۲۴ خرداد، بررسی کفایت سیاسی بنی صدر

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، در پی اقدامات اغتشاش طلبانه و خشونت بار گروه ها و طرفداران بنی صدر، پس از روی کار آمدن او، سرانجام در روز دهم اردیبهشت1360، امام خمینی (ره) طی سخنانی به گروه های مسلح و به ویژه سازمان مجاهدین خلق هشدار داد که اسلحه را کنار گذاشته، به آغوش ملت بازگردند. امام در آن تاریخ چنین بیان داشت: «اینها اشتباه می کنند. اگر اینها به ملت برگردند که برای خودشان صلاح است و اگر به این امر [تشنج آفرینی] ادامه بدهند، یک روز [در پیش] است که پشیمانی دیگر سودی ندارد و آن روزی است که به ملت تکلیف شود».

سازمان مجاهدین بی درنگ نسبت به این سخنان واکنش نشان داد و در نامه خود بدون پذیرش خلع سلاح از موضع مظلوم و حق به جانب و در عین حال مدعی قدرت، خطاب به امام این گونه به تهدید برخاست: «باز هم به عنوان انقلابیون یکتاپرست به عرض می رسانیم تا وقتی راه های مسالمت آمیزِ ابراز عقیده و فعالیت انقلابی مطلقاً مسدود نشده و به اصطلاح حجت تمام نگردیده است، [تلاش خواهیم نمود] از عکس العمل های خشونت بار و قهرآمیز بپرهیزیم؛ اما در برابر«تکلیفی» که گوشزد فرمودید، چه چاره ای جز نوشتن و تقدیم وصیت نامه ها باقی می ماند»؟

بنیان گذار انقلاب در سخنرانی 21 اردیبهشت 60 در پاسخ به نامة سازمان که در واقع آخرین اتمام حجت ها با سازمان محسوب می شود، بار دیگر ایشان را از تحمیل هزینه به کشور بر حذر داشت و تأکید کرد: «آنهایی که این طور با قلم هایشان، علاوه بر تفنگ هایشان، با ما معارضه دارند، به آنها کراراً گفته ایم و حالا هم می گوییم که در آن نوشته ای که نوشتید، در عین حالی که اظهار مظلومیت های زیاد کرده اید، لکن باز ناشی گری کردید و تهدید به قیام مسلحانه کردید. ما چطور با کسانی که می خواهند بر ضد اسلام قیام مسلحانه بکنند، می توانیم تفاهم کنیم»؟

در ادامه روند این اختلافات و در اوج گیری تنش در فضای سیاسی کشور، بنی صدر در مقابله با مجلس شورای اسلامی و دولت رجایی، در شرایط حساس ناشی از جنگ عراق بر ضد ایران، با حمایت تبلیغاتی سازمان مجاهدین خلق، مدعی وقوع «بن بست سیاسی در کشور» شد و تنها راه پیش رو را برگزاری همه پرسی عنوان کرد. «نهضت آزادی» نیز با حمله به دولت و مجلس، از طرح بنی صدر حمایت کرد و روزنامه های حامی ایشان نیز با تحلیل ها و مواضعی مشابه و هماهنگ، برای اثبات وجود بحرانی غیرقابل حل و ضرورت رجوع مستقیم به آرای عمومی، مقالات بسیاری را منتشر کردند. مسعود رجوی که همفکری و هماهنگی قبلی و بعدی منافقین با بنی صدر را هدایت می کرد، طی نامه ای با تبریک به رئیس جمهور به خاطر ارائه طرح همه پرسی او را در پی گیری این طرح، تشویق و تأکید کرد: «هیچ یک از حضرات را یارای حذف شما نیست... طرف دیگر به خوبی می داند که شما چه از نظر سیاسی و چه به لحاظ اجتماعی، در وضعی هستید که اگر بخواهید و اگر بایستید، می توانید فی الواقع جارویش کنید»!

