سیاست‌های تشویقی دولت در افزایش جمعیت مؤثر نیست
خبرگزاری تسنیم: رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: سیاست‌های تشویقی دولت در افزایش جمعیت مؤثر نیست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حجةالاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده در نشست تخصصی کارگروه زنان و خانواده با موضوع "بررسی تحولات جمعیتی در ایران" اظهارداشت: حدود 20 تا 25 سال دیگر به جمعیت منفی خواهیم رسید می‌توانیم بگوییم که در حال حاضر جمعیت مثبت است ولی نرخ جمعیت خوب نیست.
وی با بیان اینکه در سال 65 رشد جمعیت، 3.9 بوده است که این آمار شامل مهاجران نیز می‌شود که اگر آن‌ها را در نظر نگیریم، رشد جمعیت 3.2 بوده است، ادامه داد: آمار جمعیت در سال 90، به 1.29 و در سال 91 به 1.1 رسیده است در برخی از استان‌ها رشد جمعیت به صفر و در برخی دیگر به منفی رسیده است؛ نرخ رشد جمعیت منفی است در حال حاضر استان گیلان با کاهش جمعیت مواجه است و علت اصلی آن مهاجر است همچنین قوم بلوچ بیش‌ترین رشد جمعیت را داشته است؛ در واقع بالای 4 درصد رشد داشته که حتی از رشد جمعیتی در دهه 60 بیشتر بوده است.
* جامعه شناسان از آینده جمعیت کشور نگران هستند
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان اینکه در خصوص تاثیر عوامل سیاسی که منجر به کاهش جمعیت می‌شود بزرگنمایی صورت گرفته است، اظهار داشت: برخی افراد برای اینکه جمعیت شیعه و سنی را افزایش یا کاهش دهند از عامل سیاسی استفاده کردند ولی به طور کلی موضوع اصلی عامل سیاسی نیست چرا که این عامل نقش کمرنگی دارد.
زیبایی‌نژاد در ادامه با اشاره به اینکه اختلاف تحلیلی بین جامعه‌شناسان و بقیه مسئولان در زمینه افزایش جمعیت وجود دارد، گفت: اکثریت جامعه‌شناسان از آینده جمعیت نگران بوده و مقام معظم رهبری نیز در خصوص افزایش جمعیت تأکید داشته و نگران نسل پیری جمعیت بوده است.
وی ادامه داد: پنجره جمعیتی موضوعی دیگر بوده که باید مورد توجه قرار گیرد چرا که در این راستا بهترین وضعیت جمعیتی در نظر گرفته می‌شود. به این معنا نیروهای شاغل جزء نیروهای توانمند، کارآمد و جوان بوده و سالمندان جزء کمترین سهم و سن پیر محسوب می‌شوند؛ اکنون در وضعیت بحرانی جمعیت هستیم چراکه از دهه 70 به بعد این وضعیت را شاهد هستیم.
* به سمت خانواده تک فرزندی پیش می‌رویم
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با تأکید بر این که در دهه 40، رشد جمعیت بالای سه دهم بوده است، اظهار داشت: در دهه 40 ما خانواده‌های 5 نفره را شاهد بودیم ولی اکنون خانواده‌ها به سمت یک فرزندی پیش می‌روند که این خود نگران‌کننده است.
وی در خصوص نرخ باروری کل گفت: زنانی که به سن 50 سالگی می‌رسند، فرصت فرزندار شدن ندارند، در حقیقت نرخ باروری کل در ایران در سال 90، 1.8 بوده، می‌توان گفت نسل ما در حال کم شدن است که این امر خود نگران‌کننده است.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با اشاره به اینکه تک فرزندی در چین نیز حاکم است و آن‌ها به بحران جمعیت رسیده‌اند؛ جمعیت در چین در حال پیری نسل است، همچنین بعد خانواده در آن‌ها کم بوده و تعداد باروری کاهش یافته است، افزود: در خانواده شلوغ ضرورتاً همه اقتدارگرا هستند به این معنا که هر فردی فردگرا نبوده و برای دیگر اعضا احترام قائل است. بنابراین آموزه‌های اخلاقی در آن‌ها بیشتر حاکم بوده و ما شاهد جمعیتی اقتدارگرا هستیم.
*فرزندان با اقتدار در خانواده پرجمعیت
وی با بیان اینکه در خانواده پرجمعیت سیستم تربیتی مناسب بوده و مفهوم ایثار به چشم می‌خورد، همچنین افراد در چنین خانواده‌ای مصلحت جمع را به خواسته‌های خود ترجیح می‌دهند، گفت: سیستم زن‌سالاری و فرزندسالاری در خانواده پرجمعیت وجود ندارد و فرزندانی که در خانواده پرجمعیت هستند اقتدار بیشتری در آینده خواهند داشت.
