خطر انقراض گونه‌های جانوری با جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها

به گزارش خبرگزاری تسنیم، حسین محمدی، مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت زیست اظهار داشت: تنوع یا غنای گونه‌‌ای، شبکه‌ای از همه موجودات زنده، اعم از گیاهی و جانوری است و نژادهای انسان و انواع جانوران، گیاهان و موجودات تک سلولی را در بر می گیرد. گونه ها علاوه بر آنکه نیازهای ضروری و اولیه انسانها نظیر خوراک، پوشاک ، مسکن ودارو را فراهم می آورد، می‌توانند بر سلامت و شادابی روح و جسم، رونق اقتصادی و پیشرفت روزافزون جامعه بشری و پایداری محیط زیست جهان وکشورها نقش داشته باشد.

وی ادامه داد: امروزه دیگر مفاهیمی چون سلاح و تجهیزات نظامی، حرف آخر را در تامین امنیت ملی نمی‌زنند و در دنیایی که کشورها برای دسترسی به منابعی چون آب در تقابل با یکدیگر هستند، ابعاد و ارزش‌های مهم تنوع‌زیستی را نمی‌توان نادیده گرفت.از طرفی دیگرتنوع زیستی، میراث ارزشمندی است که بشر آن را از نسل‌های قبل به امانت گرفته است و باید به نسل‌های بعد بسپارد و حفاظت از آن، ریشه در اخلاق، فرهنگ و اعتقادات ملت‌ها دارد . نحوه برخورد انسان با محیط زیست، رابطه نزدیکی با فرهنگ و ارزش‌های اخلاقی در ادیان و جوامع گوناگون دارد.

مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت زیست گفت: در بیشتر مذاهب، از جمله دین اسلام به طور ویژه احترام به طبیعت و حفاظت از گونه‌های زیستی موجود در آن، مورد توجه و جزء تعالیم دینی محسوب می‌شود. این امر در فرهنگ‌های بومی و جوامع پایبند به اعتقادات سنتی نیز مورد توجه قرار دارد.متاسفانه امروزه به دلیل بدرفتاری انسان با طبیعت پیرامون خود‌ روند انقراض گونه‌های زیستی، با سرعت نگران کننده‌ای افزایش یافته است و با حذف هر گونه جانوری از چرخه طبیعت و از دست رفتن نقش او در پایداری محیط زیست، کره خاکی یک قدم به سوی نابودی پیش خواهد رفت.

وضعیت گونه های جانوری وحشی در ایران

وی افزود: کشور ایران به دلیل مکان جغرافیایی، برخورداری از تنوع سیمای منظر و اقلیم بعلاوه وجود منابع آبی عظیم دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب از غنای گونه‌ای بالا برخوردار است، براساس آخرین بررسی‌ها 1140 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب‌های داخلی در اکوسیستم‌های خشکی و آب‌های داخلی ایران شناسایی شده، به علاوه حدود 650 گونه ماهی که در آب‌‌های دریایی شناسایی شده است.

مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت زیست اظهارداشت: پستانداران با 197 گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می‌گیرد بطوریکه از پستاندار بسیار کوچکی که حشره خوار کوتوله نامیده می‌شود و فقط در حدود 2 گرم وزن دارد تا نهنگ‌های بزرگ آب‌های دریای جنوب با طول بیش از سی متر و وزن 130 تن را می‌توان در این رده مشاهده کرد. در میان مهره‌داران 535 گونه پرنده شناسایی و گزارش شده که این تعداد گونه‌ معادل کل گونه‌های پرنده گزارش شده در قاره اروپا و 3/2 پرندگان خاورمیانه است. از رده خزندگان نیز تاکنون227 گونه مورد شناسایی قرار گرفته است اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است. از رده دوزیستان نیز در کشورمان 21 گونه تاکنون گزارش شده و ماهیان آب‌های داخلی ایران شامل 160 گونه هستند که در 25 خانواده جای گرفته‌اند.

