عقب ماندن جامعه عشایری از قطار توسعه و پیشرفت

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، جامعه عشایر ایران حضور تاریخی بسیار تأثیر‌گذاری در صحنه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور داشته و همواره در مقاطع مختلف تاریخی از هر نوع جانفشانی و ایفای نقش دریغ نکرده است اما این جامعه هنوز هم به ‌عنوان بازمانده یکی از اصلی‌ترین میراث‌داران ارزش‌ها و فرهنگ اصیل این سرزمین مطرح است.

جامعه ایران متشکل از سه جامعه متمایز شهری، روستایی و عشایری است بنابراین انتظار می‌رود در مجموعه ارکان و قوای جمهوری اسلامی جایگاه جامعه عشایری نیز مدنظر قرار گرفته و در ساختار تشکیلاتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، دستگاه‌های برنامه‌ریزی و اجرایی دولت، مجلس و قوه‌قضائیه، بخش‌ها یا کارگروه‌‌هایی نیز متناسب با ویژگی‌ها و نیاز‌های جامعه عشایر منظور شود.

عشایر غیور کشور به دلیل نوع زندگی خود که حرکت مداوم و فعالیت سخت و طاقت‌‌فرسا شاخصه مهم آن است، وضعیت منحصر به فردی در میان اقشار مختلف جامعه دارند بنابراین برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار ملی، این قشر از هموطنان کشور نیز باید همانند سایر اقشار از امکانات عادلانه و حداقل رفاه بهره‌مند شوند.

عشایر ایران از دیرباز با تکیه بر مقررات عرفی و مدیریت محلی به امور خود رسیدگی می‌کردند و همیشه منافع جمعی خود را پاس می‌داشتند اما به دلیل تحولات شهرنشینی و قانون‌گذاری‌های مختلف، این جامعه متشکل دچار نابسامانی‌ شده است و اساس زندگی و قلمرو آن‌ها را مورد تهدید قرار داده و سهم آن‌ها را از منابع عمومی با چالش‌های جدی مواجه ساخته است.

صنایع دستی عشایر با مقوله فرهنگی از ابزارهای مهم مقابله با تهاجم فرهنگی است

معرفی و شناسایی صنایع دستی عشایر سیستان و بلوچستان با هدف توانمند‌سازی بانوان عشایر در زمینه تولید کاربردی در جامعه امروز و عرضه آن‌ به علاقه‌مندان صورت می‌‌پذیرد و علاوه بر ایجاد انگیزه و امید در بانوان عشایری، عرضه و بازاریابی این محصولات را فراهم می‌آورد.‌

صنایع دستی تولیدی عشایر در مقوله فرهنگی، یکی از ابزارهای مقابله با تهاجم فرهنگی بوده و امکان حفظ آداب و رسوم بومی جوامع محلی را فراهم می‌آورد تا مسیر نفوذ فرهنگ وارداتی را محدود کرده و قوام و استحکام آنان در برابر مشکلات اجتماعی باقی بماند.

اطلاع رسانی و پژوهش پیرامون موضوعات مرتبطی که قرار است به سمع و نظر مخاطب برسد به خودی خود آن اندازه مهم است که نیازی به شرح و تفسیر و پرداختن به جوانب آن برای بیان اهمیت وجود نداشته باشد بنابراین در این گزارش با توجه به چارجوب نظری آن مبنی بر رویکرد جامع، به جامعه عشایر، ابعاد اقتصادی، اجتماعی، طبیعی، نهادی و مدیریتی  مورد ارزیابی قرار گرفته است که با هم می‌خوانیم...

ضرورت بهره‌مندی عشایر از بازار سرمایه

عبدالرحمن قنبرزهی یکی از عشایر سیستان و بلوچستان اظهار کرد: دامداری یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی عشایر را تشکیل می‌دهد، آن‌ها معمولا به فروش شیر، پشم و سایر فرآورده‌های اولیه دام خود به شکلی ابتدایی بسنده می‌کنند.

وی افزود: واضح است که این محصولات به عنوان نخستین حلقه زنجیره‌‌های فرآورده‌های صنعتی به تنهایی دارای ارزش افزوده زیادی نیستند و عشایر عمدتا از منافع حاصل از فرآورده‌های این مواد اولیه بی‌بهره‌اند.

قنبرزهی گفت: بازار سرمایه می‌تواند با جلب مشارکت عشایر در شرکت‌های صنعتی سهامی عام و جذب سرمایه‌های هر چند اندک آن‌ها، کمک مؤثری به سهیم کردن آنان در منافع حاصله باشد.

