پرونده سوریه در دست "محمد بن نایف" در انتظار چه تحولاتی خواهد بود؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری القوة الثالثة؛ همان‌طور که چند روزی است رسانه‌های مختلف اعلام کرده‌اند، شاهزاده «محمد بن نایف»،‌ وزیر کشور عربستان سعودی که پسر «نایف بن عبدالعزیز»، ولی‌عهد سابق این کشور به شمار می‌آید،‌ مسئولیت تدوین مواضع ریاض در امور امنیتی از جمله گروه‌های تکفیری را به‌عهده گرفته که ارتباطی تنگاتنگ با بحران سوریه دارند.

در هفته گذشته واشنگتن تمام تلاش خود را به کار برد تا سفر شاهزاده «محمد بن نایف» به این کشور برای فراهم کردن مقدمات سفر «باراک اوباما»، رئیس جمهوری آمریکا به ریاض که قرار است مارس آینده انجام شود، با موفقیت همراه باشد.

شاهزاده «محمد بن نایف» 54ساله که بنابر آنچه ادعا شده دارای مهارت و تجربه بسیاری در امر مبارزه با تروریسم و از جمله سازمان تروریستی القاعده است، در سفر خود به واشنگتن با «جان کری»، وزیر امور خارجه و سوزان رایس، مشاور امنیت ملی آمریکا و جان برینان، رئیس سازمان سیا و ژیه جانسون، وزیر امنیت داخلی و کیت الکساندر،‌ مدیر آژانس امنیت ملی آمریکا دیدار کرد.

از دیدارهای صورت گرفته چنین برمی‌آید که به‌احتمال بسیار در سال‌های آینده شاهزاده «محمد بن نایف» شخصیت محوری در کشوری خواهد بود که بزرگ‌ترین تولید کننده و صادر کننده نفت در جهان به شمار می‌آید. این در حالی است که خود سعودی‌ها می‌گویند که شاهزاده «محمد بن نایف» اولین شانس تکیه زدن بر تخت سلطنت پس از مرگ ملک عبدالله را دارد.

رابرت جردن، سفیر آمریکا در ریاض طی سال‌های 2001 تا 2003 میلادی درباره شاهزاده «محمد بن نایف» می‌گوید که وی هم اکنون تنها نقش وزیر کشور را ایفا نمی‌کند، بلکه ایفاگر نقش ملک عبدالله و یک دیپلمات بلندپایه است.

جردن می‌افزاید:‌ شاهزاده «محمد بن نایف» به‌احتمال بسیار شخصی است که می‌تواند مسئولیت‌های بزرگ‌تر را در زمان مناسب در عربستان سعودی به دست گیرد.

در هفته‌ها و روزهای اخیر نقش شاهزاده «محمد بن نایف» در سیاست عربستان سعودی و به‌ویژه در پرونده سوریه پررنگ‌تر شده است، به‌ویژه در حال حاضر که حکومت سعودی به‌شدت از این بیم دارد که حمایتش از گروه‌های تکفیری در حال مبارزه با نظام و ارتش سوریه منجر به فعالیت آنها در داخل عربستان سعودی شود.

هنگامی که حکومت سعودی شاهد افزایش بیش از پیش سفر تروریست‌های جهادی به سوریه و صفحات اجتماعی و پایگاه‌های اینترنتی شد که از گروه‌های تکفیری حمایت می‌کردند، مجبور شد تا به‌واسطه ملک عبدالله، پادشاه این کشور فرمان حبس 3 تا 20 سال را برای سعودی‌هایی صادر کند که در سوریه در حال مبارزه علیه نظام سوریه بودند.

منابع سعودی و همچنین دیپلمات‌های عرب حوزه خلیج فارس می‌گویند که هدف براندازی نظام سوریه و برکناری «بشار اسد»، رئیس جمهوری این کشور از قدرت که عربستان سعودی آن را بزرگ‌ترین دشمن خود و مهمترین هم‌پیمان ایران می‌داند،‌ همچنان برای ریاض به قوت خود باقی است، اما عربستان به این جهت تن به مبارزه با گروه‌های تکفیری داده تا مقداری از اختلافات خود با آمریکا درباره پرونده سوریه را بکاهد.