زیبایی‌نژاد با بیان اینکه شور جنسی زن از 17 تا 40 سالگی است، افزود: اگر دختری ازدواج نکند، یا زمانی ازدواج کند که تنها بخواهد یک فرزند داشته باشد، می‌توان گفت که شور جوانی در او وجود داشته و به سوی استفاده از فضای مجازی و ارتباط با افراد بیگانه می‌رود. بنابراین خانواده‌های کم‌جمعیت دچار چنین مشکلی هستند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده افزود: در جامعه‌ای که مصرف‌گرایی افزایش یابد به تبع آن مصرف جنسی نیز افزایش می‌یابد. همچنین تحول اخلاقی و دینی و الگوی خانوادگی نیز در آن‌ها کاهش می‌یابد بنابراین باید چنین مواردی را مدنظر قرار دهیم و مشکل را حل کنیم.
* باید مشکل را بفهمیم و بعد به دنبال حل آن برویم
وی در خصوص عوامل مؤثر در تحول جمعیتی افزود: در بحث جمعیت و در تمام مسائل ما دچار اشکال عمده هستیم و آن این است که به دنبال این بوده که مشکل را حل کنیم ولی باید بگویم باید مشکل را بفهمیم؛ بیش‌ترین موضوعی که همه را درگیر کرده حل کردن مشکل است به طور مثال در بحث حجاب ما قوانین داشته و نیروی انتظامی نیز در این زمینه ورود پیدا کرده است ولی اتفاقی نتیجه‌بخش نیفتاده است چرا که به دنبال حل مشکل بوده‌ایم و نه فهم آن.
زیبایی‌نژاد با بیان اینکه در سال 59 تاکنون ما در خصوص حجاب دغدغه داشتیم، گفت: با توجه به بررسی‌ها تنها 12 پایان‌نامه در خصوص حجاب، آرایش و مد داشته‌ایم که این نشان می‌دهد این موضوع دغدغه نخبگان نیست و تنها دغدغه مدیریت کشور است که این خود معضل بوده و باید حل شود. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی آئین‌نامه دولتی در خصوص فرزندآوری نوشته که این خود یک تخلف است چرا که آن‌ها نباید در این موضوع دخیل باشند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: بحث جمعیت نیاز به موضوعات میان‌رشته‌ای دارد در واقع از بعد جامعه‌شناسی اخلاقی سیاسی و حتی فقهی این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد و کارشناسان مسائل را فهرست کنند و پژوهش‌های صورت گرفته را به صورت جمع بندی ارائه دهند و نرخ هر مساله از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فقهی و مذهبی را مشخص کنند.
* عوامل شهرنشینی و صنعتی در کاهش جمعیت مؤثر است
زیبایی‌نژاد ادامه داد: در سال 65 آماری ارائه شد که رشد جمعیت زیاد است و بعد از دو سال در سال 68 برای کاهش جمعیت اقدام کردیم که مطالعات نشان می‌دهد کاهش جمعیت در دهه 40 با کاهش رشد جمعیت رخ داد و در سال 57 با فضای انقلاب، شاهد افزایش جهشی جمعیت بودیم و از سال 57 تا 63 رشد جمعیت ثابت و از سال 63 روند کاهنده را شاهد بودیم. بنابراین بیش از عوامل دولتی باید بر عوامل دیگر نیز مانند بحث صنعتی و شهرنشینی تأکید کنیم.
وی افزود: در دهه 40 افزایش جمعیت زیر 30 درصد بوده و در سال 90 بالای 70 درصد بوده است؛ به دلیل اینکه فضای مدرن و محدودیت‌ها از سوی امکانات وجود دارد با واکنش جمعیت و با کاهش تمایل برای فرزندآوری مواجهیم.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده در خصوص تحولات اقتصادی گفت: الگوی مصرف تغییر پیدا کرده و حضور زنان در عرصه‌های مختلف اففزایش یافته است که این خود موجب محدودیت فرزند آوری شده است؛ ما به برخی مسائل افتخار می‌کنیم که خود چالشی به دنبال دارد مانند نظام آموزش و پرورش در حقیقت آموزش و پرورش باعث تغییر جایگاه آموزشی شده و بر ضد خانواده دلالت می‌کند. بخش کمی از زمان به سواد آموزی اختصاص دارد چرا که بیشتر آن باعث تغییر جایگاه ارزشی شده و به شکلی است که خانواده برای افراد کم ارزش قائل می‌شوند و دانش‌آموزان دختر و پسر بعد از اتمام تحصیل به دنبال مطالبات هستند.
