ثبت چوگان در قالب پرونده چندملیتی/اولین کنفرانس مطبوعاتی معاون گردشگری/موزه‌ها آه در بساط ندارند
خبرگزاری تسنیم: ثبت چوگان در قالب پرونده چندملیتی، اولین کنفرانس مطبوعاتی معاون گردشگری و آه در بساط‌نداشتن موزه‌ها مهمترین اخبار میراق فرهنگی، گردشگری هفته جاری بود.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، محمدرضا مجیدی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو اظهار داشت: با تلاش‌های به عمل‌آمده از سوی هیات جمهوری اسلامی ایران و همچنین مکاتبات صورت‌گرفته و مذاکرات قبلی و گفت‌وگوهای فشرده چند روز اخیر در مقر یونسکو و در باکو به صورت دوجانبه با مقامات آذربایجان و جلسه مشترک نمایندگان دو کشور با حضور مقامات یونسکو در مورد پرونده ارائه‌شده از سوی جمهوری آذربایجان در خصوص بازی سنتی چوگان، ضمن تاکید بر جایگاه والا و ارزشمند تاریخی چوگان در ایران و تاکید بر ضرورت ثبت مشترک و چند ملیتی مواریث فرهنگی مشترک که با روح کنوانسیون‌های فرهنگی مانند کنوانسیون 2003 میراث فرهنگی نا ملموس همخوانی بیشتری دارد ، مقرر شد در سند مربوط به این پرونده، اصلاحاتی در عنوان و اسناد پیوست به ویژه فیلم ویدئویی صورت گیرد و اصطلاحات و عناوین مجعول که با حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران در تعارض است حذف شود.
وی افزود: این پرونده با این اصلاحات به تایید وتصویب کمیته بین الدول میراث فرهنگی ناملموس می‌رسد و کمیته ضمن تصویب موارد درخواستی کشورمان مقرر کرد در جلسات آینده کمیته، درخواست کلیه کشورهای علاقه‌مند به الحاق به پرونده چوگان به عنوان یک پرونده چند ملیتی مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.
سفیر کشورمان در یونسکو اضافه کرد: در ملاقات‌های مختلف و گفتگوهائی که با مقامات آذربایجان و یونسکو داشتیم، حساسیت‌های ملی گوشزد و تاکید شد همانگونه که در چهار سال پیش پرونده نوروز به عنوان اولین پرونده چند ملیتی به تصویت کمیته میراث معنوی رسید، اینگونه پرونده‌ها نیز با مشارکت همه کشورهای علاقه‌مند که به این مواریث تعلق خاطر دارند ارائه و ثبت شود.
مجیدی یادآور شد: فلسفه اینگونه کنوانسیون‌ها، اساسا روح کار فرهنگی در یونسکو تقارب و پیوند فرهنگها و ملتها است و از هرآنچه موجب واگرائی و اختلاف می‌شود باید پرهیز کرد.
نماینده ایران در یونسکو در مورد فرآیند ثبت پرونده‌ها در کمیته میراث معنوی توضیح داد که پرونده ارائه‌شده از سوی آذربایجان در فهرست معرّف یونسکو قرار نمی‌گیرد، بلکه در فهرست موارد نیازمند حمایت قرار می‌گیرد و استدلال آذربایجان آن است که این بازی با اسب قره باغی در حال اضمحلال و نابودی است و این ثبت به احیا و حفظ آن کمک خواهد کرد.
وی اضافه کرد: طرح و ارائه چند ملیتی چوگان در جلسات آینده کمیته جهانی، این اثر را به صورت مشترک و چند ملیتی در فهرست اصلی که همان فرست معرّف باشد قرار می‌دهد.
*آذربایجان به صورت کتبی پذیرفت چوگان ورزش آذربایجانی نیست
فرهاد نظری مدیرکل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: تلاش تیم اعزامی ایران به اجلاس یونسکو منجر شد آذربایجان به صورت رسمی و کتبی بپذیرد که چوگان ورزش آذری نیست، چوگان در هشتمین اجلاس میراث ناملموس یونسکو محدود به آذربایجان ثبت شد و حق ایران برای ثبت جهانی این ورزش باستانی محفوظ است.
وی ادامه داد: در این اجلاس؛ چوگان آذربایجانی به ثبت رسید و این کشور به صورت رسمی و کتبی پذیرفت که چوگان یک ورزش آذربایجانی نیست.
نظری با اشاره به اینکه تلاش تیم اعزامی ایران به این اجلاس موجب پذیرش این شروط از سوی کشور آذربایجان شد، تصریح کرد: به این ترتیب ایران می‌تواند برای ثبت جهانی چوگان در اجلاس بعدی یونسکو اقدام کند.