 حضور دام بیش از ظرفیت در زیستگاه‌ها/ تجارت غیر قانونی گونه‌های جانوری

وی بیان کرد: علت‌های بروز چالش خطرانقراض گونه های جانوری شامل عوامل ناشی از توسعه و فعالیت‌های انسانی شامل جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها و جمعیت گونه‌هاست. جمعیت برخی گونه‌ها به دلیل توسعه راه‌ها، سکونت‌گاه‌ها وکشتزارها ارتباط آن‌ها با جمعیت‌های پیرامون قطع و موجب انقراض محلی و بروز فشارهای درون‌آمیزی در درون جمعیت‌های موجود شده است و در دراز مدت این گونه با چالش کاهش تنوع ژنتیکی وکاهش مقاومت گونه در مقابل بیماری‌ها وتغییرات محیطی می‌شود.

محمدی افزود: برای مثال جمعیت آهوان در زیستگاه‌های دشت سهرین زنجان، موته وکلاه قاضی اصفهان، هفتاد قله مرکزی و شیر احمد سبزوار و به علاوه این موضوع برای بسیاری از جمعیت‌های گوشتخوار کشورمان مثل یوزپلنگ و پلنگ نیز صادق است، تلفات این گونه‌ها در حوادث جاده‌ای و تقابل با جمعیت‌های انسانی از جمله دلایل اصلی این اتفاق ناگوار برای حیات‌وحش و این گونه ارزشمند است. از 1218 مورد ثبت شده مرگ و میر در بین گونه های جانوری از سال 1385 تا1391، گوشتخواران با حدود 41 درصد تلفات (498(n= بیشترین سهم مرگ و میر را به خود اختصاص داده‌اند و مهم‌ترین عامل در مرگ و میر گوشتخواران تصادفات جاده ای ثبت شده است به طوریکه تصادفات جاده‌ای به تنهایی 70 درصد مرگ و میرها را شامل می‌شود.

وجود سلاح‌های غیر مجاز

محمدی افزود: بیش از یک میلیون اسلحه شکار مجاز در کشور وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود تعداد زیادی اسلحه غیرقانونی هم وجود داشته باشد و این تعداد اسلحه با توجه به تعداد در خواست‌های دفترچه و پروانه شکار بیش از ظرفیت و توان حیات‌وحش کشور می‌باشد، مزیت بر علت تصویب قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات (مصوبه 7/6/90 مجلس محترم شورای اسلامی) که به استناد تبصره یک ماده 16 این قانون دارندگان سلاح‌های شکاری غیر مجاز می‌توانند مجوز حمل سلاح دریافت کنند و این موضوع باعث گردید تعدادی زیاد اسلحه غیر مجاز توسط افراد سود جو وارد کشور شود.

حضور دام بیش از ظرفیت در زیستگاه‌ها

وی عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر دو برابر و در برخی مناطق بیش از دوبرابر ظرفیت مراتع دام درمناطق چرا می‌کنند و این موضوع ضمن تخریب پوشش گیاهی باعث کاهش منابع آب وعلوفه حیات‌وحش و فرو افت مطلوبیت زیستگاه‌ها شده است. دنیا امروز با گسترش پدیده شوم شکار وتجارت غیر قانونی جانوران وحشی واجزای آن‌ها مواجه می‌باشد به طوری که قاچاق جانوران وحشی واجزای آن‌ها بعداز قاچاق مواد مخدر و سلاح در رتبه سوم را به خود اختصاص داده وکشورمان به دلیل مکان جغرافیایی و غنای گونه‌ای و داشتن گونه‌های انحصاری در معرض تهدید این پدیده می‌باشد، متاسفانه کشورمان بیشتر با زنده‌گیری و قاچاق انواع خزندگان و دوزیستان مواجه است.