امام خمینی (ره) در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ 6 خرداد 60، طی سخنان مشروحی مواضع آشکار و قاطعی در برابر طرح بن بست و همه پرسی ارائه داد و رئیس جمهور و متحدانش را نسبت به تخطی از قانون، انذار کرد. امام به ایشان خاطر نشان داشت: «اگر پایتان را از اسلام کنار بگذارید، این طلبه ای که این جا نشسته، با کمال قوا با شما مخالفت می کند... آقای رئیس جمهور، حدودش در قانون اساسی هست؛ یک قدم آن ور بگذارد، من با او مخالفت می کنم... نمی شود از شما پذیرفت که ما قانون را قبول نداریم. غلط می کنی قانون را قبول نداری؛ قانون تو را قبول ندارد... همه باید مقید به این باشید که قانون را بپذیرید؛ ولو برخلاف رأی شما باشد... آن چیزی را که قوانین یا قانون اساسی پذیرفته است، بپذیرد. آن چیزی را که مجلس به آن رأی می دهد و شورای نگهبان آن را موافق قانون شرع می داند، باید بپذیرد اینها را. اگر می خواهید از صحنه بیرونتان نکنند، بپذیرید قانون را...».

با این حال، سازمان مجاهدین در سرمقاله اولین شماره نشریه مجاهد، پس از سخنان امام بر دیدگاه خود مبنی بر وجود بن بست سیاسی تأکید کرد و مقابله خود با رهبری انقلاب را آشکارتر ساخت و بنی صدر نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود بار دیگر بر موضع خود پافشاری نمود و انگیزه اصلی خود را از طرح این موضوع، جلوگیری از تضعیف خود برشمرد و موقعیت خود را در «مخاطره» توصیف کرد. وی همچنین در سخنرانی پایگاه هوایی شیراز، بر خلاف توصیه امام مبنی بر عدم سخنرانی تحریک آمیز، سخنان تندی بر ضد سایر قوا، به ویژه قوه قضائیه ایراد نمود و تصریح کرد: من در خطی که هستم: با استقامت می ایستم.

تظاهرات گسترده و میلیونی مردم در سالگرد قیام 15 خرداد در سراسر کشور و اعلام حمایت سراسری مجدد از روحانیت، آشکار ساخت که اکثریت مردم در برابر جبهه ائتلافی بنی صدر قرار دارند. در این میان و به دنبال تحرکّات غیرقانونی و غوغاگری طرفداران بنی صدر در برخی روزنامه ها و نشریات و نیز محرز اعلام کردن تخلفات آنها توسط هیئت سه نفره حل اختلاف، دادستانی انقلاب در اطلاعیه 18 خرداد ماه 1360 اعلام کرد: «به حکم دادستان انقلاب اسلامی، مرکز نشریات آرمان ملّت[ارگان حزب ملّت ایران به رهبری داریوش فروهر]، انقلاب اسلامی [ارگان بنی صدر]، جبهه ملّی [ارگان جبهه ملی ایران]، میزان [ارگان بازرگان و نهضت آزادی]، نامه مردم [ارگان حزب توده ایران] و عدالت [ارگان حزب رنجبران]، به دلیل نشر مقالات تشنّج آفرین، تا اطّلاع ثانوی توقیف شدند».

در همان روز، سازمان مجاهدین خلق به دنبال توقیف نشریات یاد شده، با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: «توطئه تعطیلی روزنامه های غیرحزبی، به ویژه روزنامه انقلاب اسلامی ایران، گام بلندی است در مسیرحذف رئیس جمهور، دکتر بنی صدر که جزخفقان هرچه بیشتر و خشنودی دشمنان این میهن و سرکوب و کشتار داخلی را در پیش ندارد». همچنین 9 تن از نمایندگان مجلس از جمله مهدی بازرگان، سلامتیان، غضنفرپور، یدالله سحابی و کاظم سامی طی نامه ای به رئیس مجلس، توقیف نشریات توسط دادستانی انقلاب را غیرقانونی دانسته، آن را محکوم نمودند. در همین تاریخ، نامه سرگشاده بازرگان و بیانیة شیخ علی تهرانی با مضمون صریح و تحریک آمیز درمقابله با امام، به چاپ رسید. در بیانیه نهضت آزادی نیز ضمن حمایت از رئیس جمهور، اقدام قوه قضاییه و دادستانی محکوم شد و تلاطم ها و تشنج ها امری موجه توصیف شد.