این‌جا بود که نوبت به ایفای نقش شاهزاده «محمد بن نایف» رسید که طی سال‌های همکاری وی با آمریکایی‌ها در رویارویی با سازمان القاعده در عربستان و یمن موفق ظاهر شده بود،‌ اعتماد مسئولان امنیتی آمریکا را به خود جلب کند.

یک منبع دیپلماتیک در کشورهای حوزه خلیج فارس می‌گوید که شاهزاده «محمد بن نایف» دارای اعتبار بسیاری میان آمریکایی‌هاست و سفر وی به واشنگتن برای آن بوده که به آمریکایی‌ها پیغام دهد که تروریسم عامل و منبع نگرانی مشترک دو کشور به شمار می‌آید و این پیامی هوشمندانه است.

از سوی دیگر هدف از سفر رئیس جمهوری آمریکا به ریاض کاهش تنش‌هایی بیان شده که دو کشور طی سه سال گذشته به‌دلیل اختلاف مواضع سیاسی در قبال سوریه و ایران و مصر با آن مواجه شده بودند و عربستان سعودی همچنان امیدوار است که بتواند آمریکا را قانع کند تا موضع مستحکم‌تری در قبال سوریه اتخاذ کند تا هم با نظام سوریه و هم گروه‌های تکفیری نزدیک به القاعده توأمان مقابله کند.

گفته شده است که شاهزاده «محمد بن نایف» همان کسی است که در پس به‌اصطلاح تلاش‌های عربستان سعودی برای مقابله با حملات عناصر القاعده قرار دارد که در جنگ‌های افغانستان و عراق در دهه اخیر مشارکت داشتند و به‌خوبی به خطرات تروریست‌های سعودی که در خارج کشور سابقه مبارزاتی داشته‌اند، آگاه است.

شاهزاده «محمد بن نایف» از جمله افرادی است که در سال 2009 مورد حمله عناصر القاعده در عربستان قرار می‌گیرد و به‌طور معجزه‌ آسایی از آن نجات می‌یابد و در نوامبر 2012 به سمت وزیر کشوری عربستان سعودی منصوب می‌شود تا جای پدرش را در این سمت بگیرد که در زمان حیات به‌مدت 37 سال عهده‌دار آن بود.

از نسلی به نسل دیگر

خاندان آل‌سعود هم اکنون و به‌تدریج در حال انتقال قدرت از فرزندان ملک عبدالعزیز، بنیانگذار پادشاهی سعودی به نوادگان آن است، چون به‌خلاف دیگر پادشاهی‌ها، در عربستان قدرت از پدر به پسر منتقل نمی‌شود، بلکه از برادر به برادر منتقل شده که در حال حاضر از پسران عبدالعزیز جز تعدادی انگشت شمار کسی باقی نمانده است.

در خاندانی که مهارت و قدمت یک ارزش شمرده می‌شود، شاهزاده «محمد بن نایف» در عمل حکم طیب را دارد، به‌ویژه آنکه سمت وی در وزارت کشور به او این اجازه را می‌دهد که در اغلب امور مهم مملکت دخالت کند و در عمل مسئول تعیین امرای مناطق مختلف عربستان سعودی باشد.

در این میان به نظر می‌رسد،‌ یکی از مهمترین وظایف هم‌نسلان شاهزاده «محمد بن نایف» مقابله با چالش‌هایی باشد که در افق‌های مملکت‌شان نمایان است و از جمله آنها باید از اصلاحات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی در کشوری نام ببریم که به‌شدت محافظه‌کار است.

در این بین اگرچه دیدگاه و نظرات شاهزاده «محمد بن نایف» درباره این قضایا برای آینده عربستان سعودی بسیار مهم است، با این حال وی سخنی از آنها به میان نیاورده و هر آنچه از وی شنیده شده نقل قول افرادی بوده که با وی نشست و برخاست داشته‌اند یا از نزدیکان او شمرده می‌شده‌اند.