شیوع انواع بیماری‌ها

مدیرکل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت زیست افزود: اگر چه شیوع بیماری‌ها بیشتر نتیجه عملکرد جامعه بشری می باشد اما عومل محیطی در پیدایش وگسترش آن نقش مهمی دارد. امروزه گونه‌های جانوری وحشی بویژه گونه‌های در خطر انقراض با تهدید جدی و جدیدی به نام شیوع وگسترش انواع بیماری‌ها مثل طاعون نشخوارکنندگان، تب برفکی، شاربن (سیاه زخم)، آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، هاری مواجه هستند.

وی ادامه داد: بروز برخی بیماری‌های نوظهور مثل آنفلوانزای فوق حاد پرندگان که انتشار آن توسط پرندگان وحشی صورت می‌گیرد تلفات زیادی نیز در بین این رده از جانوران در جهان به همراه داشته است. بومی‌شدن برخی از بیماری‌های دامی در کشور و کشورهای همسایه و به دلیل ورود غیر قانونی دام بعلاوه حضور وچرای دام‌های آلوده در زیستگاه‌ها وارتباط آن‌ها با حیات‌وحش این سال‌ها شاهد بروز تلفات زیادی در بین گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض و آسیب پذیر کشور بودیم، تلفات قوچ ومیش در ساریگل (بیماری طاعون) وگوزن زرد در خوزستان (میازیس) از جمله مهم‌ترین بروز بیماری در حیات‌وحش کشوراست. بعلاو اینکه مخزن بیماری خطرناک هاری در گوشتخواران وحشی بوده که نیازمند عزم ملی برای کنترل این بیماری است.

 خشکسالی‌های متناوب

محمدی بیان کرد: بروز پدیده تغییرات جهانی آب وهوا و به طبع آن خشکسالی‌های متناوب،کاهش منابع آب وعلوفه و افزایش استرس‌های محیطی باعث کاهش میزان زادآوری در بین جمعیت انواع پرندگان خشک‌زی وعلفخواران شاخص و قابل شکار، مهاجرت و تلفات گونه درمسیرهای مهاجرت وکوچ‌های اجباری شده است. به طور مثال مهاجرت یا گدار غیر معمول در بین جمعیت‌های قوچ ومیش از جزیره کبودان به جزیره اشک، خروج گوزن زرد از جزیره اشک و مرگ و میر آن‌ها در باتلاق‌های دریاچه ارومیه، مهاجرت اجباری آهوان از شیراحمد سبزوار به مناطق پرحادثه و کاهش طعمه در زیستگاه‌های یوزپلنگ از جمله مصادیق تاثیرات این پدیده برحیات‌وحش است.

عدم امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی کافی برای حفاظت

وی افزود: حدود 17 میلیون هکتار(در قالب 272 منطقه) از سطح کشور با عناوین پارک ملی، منطقه حفاظت شده، اثر طبیعی ملی و پناهگاه حیات‌وحش به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی کشور تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است. برای حفاظت این عرصه‌های وسیع وحساس، 2617 محیط بان(سرانه 6500هکتار) و430واحد محیطبانی مشغول انجام وظیفه هستند این در صورتی است که برای حفاظت مفید و مطابق  استاندار جهانی باید حداقل هزار محیط‌بان بکار گرفته شود.

ضعف قوانین ومقررات

محمدی گفت: عدم توجه به ارزش‌های متنوع گونه‌ها در برنامه‌ریزی توسعه، عدم تناسب جرایم شکار غیر مجاز با ارزش‌های گونه، تصویب قوانین وآئین‌نامه‌های ضد محیط زیستی مثل تصویب قانون مجازات قاچاق اسلحه ومهمات(مصوبه7/6/90 مجلس شورای اسلامی)، اصلاح قانون معدن که اجازه اکتشاف و بهره‌برداری از معادن را در خارج از مناطق چهارگانه به عهده وزارت صنایع، معادن وتجارت گذاشته است.

انتهای پیام/