امام خمینی (ره) در یک سخنرانی پرشور و قاطع در مورد اقدامات بنی صدر و مؤتلفین وی، آخرین اتمام حجت ها را اعلام نمود و مقاومت در برابر قانون و مصوبات قانونی مجلس را دیکتاتوری نامید و صریحاً به تشنج آفرینان هشدار داد؛ اما با دعوت بنی صدر از مردم، برای مقاومت و ایستادگی در دفاع از وی، در چند نقطه تهران و برخی شهرستان ها در تاریخ 18 و 19 خرداد، تجمعات غیرقانونی و آشوب گرانه ای برگزار شد. روز بعد از این حوادث امام خمینی (ره) ابوالحسن بنی صدر را از فرماندهی نیروهای مسلّح عزل کرد و به دنبال آن، سازمان مجاهدین خلق اطلاعیه ای صادر کرد. در این اطلاعیه آمده بود: «...مجاهدین خلق ایران با اخطار قاطع انقلابی علیه هرگونه سوءنیت به جان رئیس جمهور، از تمامی خلق قهرمان ایران، روشن گری، هوشیاری، آمادگی و حضور دائمی در صحنه ها و مقاومت پی گیر را طلب می نماید». سازمان، تحولات سیاسی کشور و اقدامات قانونی رهبری انقلاب و مجلس شورای اسلامی، برای جلوگیری از قانون شکنی بنی صدر و دفاع از حریم قانونی ارکان نظام را، «کودتای مرتجعین» نام گذاری کرد و مردم را به مقابله با نظام فراخواند.

از صبح پنجشنبه 21 خرداد ماه1360، بعد از برکناری بنی صدر از فرماندهی کلّ قوا، با پشتیبانی اعضای سازمان، درگیری های خشونت بار پراکنده ای در تهران و چند شهر دیگر بین گروه های طرفدار بنی صدر با مردم رخ داد که به شهادت و زخمی شدن برخی نیروهای مردمی و پاسدار منجر شد. بنی صدر بار دیگر، در بیانیه 22 خرداد 60، مردم را به مبارزه آشکار بر ضد نظام و حاکمیت جمهوری اسلامی فراخواند. وی در بخشی از این بیانیه بلند با تأکید بر این که آزادی و امنیت از بین رفته، خاطر نشان کرد: «. .. اگر امروز که هنوز وقت باقی است، نایستادید و استبداد را که هنوز قوام نگرفته، دفع شر نکردید، همه آنچه را که گفتم و بدتر از آن را بر شما خواهند آورد».

از سوی دیگر، نهضت آزادی نیز در تاریخ 24 خرداد 60 با صدور بیانیه ای تحت عنوان «احساس خطر و پیشنهادات به رهبری و دولت مردان و مردم»، مضمون و مفاد بیانیه بنی صدر و مواضع سازمان مجاهدین خلق درباره شرایط سیاسی کشور را تکرار کرد. در این بیانیه که از ساختاری کاملاً مشابه متن اطلاعیة بنی صدر برخوردار بود، در حمایت از وی تصریح شد که انقلاب چنان از شعارهای اصلی خود فاصله گرفته که «رئیس جمهور منتخب مردم ناچار است روی پنهان کند». سازمان مجاهدین خلق نیز طی اطلاعیه مورخ 24 خرداد خود در واکنش به طرح بررسی کفایت سیاسی رئیس جمهور «اخطار» کرد که عزل رئیس جمهور در مجلس، عملاً مفهومی جز اعلام جنگ مرتجعین با تمامی خلق ایران ندارد. نشریه «مجاهد» همچنین اطلاعیه های گوناگونی از افراد و گروه های مختلف با گرایش های سیاسی گوناگون در مخالفت با اقدامات قانونی رهبری انقلاب و مجلس انتشار می داد و به شدت فضای کشور را در معرض فروپاشی ترسیم می کرد.

