سالی که ایران عید نیمه شعبان نداشت

«اعلامیه‌ای را به‌نام یکی از مقامات مقدس منتشر ساخته‌اند تا مسلمانان و دوستان علی و آل علی علیه‌السلام را از افتخار برگزاری این جشن بزرگ، این جشن مذهبی، این جشن و ملی و این جشن انسانی محروم سازند. زهی تصور باطل، زهی خیال محال.» این واکنش انجمن حجتیه به پیام تاریخی امام خمینی(ره) در سال 1357 بود. نیمه شعبان 1398 هجری قمری در آخرین ماه‌های حکومت پهلوی یکی از پرمناقشه‌ترین روزهای تاریخ مناسبت‌های مذهبی در ایران است. امام خمینی رحمة‌الله‌علیه که در آن زمان در شهر نجف اشرف به سر می‌برده‌اند، در پیامی درباره «جشن‌های سوم و پانزدهم شعبان» نوشته‌اند: «ما که هنوز مادرهای داغدار جوانان‌مان سیاهپوش‌اند، ما که هنوز شاهد صدمات جانکاه شاه به اسلام بزرگ و کشور اسلامی هستیم، جشنی نداریم.»

امام خمینی که رهبری مردم انقلابی را به عهده داشت و پیشرو حرکت عظیم ملت مسلمان ایران از سال 1342 بود در ادامه این پیام آورده است: «ملت ایران بیدار است و راه خود را یافته و با هوشمندی می‌داند که هر نغمه با هر اسم، او را از مسیر خود که قیام ضد شاهی است منحرف کند شیطانی است. اگر چه با اسم قرآن مجید و یا ولی‌الله اعظم عجل‌الله‌فرجه باشد. ما روزی را جشن می‌گیریم که بنیان ظلم و ظالم را منهدم کنیم و دست دودمان ستمکار پهلوی را از کشور قطع نماییم. و آن روز ان‌شاءالله تعالی نزدیک است و روز عید اسلامی است و عید ولی عصر عجل‌الله فرجه.»

پیام امام خمینی 12 تیرماه 1357، مصادف با 28 رجب 1398 هجری قمری در نجف اشرف صادر شده و به روشنی نشانگر مخالفت امام با برگزاری جشن‌های نیمه شعبان است؛ چنانکه در اولین سطرهای این پیام آمده است: «دست شاه تا مرفق به خون ملت ایران فرو رفته و در حال حاضر ملت عزیز در عزای عزیزان خود نشسته. چگونه ممکن است کسی نظر دهد که جشن بگیرند و شادمانی کنند؟ شادمانی بر روی اجساد به خون خفته فرزندان اسلام؟»

در این شرایط اما نقل کرده‌اند که شیخ محمود حلبی رهبر انجمن حجتیه که اعتقادی به مبارزه علیه شاه و رژیم پهلوی نداشته، به شدت با حرکت اعتراضی در نیمه شعبان و امتناع از جشن گرفتن و آذین‌بندی خیابان‌ها و چراغانی مخالف بوده و چنین گفته است: «مشت بر درفش چه می‌تواند بکند. چه کسی با امریکا می‌تواند طرف بشود. یک خودکاری دستش گرفته، یک اعلامیه‌ای نوشته و می‌خواهد امریکا را شکست بدهد.»

پیام انجمن: زهی خیال باطل  

در همین زمان اعلامیه‌ای هم از سوی انجمن حجتیه منتشر می‌شود که تا حدود زیادی می‌تواند نشانگر رویکرد سیاسی و مذهبی این انجمن و رهبران آن باشد. در بخشی از این متن چنین آمده است: «اعلامیه‌ای را به‌نام یکی از مقامات مقدس منتشر ساخته‌اند تا مسلمانان و دوستان علی و آل علی علیه‌السلام را از افتخار برگزاری این جشن بزرگ، این جشن مذهبی، این جشن و ملی و این جشن انسانی محروم سازند. زهی تصور باطل، زهی خیال محال.»

انجمن حجتیه که به دلیل نفوذ کلام امام خمینی و ترس از هواداران و دوست‌داران او و مردم انقلابی، از اشاره به موضع صریح و روشن حضرت امام خمینی رحمةالله‌علیه امتناع کرده، اما در ابتدای این اطلاعیه، مخالفت خود با انقلاب اسلامی مردم را نیز به رخ کشیده است؛ چنانکه در بخش دیگری از این اعلامیه آمده است: «فرقه ضاله گمراه که هدفی جز دشمنی و کینه‌توزی با وجود مقدس امام زمان حضرت حجةبن‌الحسن ندارند، ... می‌کوشند که پیش‌بینی ساختگی و غلط در آغاز قرن چهاردهم هجری را به ثبوت برسانند.»

اعلامیه انجمن حجتیه با ثبت تاریخ شاهنشاهی اش در مقابل پیام امام خمینی(ره) 

 

اطلاعیه انجمن حجتیه که به وضوح در واکنش به پیام امام خمینی رحمة‌الله‌علیه صادر شده، با این جمله به اتمام می‌رسد: مردم ستمدیده و رنج کشیده که آماده برای مبارزه با تعدی و ظلم هستند، از این طریق به مبارزه خود ادامه می‌دهند و علی‌رغم مخالفین امام زمان علیه‌السلام امسال جشن نیمه شعبان را مجلل‌تر از همیشه برگزار خواهند نمود.»