مدیرکل دفتر ثبت آثار یادآور شد: با توجه به اینکه آذربایجان به طور رسمی پذیرفته است که خاستگاه چوگان این کشور نیست امکان ثبت چندملیتی این ورزش نیز وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه نتایج به دست آمده توسط تیم اعزامی ایران در شرایطی است که کشور ما عضو کمیته بین‌الدول نیست و حق رای ندارد، گفت: آذربایجان در فیلم مستندی که برای معرفی چوگان تهیه کرده بود از استان آذربایجان شرقی و استان آذربایجان غربی، با عنوان آذربایجان جنوبی یاد کرده بود که این مسئله نیز با تذکر و پیگیری تیم اعزامی ایران اصلاح و حذف شد.
*منشور حقوق شهروندی در حد پیش‌نویس/مناطق نمونه گردشگری از چالش‌های جدی ماست
مرتضی رحمانی موحد در نشست خبری معاونت گردشگری با بیان اینکه گردشگری در رویکرد اجتماعی، فرهنگی ایجاد شغل، انگیزه و نشاط موثر است، اظهار داشت: در سند چشم‌انداز 1404 در 5 سال 90 تا 94 همه اجزای مرتبط با گردشگری مورد هدف واقع شده‌اند که در این فرایند با دو سرفصل عمده چالش‌ها و افق‌ها مواجه هستیم.
*رشد 24 درصدی در ورود مسافران خارجی به ایران/عراق در صدر ورودی‌ها است
رحمانی موحد یادآور شد: ورود مسافران خارجی در 8 ماهه اول سال 92 تعداد 3.5 میلیون نفر بود که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 24 درصد رشد داشته است. در حال حاضر افزایش تقاضای ورود به ایران در بین مسیحیان برای تعطیلات ژانویه وجود دارد که این جهش و توفیق ماست و پیش بینی می‌کنیم در سال آینده با حجم بالایی از بازدید مواجه شویم.
*ضعف در زیرساخت‌های گردشگری/موجی از پروژه‌های نیمه‌تمام در پیش روی ماست
وی افزود: در زیرساخت‌های گردشگری ضعف داریم، همچنین در سرمایه‌گذاری مناسب و بهینه در جهت تولید امکانات گردشگری باید بیشتر فعالیت کنیم و از طرفی برخی تصمیمات شتابزده و غیرکارشناسی موجی از تقاضا را بدون محاسبه صحیح در این صنعت ایجاد کرده است که باید ساماندهی شوند.
رحمانی موحد تصریح کرد: موجی از پروژه‌های نیمه‌تمام که بهره‌برداری مشخصی ندارد وجود دارند که باید کمک کنیم تا تکمیل شوند، از طرفی در زمینه روابط بین‌المللی که با تحریم‌های مختلفی مواجه هستیم که باید اقداماتی برای ساماندهی وضع موجود انجام دهیم.
*با موجی از افزایش حضور گردشگران مواجهیم
وی با اشاره به افق‌ها نیز گفت: امید و نشاط فراگیر اقشار جامعه در این صنعت جود دارد و تاکنون من 150 ملاقات در طی یک ماه اخیر داشته‌ام و اعلام می‌کنم که با موجی از افزایش حضور گردشگران مواجه خواهیم شد. همچنین با افق سیاست واحد و متمرکز کاهش تصدی‌گری دولت روبه‌رو هستیم چرا که باید سازمان مفیدی باشیم و روحیه بخش خصوصی برای حل مشکلات نیروی زیادی به ما داده است.
*اصلاح ساختار معاونت گردشگری تا 2 هفته آینده
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی با اشاره به اقدامات کوتاه‌مدت و میان‌مدت خود برای ساماندهی به وضع موجود گفت: اصلاح ساختار تشکیلاتی و معاونتی که تقریبا مراحل پایانی خود را می‌گذراند و تا دو هفته آینده آن را به سرانجام می‌رسانیم، از مهمترین برنامه‌های کوتاه‌مدت ماست چرا که به موثرتربودن تشکیلات خود فکر می‌کنیم.
وی اضافه کرد: بازبینی کشورهای هدف از دیگر برنامه‌های کوتاه‌مدت است چرا که ما با گردشگری تخصصی از جمله گردشگری سلامت، ورزش و ... با موج جدیدی در جهت دیدار از ایران مواجه هستیم که باید 3 بازار کشورهای همسایه، چین و شرق آسیا و بازارهای سنتی در اروپا و آمریکای شمالی را مورد بررسی دقیق قرار دهیم و آنها را تقویت کنیم.