* چگونه از خانواده‌هایی که در خانه 60 متری زندگی می‌کنند انتظار فرزندآوری داریم
وی اظهار داشت: طی نظر سنجی در دوره اصلاحات دختران اولویت نخست خود را اشتغال و آزادی و در آخر به ازدواج مد نظر است. وقتی مردم رادر خانه‌های 60 متری زندگی می‌کنند چگونه می‌توان 4 فرزند به بالا را دارا باشند در واقع ما دچار نوعی تعارض در نظام هستیم. یکی از عوامل مهم تحول خانواده و بحث تحولات گفتمانی است چرا که در گذشته خانواده، خانواده‌گرا بوده و دولت و آموزش و پرورش از خانواده تبعیت می‌کردند ولی اکنون خانواده‌ها باید خود را با همه هماهنگ کنند.
زیبایی نژاد با بیان اینکه در گذشته غذا خوردن در جمع خانواده برای افراد مهم بود، افزود: در 40 سال اخیر به گفتمان فردگرایانه نزدیک می‌شویم که افراد زندگی لذت بخش در حال را نسبت به آینده ترجیح می‌دهند و تعهدشان به اجتماع کم می‌شود. الگوی سبک زنده در این صورت تغییر می‌کند. وقتی یک زن به فکر تناسب اندام خود است، چگونه می‌توانند به فکر فرزندآوری باشند؛ در دهه 60 اگر کسی فرزند نمی‌آورد مطرح می‌کردند که آن فرد مشکلات جسمی دارد ولی در حال حاضر اگر زنی قبل از سه سال نخست زندگی خود دارای فرزند شود تحقیر می‌شود در واقع عزت اجتماعی خود را از دست می‌دهد.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: از دهه 60 تا حدود 20 سال بعد، میزان کاهش رشد جمعیت در مقیاس جهانی، 32 درصد بوده است که در برخی کشورها از جمله آلمان، روسیه و بوسنی هرز گوین شاهد رشد منفی هستیم. که در ایران 70 درصد شاهد کاهش رشد هستیم.
* نقش مادری را پررنگ و پدر در حاشیه قرار گرفت
زیبایی‌نژاد تصریح کرد: از سال 1950 تا 1960 سرعت کاهش جمعیت ایران نسبت به اروپا شدت داشته است گه در سال 1420 افزایش جمعیت داشته و بعد از آن جمعیت کم و در 1480 به 50 میلیون جمعیت می‌رسیم. از اکنون با بحث پیری جمعیت مواجه هستیم؛ کشور ژاپن در دهه 1960 یک به 9 جمعیت و اکنون یک به 3 جمعیت دارد که در سال 2012 بودجه ژاپن یک تریلیون و صد میلیارد بوده که 30 درصد بودجه تأمین اجتماعی را در بردارد.
وی با تأکید بر اینکه تمام دنیا کاهش رشد جمعیت را تجربه می‌کنند؛ گفت: عوامل بی ثباتی اقتصادی یکی از عوامل کاهش جمعیت است که نمی‌توان از آن چشم پوشید؛ در خانواده پرجمعیت شاهد نظام‌مندی بوده و در خانواده کم جمعیت این معنا وجود ندارد. از اول انقلاب تاکنون ما بر نقش مادری تأکید داشتیم که این خود باعث مشکلات بسیاری شده چرا که پدر به حاشیه رفته است و بیشتر به پدیده فرزند سالاری دامن زده است.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: ما سیستم خانواده را با شعار مادری بر هم زدیم و فضای احساسی در خانواده پررنگ کرده و پدر را حاشیه نشین کردیم طوری که قدرتی نداشته باشد. ما با آموزه‌های اسلامی این کار را انجام دادیم. مسئولیت تربیت فرزند بر عهده مادر که نماینده ا زسوی پدر است بوده و عملیات تربیت با خود پدر است که نباید این موضوع را فراموش کنیم. متأسفانه امروزه جایگاه‌ها عوض شده و ما دچار مشکل شده‌ایم. زن و شوهر باید ابتدا رابطه خود را اصلاح کرده و بعد به دنبال تربیت فرزند باشند؛ تا حدی تغییر تحولات جمعیتی مقدور است ولی نه تنها از طریق حکومت؛ بلکه مردم نیز در آن نقش به سزایی دارند.
