حد نصاب نرسید و یا اینکه مالکی نمی تواند تشکیل دولت دهد. پس چطور عراقی ها مشکل داخلی خود را حل کنند و بعد امریکا وارد عمل شود.

وی دورنمای حوادث آینده عراق را پیچیده دانست و افزود: آنچه که ما دیدیم نوک کوه یخ است و ما نمی دانیم که مراحل بعدی چه رخ خواهد داد. و چه وضعیتی در عراق پیش خواهد امد. آیا تجزیه عراق مطرح است. یا استفاده سلاح عراق علیه ایران.  شاید قصد ایجاد گسترش هرج و مرج و تروریسم در عراق دارند. باید فکر کرد ولی تحلیل من این است که این یک برنامه بین المللی است که دستگاه های اطلاعاتی برنامه ریزی کردند. در اتاق عملیات اردن و ترکیه که افسران ترک- سعودی -اسرائیلی و قطری هستند  این برنامه‌ریزی‌ها انجام شده است.

تلاش برای فعال کردن هسته‌های خوابیده تروریستی در داخل مرزهای ایران
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره تلاش تروریست‌ها برای کشاندن صحنه درگیری به مناطق مرزی کشورهای همسایه از جمله ایران گفت: من نگران این نیستم که داعش دیاله را بگیرد و بعقوبه را نیز اشغال کند و به مرزهای ایران برسد، چنین چیزی وارد نیست. منافقین که تعداد زیادی توپ و تانک و تجهیزات داشتند در عملیات مرصاد نابود شدند. اما این احتمال را می‌دهم که اگر بخواهند حرکات تروریستی را به داخل ایران بکشانند از منطقه بلوچستان اقدام کنند. چه‌بسا هسته‌های خوابیده‌ای هم در بلوچستان داشته باشند و همزمان با هرج و مرج در عراق این هسته‌های خوابیده در برخی مناطق ایران به ترور و انفجار دست بزنند، چنین احتمالی را باید در نظر داشت. گرچه من اطلاعات ندارم و این صرفاً تحلیل است.

روس‌ها حاضر به امتیازدهی در منطقه نیستند
مهتدی درباره موضع روسیه در قبال تحولات اخیر عراق تصریح کرد: روسیه اولاً در سوریه حاضر نشد در مقابل اوکراین به غرب امتیاز بدهد. روسیه و چین خواستار نقش در منطقه هستند، آمریکا هم در حال عقب‌نشینی از خاورمیانه است، اما نمی‌خواهد منطقه را به ایران، روسیه و چین بسپارد. به‌نظرم این تلاش مذبوحانه‌ای که عربستان انجام می‌دهد، سعودی‌ها آخرین تلاش‌های خود را می‌کنند که مانع از این شوند که ایران در نظام امنیتی منطقه نقش اول را با حمایت روسیه بازی می‌کند.من تصور نمی‌کنم که روسها هم حاضر باشند در این منطقه امتیاز بدهند. تا کنون در سوریه بیشتر کمکشان در شورای امنیت بوده و فکر نمی‌کنم درباره عراق نقش میدانی بخواهند داشته باشند. در سوریه پایگاه نظامی دارد، اما در عراق چیزی ندارد و روسیه در خلیج فارس هم حضور ندارد و فکر می‌کنم کمک روسیه بیشتر کمک سیاسی باشد.
به‌اعتقاد من روسیه در عراق نیز همانند سوریه نقش مثبتی ایفا خواهد کرد، اما برای مشاهده تبلور این نقش و سیاسی بودن یا میدانی بودن آن باید منتظر بود و دید عراق چه نیازی به روسیه خواهد داشت، به‌طور حتم روسیه از لحاظ سیاسی حمایت خواهد کرد.

وی در پاسخ به سؤالی درباره سناریوهای موجود در قبال تحولات اخیر عراق به مقاله آقای سعدالله زارعی در یکی از روزنامه‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از سناریوهای مطرح شده سناریوی آقای زارعی است که حاکی از برچیده شدن این مسائل به‌زودی است که ممکن است یک الی دو ماه به طول بینجامد و البته یک سناریوی خوشبینانه است. بعد از آن مرحله‌ای آغاز می‌شود که به‌گفته آقا دباغ نماینده کردهای عراق در تهران، عراق به یک گاندی نیاز دارد که آن را در عراق نداریم. آقای طالبانی شخصیتی بود که مورد احترام همه قرار داشت و بارها مشاهده شد که بسیاری از مشکلات را با جمع کردن بسیاری در منزل خود رفع می‌کرد. بین سنی‌ها شما چهره‌ای ندارید که مورد پذیرش جامعه اهل‌سنت باشد و بتواند از طرف آنها سخن بگوید، این چهره آقای نجیفی است؟ آقای طارق هاشمی است؟ که او نیز فرار کرده است. بین شیعه‌ها نیز همان‌طور است. چهره‌های مطرح آقای مالکی، عمار حکیم از مجلس اعلا، آقای مقتدی صدر (که اعلام کرده سیاست را کنار می‌گذارد) هستند. هیچ‌یک از این چهره‌ها نمی‌توانند گاندی باشند.

ایران می‌تواند گاندی عراق باشد
این کارشناس مسائل منطقه و عراق افزود: حال در غیاب این گاندی شاید به یک چهره خارجی نیاز باشد تا وضعیت را تحلیل کند. البته این قدرت خارجی نیز مورد قبول همه نیست. ایران مورد قبول است. شیعه‌ها ایران را قبول دارند و کُردها نیز روابط بسیار خوبی با ایران دارند. تا کنون روی سنی‌ها کار نشده است. باید از قبل مانع می‌شدیم تا زمینه مساعد برای ظهور داعش فراهم نشود و شاهد این مسئله باشیم که در عرض 2 ساعت موصل را تسخیر کنند. به‌نظرم این وضعیت تا زمانی که همه از آن خسته نشوند ادامه خواهد یافت. جمهوری اسلامی ایران می‌توانست نقش این گاندی را ایفا کند.

تجزیه عراق بدترین سناریو

وی تجزیه عراق را بدترین سناریوی پیشِ‌رو دانست و گفت: سناریوی بدبینانه تجزیه عراق است. کُردستان که مستقل است و پارلمان و دولت خود را دارد. شیعیان نیز در جنوب حضور دارند. فرض کنیم که هدف از این عملیات تجزیه بوده باشد. بغداد چون در قلب منطقه اهل تسنن است باید از شیعیان پاکسازی شود، به این معنی که کاظمیه و منطقه صدر تخلیه شده و شیعیان از آنجا کوچ داده شوند. برای کوچ دادن به چنین عملیاتی نیاز است تا ایجاد ترس و وحشت شود و مردم به جایی بروند که احساس امنیت کنند. با فرض بر صحیح بودن این موضوع در آینده شیعیان منابع نفت مورد نیاز خود را خواهند داشت و می‌توانند از طریق بصره و خلیج فارس به صادرات آن بپردازند. درصورتی که کرکوک نیز به دست کُردستان بیفتد در واقع از سهم سُنی‌ها گرفته است. اگر در مرکز عراق قرار بر به قدرت رسیدن بعثی‌ها و نیروهای داعش باشد چه‌بسا بهتر باشد کرکوک در کنترل آنها قرار نگیرد. در کردستان منابع جدید نفت کشف شده است و نیازی به کرکوک نیست. درصورت تجزیه، کرکوک محل دعوی میان کُردها و اهل‌سنت قرار می‌گیرد.

انتهای پیام/ر*