*پذیرش متقاضی ورود به ایران توسط دفاتر خارج از کشور/برگزاری جلسه کارگروه روادید تا پایان آذر
رحمانی موحد یادآور شد: معرفی جذابیت‌های جمهوری اسلامی و قابلیت‌های آن از مهمترین برنامه‌های ماست که دستورالعملی را در این زمینه ایجاد کردیم تا دفاتر اطلاع رسانی در کشورهای مختلف به روز شوند و جلسات آن را نهایی کردیم و ظرف یک ماه آینده این دفاتر می‌تواند پذیرش متقاضی را برای ورود به ایران آغاز کند.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی با اشاره به کارگروه تسهیلات روادید گفت: براساس مصوبه دولت این کارگروه کار خود را در اوایل آبان‌ماه آغاز کرد که اعضای کارگروه، وزارت اطلاعات، وزارت کشور، وزارت امور خارجه و رئیس سازمان توسعه تجارت بود ووظیفه آن تهیه فهرست کشورهای هدف برای تسهیلات لغو یا کاهش بقا یا ... است.
وی با بیان اینکه اواخر آذرماه این جلسه برگزار می‌شود و به چهارچوب خواهیم رسید و بنا داریم تا قبل از پایان سال نتیجه آن را به دولت اعلام کنیم، گفت: گردشگری را در یک نظام جامع تعریف کردیم که دارای 5 حلقه ارتباطی مهم است و این حلقه‌ها به نوعی مکمل یکدیگر محسوب می‌شوند.
رحمانی موحد اضافه کرد: حلقه اول مربوط به صنوف و جوامع تخصصی گردشگری است، حلقه دوم مربوط به کمیته تخصصی گردشگری با حضور مدیران دستگاه‌های سازمان است، حلقه سوم را کانون هماهنگی ملی گردشگری می‌دانیم که این کانون در سال 84 مصوبه دولت بوده و اجازه می‌دهد سازمان میراث فرهنگی همکاری و ارتباط نزدیکی با دستگاه‌های مرتبط با گردشگری برقرار کند لذا برنامه داریم این کانون را احیا کنیم.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی تصریح کرد: حلقه چهارم کمیته‌های مصوب هیئت دولت است به عنوان مثال کمیته ملی طبیعت‌گردی که کارگروه مربوطه را تشکیل می‌دهیم و پیگیری می‌کنیم و در نهایت حلقه پنجم شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری است که به ریاست رئیس‌جمهور برگزار می‌شود و تمام موضوعات کلان کشوری که نیازمند طرح و بررسی است در این شورا رسیدگی می‌شود.
*استفاده از فضای مجازی در دو عرصه گردشگری خارجی و داخلی/تجدید 3ساله فرآیند استانداردسازی
وی افزود: موضوع استفاده از فضای مجازی به دلیل وجود جوانان و خلاقیت‌های زیادی که از آنان سراغ داریم از دیگر برنامه‌های ماست که این فضا در دو عرصه گردشگری خارجی و داخلی باید تقویت شود و اولین اقدام ما در این زمینه به‌روزکردن سایت گردشگری از نظر شکل، محتوا و ترجمه به زبان‌های دیگر است. همچنین باید قابلیتی ایجاد کنیم که این سایت محل رجوع گردشگران باشد و بتوانند عکس‌ها و فیلم‌ها و خاطرات خود را در این سامانه وارد کنند.
رحمانی موحد با اشاره به برنامه‌های میان‌مدت در گردشگری گفت: تبیین مقررات جامع گردشگری و بازبینی و اصلاح آیین‌نامه درگیر یکی از برنامه‌های ماست که این کار را آغاز کردیم و بخشی از آن اصلاح شده است و برخی دیگر اصلاح خواهد شد. همچنین موضوع استانداردسازی، فرآیندی بوده که در گذشته به صورت مقطعی انجام شده و با استفاده از تجربیات آنها بنا داریم این فرایند در یک دوره 3 ساله اما با تعهدات بیشتر از سوی پیمانکار و نظارت بیشتر بر روی آن تجدید کنیم.
وی اضافه کرد: تغییر نگرش نسبت به ایران و سرمایه‌گذاری در تبلیغات، استفاده از ابزارهای تبلیغاتی و برند، انتقال دستاوردهای جدید جهانی به صنعت گردشگری کشور و ارتقای موقعیت ایران به منظور افزایش تاسیسات و محصولات گردشگری از دیگر برنامه‌های میان‌مدت معاونت گردشگری محسوب می‌شود.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی ادامه داد: ایران از نظر جاذبه‌های تاریخی در رتبه دهم و از نظر جاذبه‌های طبیعی در رتبه چهارم جهان است اما از نظر عملکرد اقتصادی رتبه 98 را داریم که باید ساماندهی کنیم.