وی خاطرنشان کرد: جامعه عشایری یک‌سری دلایل و ضرورت‌های ذاتی دارد و یک‌سری دلایل و ضرورت‌های ایجابی که باید به آنها توجه کرد.

قنبرزهی کمبود علوفه و تخریب مراتع، ناعادلانه بودن توزیع امکانات آموزشی و بهداشتی و خدمات رفاهی، پائین بودن درآمد عشایر، عقب ماندن جامعه عشایر از حرکت به سوی اهداف توسعه و تناقض بین شیوه زندگی نسل جدید و نسل سنتی عشایر را از ضرورت‌های اسکان عشایر برشمرد.

وی بیان کرد: عشایر یکی از جوامع پرتلاش، مولد و کم‌توقعی هستند که در تاریخ نقش مثبت و ارزنده آن‌ها در تأمین امنیت و تولید و خودکفایی بر همگان روشن و آشکار بوده است. 

قنبرزهی گفت: امروزه فرزندان عشایر آموزش، بهداشت، مسکن و توجه به مشکلات معیشتی خود را از سهم درآمد دولت می‌خواهند.

ضرورت جهانی شدن نمایشگاه‌های صنایع دستی عشایر 

وی با بیان این‌که بهره‌وری از ویژگی‌ها و امتیازات فرهنگی، هنری و اجتماعی حق عشایر است افزود: به هر حال عشایر همچنان ویژگی‌های قبیله‌ای و طایفه‌ای خودشان را کم و بیش حفظ کرده‌اند و دارای آداب و رسوم و سنن خاص خویش هستند.

قنبرزهی تصریح کرد: هنر و صنایع دستی عشایرجلوه‌های زیبایی است که می‌تواند تقویت شود و در این رابطه ما نقش داریم و باید بتوانیم این جلوه‌ها را چه در زندگی اجتماعی، چه در آداب و رسوم و سنن عشایر و چه در هنر و ذوق و سلیقه عشایر خوب عرضه کنیم و عرضه آن‌ها به نظر بنده یک بازگشت به هویت خودمان است و این هویت، روحیات، سلیقه، ظرافت‌ها و خلقیات آن قوم را نشان می‌دهد.

وی با بیان این‌که صنایع دستی عشایر جاذبه‌های فوق‌العاده‌ای هم در ایران و هم در جهان دارد گفت: من معتقد هستم که اگر ما برای عرضه این جاذبه‌ها، آداب و رسوم و سنن و فرهنگ زندگی عشایر، امکانات را فراهم و آن‌ها را تقویت کنیم می‌تواند جاذبه‌های فوق‌العاده داشته باشد و هم‌چنین می‌تواند درآمدزا باشد و در بهبود وضعیت زندگی عشایری و فرهنگ‌سازی نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد.

اسکان را با همه تلخی می‌پذیریم

رحمت‌الله ریگی یکی دیگر از عشایر سیستان و بلوچستان اظهار کرد: عشایر مردمی زحمتکش، سختکوش، کم توقع و مولد مرزبان هستند که با سنت‌ها و مهارت‌های دیرینه خود در دامداری، با استفاده از مراتع خدادادی و با کمترین هزینه، بخش عظیمی از محصولات دامی را تولید و نقش مهمی در استقبال کشور ایفا می‌کند.

وی افزود:بنا به فرموده امام خمینی(ره) «عشایر مرزداران و ذخایر انقلاب هستند».

ریگی نبود مراکز بهداشتی و درمانی، کمبود مواد غذایی و عدم تغذیه مناسب، نبود اکیپ‌های دامپزشکی سیار را از جمله گله‌مندی‌های مردم عشایر از مسئولان برشمرد.

وی خاطرنشان کرد: زندگی عشایری یک پدیده اجتماعی بوده که تحت شرایط خاصی به وجود آمده، اما حال که جمیع جهات تغییر کرده و پدیده‌های گوناگون اثر‌گذار دیگری در حال شکل‌گیری هستند این پدیده( زندگی عشایری) در حال از بین رفتن و نهایتا مجبور به سازگاری با شرایط جدید خواهد بود.