*سیاست تشویقی دولت‌ها همیشه نقش تعیین کننده‌ای نداشته است
وی در پاسخ به سوال خبرنگار زنان خبرگزاری تسنیم، در خصوص این که سیاست‌های تشویقی از سوی دولت نقشی دارد که یا خیر و باید چگونه باشد، اظهار داشت: سیاست تشویقی دولت‌ها همیشه نقش تعیین کننده‌ای نداشته است و با این که شاهد سیاست تشویقی دولت‌ها بوده‌ایم ولی نقش به سزایی نداشته است به طور کلی موضوع افزایش مرخصی زایمان و تحصیل و پرستاری رایگان از فرزندان وجود داشته ولی نتوانسته سیاست تشویقی خوبی باشد ضرروتاً سیاست‌های تشویقی دولت در بحث افزایش جمعیت جواب نمی‌دهد در واقع سیاست‌های تشویقی دولت در افزایش جمعیت مؤثر نیست.
زیبایی‌نژاد ادامه داد: باید در خصوص بحران تنهایی بحث کنیم و به زنان بگوییم مادران در سن 60 سالگی در گذشته تنها می‌شدند ولی اکنون در سن 40 سالگی با تنهایی مواجه هستند بنابراین سیستم تشویقی اقتصادی چیزی را حل نمی‌کند. بلکه باید کار کارشناسی صورت گیرد. در کشور فرانسه سیاست تشویقی دولت؛ بسیار قوت دارد. به همین دلیل بسیاری از ایرانیان برای اینکه از امکانات فرزند آوری در کشور فرانسه استفاده کنند زمان اقدام به این امر به کشور فرانسه می‌روند چرا که تحصیل پرستاری و دیگر امکانات به صورت رایگان است.
* کمیسیون بهداشت می‌گوید قبل از 20 و بعد از 35 سالگی باردار نشوید
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده اظهار داشت: در جامعه سنتی، ترس از آینده موجب فرزندآوری می‌شد ولی اکنون این ترس وجود ندارد. در حقیقت گفتمان و تغییر الگو باید صورت گیرد تا ما شاهد افزایش جمعیت باشیم؛ هرجا که مردم در عرصه وارد شده‌اند موفق بوده‌ایم؛ جامعه‌ای متحول شده که دولت ابزار جامعه باشد و کار را پیش ببرد. به طور کلی نظام اسلامی سیاست‌های کلی خوبی دارد ولی از آن استفاده نمی‌کند؛ آن قدر که در زمان شاه والدین به موضوع آموزش و پرورش حساس بودند اکنون به این شکل نیست.
وی در خصوص همایش تحولات جمعیتی گفت: در این همایش بحث جمعیت مطرح شد و نخبگان در این زمینه اختلاف نظر داشتند و مقام معظم رهبری نیز تأکید بر آن داشته که بحث افزایش جمعیت صورت گیرد تا به سمت پیری نسل پیش نرویم و نخبگان به اتحاد برسند که شورای انقلاب فرهنگی در این زمینه مصوبه‌ای ارائه داد.
زیبایی‌نژاد ادامه داد: در کمیسیون بهداشت نیز این موضوع مطرح شد که بحث جمعیت با سلامت افراد در ارتباط است. در واقع حرفشان این است که قبل از 20 سالگی و بعد از 35 سالگی افراد فرزندار نشوند چرا که سلامتشان به خطر می‌افتد. همچنین فاصله سنی فرزندان 3 تا 5 سال باشد تا سلامت آن‌ها و والدین دچار مشکل نشود؛ اگر از استاندار سلامت دور شویم فرزند کم‌تر نارس شده و سقط جدید صورت می‌گیرد که این موضوعاتی بود که کمیسیون بهداشت مطرح کرد.
* ایرانی که در خارج از کشور زندگی می‌کند بعد از 3 نسل می‌گوید ایرانی نیست
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده افزود: ما شاهد تغییر سبک زندگی، اوقات فراغت و حتی غذاخوردن نیز هستیم، که این موضوعات در فرزندآوری نیز نقش بسزایی دارد؛ جامعه ایرانی وقتی به خارج از کشور می‌رود بعد از 3 نسل مطرح می‌کند که دیگر ایرانی نیست و جامعه افغانی این موضوع را بعد از 8 سال و جامعه ژاپنی بعد از 15 سال مطرح می‌کند.
زیبایی نژاد بیان کرد: تمام عوامل در زمینه جمعیت مؤثر است ولی باید سهم هر کدام مشخص شود تا زمانی که جامعه نخبگان ادبیات درست را ارائه ندهند، اتفاق خاصی در افزایش جمعیت نمی‌افتد؛ این که قانونی در نظر بگیریم کارها پیش نمی‌رود بلکه باید تحولات در اندیشه رخ دهد.
انتهای پیام/