گفته شده است که شاهزاده «محمد بن نایف» مرکزی را به نام خود برای درمان روحی تروریست‌های سعودی دایر کرده و تلاش می‌کند، با ارائه دروس مذهبی فرقه وهابی با توجیهات خود این تروریست‌ها را به راه آورند. اما این مرکز در عملکرد خود چندان موفق نشان نداده است، چون بسیاری از تروریست‌های تکفیری از این مرکز فرار کرده و راهی یمن شده‌اند تا جهاد را در این کشور دنبال کنند.

خط‌مشی و گرایش‌های امنیتی

یکی از مهمترین ویژگی‌های شاهزاده «محمد بن نایف» به‌اذعان بسیاری از نزدیکان به وی، تمرکز او بر راه‌حل‌های امنیتی برای مقابله با هرگونه مشکل و چالش است و این به‌اعتقاد بسیاری از کارشناسان خطری علیه آزادی‌های مدنی به شمار می‌آید.

همچنین وی به‌محض انتصاب به وزارت کشور، 15 تن از مهمترین و بازرترین منتقدان حکومت را بازداشت کرد، به همین دلیل منتقدان وی بر این باورند، شاهزاده «محمد بن نایف» بیش از آنکه زبانی برای سخن گفتن داشته باشد، مشتی آهنین دارد.

«مضاوی الرشید»، یکی از منتقدان خاندان آل‌سعود درباره شاهزاده «محمد بن نایف» می‌گوید که اگرچه مقابله با تروریسم و خشونت‌های ناشی از آن اغلب زندگی سیاسی محمد بن نایف را فراگرفته، اما او هیچ‌گاه فردی نشان نداده که آماده شنیدن سخنان افراد اصلاح‌طلب باشد.

به این ترتیب محمد بن نایف با کنار زدن شاهزاده بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی و پس از ناکامی‌هایی که در این پرونده داشت، در حالی مسئولیت پرونده سوریه را به‌عهده می‌گیرد که برخی از ناظران تأکید کرده‌اند که شاهزاده متعب بن عبدالله، پسر ملک عبدالله و رئیس گارد ملی عربستان سعودی نیز بخش قابل توجهی از مسئولیت این پرونده و سیاست‌های عربستان در قبال سوریه را عهده‌دار شده است.

بر این اساس ناظران می‌گویند که عربستان در حال حاضر استفاده از ابزارهای دیپلماتیک در تعامل با بحران سوریه را به راهکارهای دیگر ترجیح داده، اما در عین حال از اعمال فشار بر روسیه و ایران و حزب‌الله به‌عنوان مهمترین حامیان نظام سوریه غافل نمی‌ماند.

به این ترتیب پیش‌بینی شده در مرحله آتی شاهد استراتژی جدیدی در قبال سوریه باشیم که در آن کمتر به افراط گرایی و تندروی شدید و راهکارهای نظامی روی آورده شود و بیشتر راهکارهای سیاسی مد نظر باشد.

این درحالی است که یک گزارش آمریکایی خاطرنشان می‌کند، هم اکنون پرونده سوریه در دست شاهزادگانی از خاندان سعودی افتاده که با احتیاط بیشتری از گرو‌ه‌های تروریستی در سوریه حمایت می‌کنند و این موضعی است که خود آمریکایی‌ها نیز بر آن تاأکید دارند و در این بین واشنگتن بر این باور است که سپردن پرونده سوریه به محمد بن نایف در این مرحله آسودگی خاطر بیشتری برای وی در بر دارد.

«مصطفى العانی»، تحلیلگر سعودی امور امنیتی در مرکز مطالعات الخلیج که از مراکز نزدیک به محافل امنیتی و اطلاعاتی عربستان سعودی است، می‌گوید: آمریکایی‌ها سیاست‌های خود در قبال سوریه را تغییر دادند و در این میان محمد بن نایف فردی مناسب برای آمریکایی‌هاست تا با سیاست‌های جدیدشان همراهی کند و بیم و هراس‌های آنها را در قبال پرونده سوریه فرو بنشاند.

این درحالی است که نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که سپردن پرونده سوریه به محمد بن نایف و گرفتن آن از شاهزاده بندر بن سلطان بیانگر تغییر و تحولات روی‌داده در منافع آمریکا در منطقه به‌طور عام و سوریه به‌طور خاص است.

انتهای پیام/*