مراسم رونمایی از مستند «جای خالی» در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از مستند «جای خالی» امروز عصر در تالار ابوریحان دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. محمد رجبی دوانی در این مراسم و پس از اکران این مستند به سخنرانی با موضوع فرهنگ پرداخت. پس ازآن نیز نشست نقد و بررسی مستند «جای خالی» با حضور کمیل سوهانی کارگردان، محمدصادق باطنی تهیه کننده و محمدالیاس قنبری محقق این مستند برگزار شد. 

رجبی دوانی در ابتدا با تاکید بر اینکه تنها با مقایسه می‌توان به شناخت دست یافت، گفت: هیچ گروه از انسانها در هیچ دوره تاریخی و در هیچ مکانی از دنیا بدون فرهنگ نبودند در ساده‌ترین حالت نحوه زندگی که انسان‌ها برای خود انتخاب کردند را می‌توان فرهنگ نامید. بنابراین ما قوم بی‌فرهنگ نداریم. البته ما باید بین فرهنگ و تمدن تفاوت قائل شویم. 

وی افزود: اگر انسانهای دارای فرهنگ جایی ساکن شوند و آثاری از خود به جای بگذارند به این پدیده‌های عینیت یافته تمدن گفته می‌شود. تعریفی که از فرهنگ ارائه دادم فرهنگ به معنای عام است. اما فرهنگ به معنای خاص که از کلمه CULTURE گرفته شده به معنای ادبیات، هنر، فلسفه و علم است. 

دوانی در ادامه افزود: در ادبیات قدیم ما فرهنگ به معنای ادب است و انسان فرهیخته و فرزانه کسی است که آداب درست زندگی را می‌داند. تا فرهنگ نباشد تمدن هم به وجود نمی‌آید کسی که می‌خواهد تمدن جدیدی را پدید آورد باید پیش از آن فرهنگ جدیدی را پدید آورد. با به وجود آمدن فرهنگ تمدن خود به خود شکل می‌گیرد.

وی با اشاره به رنسانس تمدن غرب گفت: علائم شکل‌گیری تمدن غرب در قرون وسطی قابل مشاهده است. در این قرون تغییرات فرهنگی در جامعه ایجاد شد و این تغییرات را می‌توان در اثر دون‌ کیشوت دید. با رنسانس به یکباره همه چیز تغییر کرد. در شوروی نیز همین عامل باعث فروپاشی دولت سوسیالیستی شد. در زمانی که من به شوروی سفر کردم دیدم که فرهنگ مردم فرهنگ سرمایه‌‌داری است و به همین علت نظام سوسیالیستی سقوط کرد. 

دوانی با تاکید بر اینکه تغییر در فرهنگ باعث ایجاد تمدنهای جدید می‌شود، گفت: فرهنگ نیز خود به دیدگاه انسانها نسبت به خودشان، جهان پیرامونشان و مبداء هستی بستگی دارد. نه فرهنگ را می‌شود ساخت و نه تمدن را می‌توان تولید کرد. بلکه این امر با توجه به نگرش انسانها ایجاد می‌شود.

وی با اشاره به تاثیر رفت و آمد اروپاییان به ایران از زمان صفویه، گفت: تاثیرگذاری اروپاییان از این زمان در آثار هنری مشهود است. ایجاد فرقه وهابیت و اعلام کشف حجاب توسط این فرقه نیز تاثیر تجدد اروپایی است. در آن زمان هر کس را که متجدد بود بابی می‌نامیدند. بعدها نیز انقلاب مشروطه در ایران شکل گرفت و سبک معماری تغییر کرد. تغییرات دوره پهلوی نیز تحت تاثیر اروپاییان بود.

دوانی با اشاره به تمایل بخشی از هنرمندان و روشنفکران به بازگشت و بازنگری به سنت در زمان حکومت پهلوی گفت: در این زمان هنرمندان و روشنفکران تحت تاثیر فشارهای تجدد شروع به بازگشت به نوستالوژی‌‌های سنت کردند و در ادامه این جریان بعد سیاسی یافت و باعث انقلاب ایران شد. 

وی با تاکید بر اینکه هم اکنون در ایران فرهنگ کاملا اسلامی نیست، گفت: از انقلاب تاکنون جریانی آغاز شده است و ممکن است چند دهه بگذرد تا تثبیت پیدا کنند و ابعاد مختلف فرهنگی آن ظاهر شوند. آنچه که امروز باید به آن توجه کنیم مسائل دیدگاهی است. تا زمانی که ما متفاوت از دیگران به عالم و آدم ننگریم و سبک زندگی خاص خود را نداشته باشیم نمی‌توانیم ادعا کنیم که اتفاق خاصی در کشور افتاده است. پیشرفت‌های علمی و صنعتی محترم است اما اینها هیچ کدام نشان دهنده ظهور آنچه ما ادعا می‌کنیم نیست.