جبهه ملی، طی اعلامیه ای که بهانه آن نفی و حمله شدید به لایحه قصاص بود، مردم را به یک راهپیمایی در مسیر خیابان انقلاب به سمت دانشگاه تهران، در بعدازظهر روز 25 خرداد 1360فراخواند. اجتماع مورد نظر جبهه ملی و بنی صدر، شکست خورد و خیابان ها در اختیار نیروهای طرفدار انقلاب قرار گرفت و آخرین امید بنی صدر به این که شاید اجتماع 25 خرداد مفرّی برای او در پی داشته باشد، به یأس مبدّل شد. در 27 خرداد، پس از سخنان موافقان و مخالفان، طرح بررسی کفایت سیاسی رئیس جمهور مورد تصویب قرار گرفت و میلیون ها تن از مردم در تجمع ها و تظاهرات مختلف سراسر کشور و نیز نمازهای جمعه 29 خرداد، از اقدام مجلس حمایت کردند و خواستار عزل و محاکمه بنی صدر شدند. در این میان سازمان مجاهدین خلق، در پی آن بود تا به هر تمهیدی، چرخه سقوط قانونی بنی صدر را از حرکت بیندازند. از این رو، با صدور اعلامیه های پیاپی، در روزهای 27 و 28 خرداد، به منظور تکمیل برنامه تحریک و تقویت انگیزه خشونت در برابر نظام، ادعا شد که همزمان با «کودتای ارتجاعی امپریالیستی» احتمال کشتار زندانیان وابسته به گروه ها و به ویژه سازمان وجود دارد و تهدید شده بود که پاسخ لازم، مشابه آن چه «در حق طاغوت و شکنجه گران و دژخیمانش روا بود»، توسط سازمان داده خواهد شد.

روز پنج شنبه 28 خرداد 1360، مصادف بود با صدور پیام مهمی از سوی امام خمینی (ره) به مناسبت نیمه شعبان و با محوریت هشدار در مورد توطئه های جبهه داخلی ضدّ انقلاب. در قسمتی از این پیام آمده بود: «... امروز و روزهای آینده، روز شکست جریان دشمنان قسم خورده اسلام است». فردای آن روز، آیت الله خامنه ای در مراسم نماز جمعه تهران در حالی که شعار«خمینی بت شکن، بت جدید را بشکن»، لحظه ای قطع نمی شد، به شکلی گسترده و جامع، دلایل سقوط بنی صدر را بیان نمود. همچنین میلیون ها تن از مردم در نمازهای جمعه سراسر کشور با شعارهای خود با تأیید مواضع امامان جمعه، خواستار رأی قاطع مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور شدند.

پس از تصویب آیین نامة نحوه رسیدگی به کفایت سیاسی رئیس جمهور در جلسه مورخ 27 خرداد مجلس شورای اسلامی و اعلام آغاز بحث و بررسی آن در اولین جلسه بعد از تعطیلات (پنج شنبه 28 خرداد و جمعه 29 خرداد)، سازمان مجاهدین خلق در روز 28 خرداد ماه 1360 رسماً حرکت مسلحانه بر ضد نظام جمهوری اسلامی را اعلام کرد؛ تا به زعم دیرین رجوی، ایران به لبنان تبدیل شود.

عصر روز سی ام خرداد، در تهران و چند شهر بزرگ دیگر، هواداران و وابستگان سازمان، حرکتی را شروع کردند که سرانجامی جز تباهی برای آنها نداشت. سازمان بعدها مدّعی شد که 500 هزار نفر در تظاهرات 30 خرداد شرکت کردند؛ اما تعداد افراد سازمان دهی شده سازمان و گروه هایی که به آنها پیوستند و در حمایت از بنی صدر و سازمان به تظاهرات خشونت بار و مسلحانه دست زدند، بیش از چند هزار نفر نبود.

خبرگزاری رویترز چنین گزارش داد: «بیش از حدود 3 هزار نفر از افرادی که به سازمان چریکی مجاهدین خلق تعلق دارند، خیابان ها را بسته و تعدادی اتومبیل و موتورسیکلت را آتش زدند و علیه حکومت اسلامی به شعار دادن پرداختند». مردم در خلال این درگیری ها، متحمّل جرح و ضرب شدند؛ اما حضور خودجوش و گستردة مردم نقاط مختلف کشور در تظاهرات خیابانی روزهای 30 و 31 خرداد 1360 در تجدید پیمان با رهبری انقلاب (همچون حضور گسترده مردم در نماز جمعه تاریخی 29 خرداد 88)، عملیات ارعابی و شورش گرانه سازمان را با ناکامی مواجه ساخت. نتیجه این حضور، در روز 31 خرداد ظهور یافت و اکثریت نمایندگان به عدم کفایت سیاسی بنی صدر رأی قاطع دادند. بنی صدر که عزل از جانب رهبری و نیز طرد شدن از سوی مردم را پیش رو می دید، پریشان از تحقق نیافتن کابوس آشفته اش، به شکلی مفتضحانه از کشور گریخت و به دامان غرب پناه برد.

منبع: سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.