ثبت 44 درصد نرخ باسوادی خانوارهای عشایر سیستان و بلوچستان

مدیرکل امور عشایر سیستان و بلوچستان اظهار کرد: جامعه عشایری جامعه‌ای است مستقل و دارای ساختار اجتماعی مشخص که در ارتباط مستقیم با طبیعت زندگی کرده و منبع اصلی تأمین معیشت خانوارها دامداری است که این شیوه زندگی عشایر را به کوچ‌روی وا می‌دارد و سه عنصر دام، مرتع و کوچ در یک ارتباط نزدیک با هم هستند.

حمید طوقی افزود: براساس آخرین نتایج سرشماری عشایر کوچنده سال 1378 آمار عشایر سیستان و بلوچستان 189 هزار و 84 خانوار با جمعیتی بالغ بر 102 هزار و 199 نفر برآورد شده که این جمعیت در قالب بیش از 2 هزار و 420 رده کوچنده پراکنده هستند.

وی تصریح کرد: بررسی قلمروهای عرفی عشایر موید وجود 24 زیست بوم عشایری است که 294 سامانه عشایری در نقاط مختلف این استان را در بر می‌گیرد.

مدیرکل امور عشایر سیستان و بلوچستان عنوان کرد: طبق سرشماری‌های اخیر متوسط نرخ‌ باسوادی خانوارهای عشایر سیستان و بلوچستان 44 درصد برآورد شده که این نرخ برای مردان 50 درصد و برای زنان 37 درصد است بنابراین بیانگر این واقعیت است که هم دولت در این رابطه همت به خرج داده و هم عشایر تمایل بسیار خوبی به امر مهم سوادآموزی داشته‌اند.

طوقی با بیان این‌که حدود 25 درصد از تولیدات دامی را سیستان و بلوچستان به خود اختصاص داده است، اضافه کرد: تعداد دام در اختیار خانوارهای عشایر این استان 900 هزار رأس است.

دوری و پراکندگی مناطق عشایری روند خدمات‌رسانی را تحت‌الشعاع قرار داده است

مدیرکل امور عشایر سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: قبل از اسکان، عشایر تنها در بحث دامداری اشتغال داشتند اما در ساماندهی اسکان، آماری توأم با کشاورزی است که در بحث اقتصادی و افزایش درآمد خانوارها و هم‌چنین تولید نقش مؤثری دارد.

وی با اشاره به تنگناها و مشکلات جامعه عشایری سیستان و بلوچستان گفت: دوری، پراکندگی و صعب‌العبور بودن مناطق عشایری این استان که از قرقری شمالی ترین نقطه استان تا مناطق عشایری چابهار و نقاط مرزی سراوان را در بر‌می‌گیرد سبب تحت‌الشعاع قرار دادن روند خدمات‌رسانی شده است.

طوقی راضی بودن مردم از ارائه خدمات زیربنایی، درآمد، اشتغال، خدمات رفاهی مانند آب، برق و بهداشت، خدمات فرهنگی، اقتصادی و غیره را از جمله پیامد‌های مثبت اسکان عشایر در این استان برشمرد.

تولید بیش از 12 هزار تن محصولات باغی توسط عشایر سیستان و بلوچستان

مدیرکل امور عشایر سیستان و بلوچستان بیان کرد: بر اساس سرشماری مرکز آمار، عشایر این استان حدود 49 هزار تن محصولات زراعی، بیش از12 هزار تن محصولات باغی، 12 هزار و 500 تن شیر و 70 هزار متر مربع صنایع دستی را در طول سال تولید می‌کنند.

وی با بیان این‌که بر اثر خشکسالی‌های اخیر، بخشی از دام عشایر تلف و نابود شده است، گفت: برای تأمین بخشی از جیره غذایی دام‌های عشایر، دو باب کارگاه کنسانتره در شهرستان‌های خاش و زابل احداث شده که عشایر جیره دستی دام خود را از آنجا تأمین می‌کنند.

عشایر سیستان و بلوچستان به زبان‌فارسی و بلوچی سخن می‌گویند به جز دو طایفه بامری و عبداللهی در شهرستان دلگان و ایرانشهر و چند طایفه از عشایر زابل از قبیل کوچال، شیبک، بارانی و تیره‌ای از طایفه دهمرده و سایر طوایف عشایر تقریبا 90 درصد عشایر این استان را تشکیل می‌دهند.

ویژگی مهم عشایر این استان کوچ‌دورانی که بیشتر  در مناطق عشایر بلوچستان انجام می‌شود و عشابر سیستان نیز به طور عمده در فصل بهار به استان خراسان جنوبی کوچ می کنند.

گزارش از سعیده مرادقلی

انتهای پیام/ ق