دوانی در ادامه گفت: زمانی که هنر و ادبیات و سبک جدید زندگی ظهور کند شاهد فرهنگ و در نتیجه تمدن جدیدی در ایران هستیم. ما امروز علائمی در مورد ظهور یک تمدن جدید داریم. شعار ما می‌توانیم یکی از این علائم است در زمان مشروطه برخی بر این باور بودند که ما باید تمام تمدن غرب را بدون هیچ تصرفی در ایران جا بیندازیم. زیرا ما هیچ چیز باارزشی نداریم اما اکنون شعار ما می‌توانیم آغاز یک جریان است که اگر تبدیل به یک نگاه عمومی شود نوید یک تمدن جدید را می‌دهد. 

در ادامه مراسم نشست نقد و بررسی مستند «جای خالی» با حضور کارگردان، پژوهشگر و تهیه کننده این فیلم برگزار شد.

سوهانی کارگردان «جای خالی»در خصوص ایده اولیه این مستند گفت: ما آثار کمی با موضوع فرهنگ ساخته‌ایم. این عرصه در حالی مظلوم واقع شده است که ریشه بقیه مسائل است. به دلیل این مظلومیت ما تصمیم گرفتیم مستندی در باره فرهنگ بسازیم. البته این حوزه بسیار گسترده است و ما بر روی فرهنگ عمومی جامعه متمرکز شدیم. 

محمدصادق باطنی تهیه کننده «جای خالی» گفت: مردم سیاستمداران و مسئولین معمولا نسبت به فرهنگ بی‌توجه هستند زیرا فرهنگ به یک اتمسفر  عادی و جاری تبدیل شده است. اقتصاد و سیاست همواره اولویت‌های اول و دوم ما بوده است. ما در این فیلم تلاش کردیم موضوع زیر خاک رفته فرهنگ را کمی مورد توجه قرار دهیم. 

قنبری پژوهشگر «جای خالی» با انتقاد از رواج گفتمان دولت‌ستیزی و ملت‌ستایی در جامعه ایرانی گفت: ما همواره تصور می‌کنیم مدیران بر فرهنگ محاط هستند اما باید بدانیم با وجود تاثیرگذاری آنها بر فرهنگ آنها خود نیز تحت تاثیر فرهنگ هستند و با این نگاه نمی‌توان راهی به جایی برد. 

وی افزود: وقتی ایده اولیه این کار در ذهن ما شکل گرفت هنوز رهبر سوالات در مورد سبک زندگی را مطرح نکرده بود. سخنان رهبر باعث شد که ما جدی‌تر این کار را پیگیری کنیم. ما نباید صبر کنیم تا رهبر در مورد تک تک مشکلات جامعه تذکر دهند. 

پژوهشگر مستند «جای خالی» با اشاره به نگاه امیدوارانه در این فیلم گفت: برخی جریانات روشنفکری فکر می‌کنند که فرهنگ ایران دچار مشکل است و هیچ پتانسیل مثبتی در آن نیست. نقطه مثبت این مستند نشادن دهنده یک روزنه امید برای حل مشکلات فرهنگی است. اهل فرهنگ باید به دنبال تعالی جامعه باشد. 

سوهانی در ادامه گفت: هدف من از ساخت این مستند به وجود آمدن فضایی بدون هیاهو برای گفت‌وگو در مورد فرهنگ است. این فضا باعث می‌شود مشکلات فرهنگی ما در جامعه مطرح شود. نمی‌توان برای این مشکلات به یکباره نسخه پیچید. ما در ابتدای راه هستیم و باید اول فضای گفت‌وگو با ایجاد کنیم تا به اصلاح فرهنگی بپردازیم. 

باطنی با انتقاد از عدم حضور مسئولان فرهنگی در مراسم رونمایی از این مستند گفت: اگر فرد معروفی یا جشنواره در این مکان برگزار بود رسانه‌ها توجه بیشتری به آن می‌کردند. موضوع فرهنگ عمومی همیشه مظلوم بوده است.

قنبری با تاکید بر اینکه مواجهه ایران با غرب از ابتدا یک مواجهه نادرست بوده است، گفت: ما از ابتدا به جای اینکه با اندیشه‌های غربی آشنا شویم با علائم و نمادهای تمدن غرب آشنا شده‌ایم. این نمادها اگر بدون توجه به اندیشه‌های غربی وارد کشور شوند هیچ مشکلی از ما حل نمی‌کنند.

وی افزود: فرهنگ به صورت ذاتی دارای خلل و فرجی است که به صورت خودجوش پر می‌شود و این باعث پویایی فرهنگ است. فرهنگ ایرانی و فرهنگ اسلامی که ما اکنون داریم نیز فرهنگ گویا و پیشرو است. 

سوهانی در پایان گفت: یکی از اشتباهات اصلی ما در عرصه فرهنگ این است که به دنبال علت‌العلل مشکلات فرهنگی می‌گردیم. مشکلات فرهنگی جامعه علت‌های زیادی دارند و پیچیدن یک شبه نسخه آن امکانپذیر نیست.

انتهای پیام/