هرچند تناقض‌ها و اختلافات تاریخی و سندی به حدی است که در جلد هفتم کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک»، سندی مبنی بر مخالفت شیخ محمود حلبی با برگزاری جشن‌های نیمه شعبان وجود دارد. بر اساس این سند، حلبی در سخنانی در جمع سران انجمن و رابطین شهرستان‌ها در 23 تیر 1357، گفته است: «ما همه ساله این عید میلاد بزرگ را جشن گرفته و چراغانی نموده‌ و کنفرانس‌هایی متعدد به وسیله سخنرانان خود ترتیب می‌دادیم ولی امسال چون روحانیت جشن نمی‌گیرد، ما هم تابع آنها بوده و نه تنها جشن نخواهیم گرفت، بلکه هیچگونه کنفرانسی هم از 2 روز قبل و 2 روز بعد از میلاد به هیچ عنوان نداریم.»

گزارش ساواک درباره فعالیت انجمن حجتیه در نیمه شعبان سال 1357

 

1357 یا 2537؟

انجمن حجتیه که در ابتدای تاسیس خود در سال 1331 به نام انجمن ضدبهائیت شناخته می‌شد و در سال 1336 با نام انجمن خیریه حجتیه مهدویه ثبت رسمی شد، تمام تلاش خود را به کار بسته تا در این اطلاعیه، انقلابیون مخالف برگزاری جشن‌های نیمه شعبان را مخالفان امام زمان جلوه داده و آنها را در کنار ستمگران و ظالمان نشانده است. نکته دیگری که در این پیام حائز اهمیت و برجستگی است، تاریخ آن است؛ چنانکه 17 مرداد 2537 در زیر آن به چشم می‌خورد؛ تاریخی که مبتنی بر یک گاهشماری جعلی بوده و پس از تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا، مقرر شد ابتدای 1355 هجری شمسی، آغاز سال 2535 شاهنشاهی خوانده شود.

امام خمینی در پیام عید فطر 1355، به کارگیری تاریخ شاهنشاهی را حرام اعلام کرده و گفتند: «برای تضعیف اسلام و محو اسم آن، نغمه شوم تغییر مبدا تاریخ را ساز کردند؛ این تغییر، هتک اسلام و مقدمه محو اسلام است. خدای نخواسته استعمال آن بر عموم حرام و پشتیبانی از ستمکار و ظالم، مخالف با اسلام عدالتخواه است.»

رهبر انقلاب اسلامی مردم ایران پس از انقلاب نیز بیانات صریحی در واکنش به رفتار سیاسی و مذهبی انجمن حجتیه داشته‌اند که یکی از مهمترین آنها اشاره به تلاش برای شکستن اعتصاب چراغانی نیمه شعبان به نفع شاه است. امام خمینی در سوم اسفند 1367 گفته‌اند: «دیروز مقدس‌نماهای بی‌شعور می‌گفتند دین از سیاست جداست و مبارزه با شاه حرام است. امروز می‌گویند مسئولین نظام کمونیست شده‌اند. تا دیروز مشروب‌فروشی و فساد و فحشا و فسق و حکومت ظالمان را برای ظهور امام زمان ارواحنا فداه مفید و راهگشا می‌دانستند و امروز از اینکه در گوشه‌ای خلاف شرعی که هرگز خواست مسئولین نیست رخ می‌دهد، فریاد وااسلاما سر می‌دهند. دیروز حجتیه‌ای‌ها مبارزه را حرام کرده بودند و در بحبوحه مبارزات تمام تلاش خود را نمودند تا اعتصاب چراغانی نیمه شعبان را به نفع شاه بشکنند، امروز انقلابی‌تر از انقلابیون شده‌اند.»

انجمن چگونه به خط پایان رسید؟

انجمن حجتیه سرانجام در واکنش به یکی از بیانات حضرت امام خمینی، در پنجم مرداد 1362 بیانیه‌ای صادر کرده و فعالیت خود را پایان دادند. فعالیت و عقایدی که بارها به شدت از سوی امام خمینی(ره) تقبیح شده بود.

امام خمینی رحمةالله‌علیه در 21 تیر 1362 گفته بودند: یک دسته دیگر هم که تزشان این است که بگذارید که معصیت زیاد بشود تا حضرت صاحب بیاید، حضرت صاحب مگر برای چی می‌آید؟ حضرت صاحب می‌آید معصیت را بردارد، ما معصیت کنیم که او بیاید؟ این اعوجاجات را بردارید، این دسته‌بندی‌ها را برای خاطر خدا (اگر مسلمید) و برای خاطر کشورتان (اگر ملی هستید)، این دسته‌بندی‌ها را بردارید و در این موجی که الان این ملت را به پیش می‌برد، در این موج خودتان را وارد کنید و برخلاف این موج حرکت نکنید که دست و پای‌تان خواهد شکست.»

با این حال، انجمن حجتیه هنوز یک معماست که به طور کامل رازگشایی و رمزگشایی نشده است، رابطه این گروه با ساواک،‌ رابطه با مراجع معظم تقلید و برخی مسائل دیگر از مواردی است که هنوز مورد کنکاش جدی قرار نگرفته است. با این حال در انحراف انجمن حجتیه  از اهداف انقلاب اسلامی ایران بارها و در مقاطع مختلف تاریخی به اثبات رسیده است.

منبع: مهر