وی درباره مدیریت سفر نیز یادآور شد: اینکه چه میزان باید در این امر سفر مردم در داخل کشور دخالت کنیم جای سوال دارد ولی آنچه می‌توانیم به عنوان مناسبت‌ها که باید با نظارت‌ها و هدایت‌ها به بهترین فرصت برای مردم ایجاد کنیم از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین باید از ظرفیت بالای ایرانیان مقیم خارج استفاده کنیم و بنده با آنها در طول خدمت 20 ساله‌ام در وزارت امور خارجه از صفر تا 100 ارتباط داشتم و آنها به جز معاندان نظام نقطه مشترکی دارند و آن هم علاقه به ایران است.
رحمانی موحد گفت: به دنبال ارتقا مشارکت مردمی و افزایش سهم بخش‌های خصوصی و تعاونی و غیردولتی در فرایند گردشگری خواهیم بود که این یکی از اصول کار ماست لذا کلید موفقیت در گردشگری را در کیفیت، امنیت، ارائه تسهیلات و خدمات مناسب و مهمان‌نوازی کشور می‌دانیم.
*بی‌ارتباط با گردشگری نیستم
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه سابقه کاری شما با گردشگری همخوانی ندارد، گفت: بنده در دفترچه تلفنم بالای چند هزار اسم دارم که در این 30 سال آنها را حفظ کرده‌ام و در همه ماموریت‌های خارج از کشورم با آنها ارتباط داشته‌ام لذا بی‌ارتباط با گردشگری نبوده‌ام چرا که گردشگری را عرصه دیپلماسی عمومی و تعامل دوطرفه با مردم و ملتها می‌دانم. از طرفی هنگامی که سفیر بودم یکی از دغدغه‌های من موضوع انتقال تجربیات فرهنگی کشورم بوده است.
*ایجاد نظام آماری صحیح، مهمترین برنامه‌های معاونت گردشگری
وی درباره نبود آمارهای صحیح گردشگری ورودی و خروجی از کشور نیز یادآور شد: هر برنامه‌ریزی در هر صنفی نیاز به برآورد آماری صحیح دارد که باید مبتنی بر روش‌های علمی باشد و اگر این اتفاق نیفتد آماری خشک و فرآیندنشده و بدون تجزیه و تحلیل صحیح ارائه می‌شود لذا ایجاد سیستم آماری صحیح جزء مهمترین برنامه‌های بنده است به این نحو که مبادی ورودی و خروجی کشور را مورد هدف قرار می‌دهیم اما به طور هدفمند ورود این افراد را به کشور توسط نظام اقماری رصد می‌کنیم.
رحمانی موحد یادآور شد: برای کشوری مانند نیوزلند موضوع امنیت محیط زیست در اولویت است و خودش را محق می‌داند که تمام پروازها به مرکز نیوزلند را چک کند و اطلاعات افراد و قصد سفر آنها را اخذ کند تا با توجه به تصمیم مسافر بتواند نوع گردشگر را سنجش کند. از این طریق می‌توانیم به آمار واقعی برسیم.
*اگر در زمان معقولی نتایجی در گرشگری ندیدید این موضوع از ضعف من است
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سوالی که گفته می‌شود برنامه‌های شما حرف‌های مشترک مسئولان قبلی نیز هست، گفت: 90 درصد حرف‌ها مشترک است چون اجزای گردشگری ثابت است اما مهم نتیجه عمل و دیدگاه است که اگر شما در زمان معقولی نتایجی ندیدید این موضوع از ضعف من است.
*تسهیل روادید برای ورود به استان‌های کشور یا تهران؟
وی درباره مکانیزم تسهیل روادید نیز گفت: بحث روادید در هر کشوری مربوط به اقتدار ملی و امتیاز ملی است که محدود کردن یا تبصره گذاشتن برای آن نیازمند یک بررسی دقیق و کارشناسی و هدف‌گذاری و کسب رضایت و نظر دستگاه‌های مختلف است لذا هم‌اکنون دستگاه‌های اصلی در این حوزه شناسایی شده‌اند و مسئولان آنها نیز تعیین شده‌اند.
رحمانی موحد یادآور شد: مهم برگزاری این جلسه است به عنوان مثال اگر می‌خواهیم کشور یک تا 18 را تسهیل یا لغو روادید کنیم یکی از بحث‌ها این است که گردشگران مربوط به آنها را وارد تهران کنیم یا این تسهیل روادید را مربوط به استان‌های مورد هدف کنیم.
*پیش‌نیازهای واگذاری تصدی‌گری‌ها به بخش خصوصی باید فراهم شود
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی درباره واگذاری تصدی‌گری به بخش خصوصی نیز گفت: در این حوزه با دو مشکل روبه‌رو هستیم یکی اینکه عملکردی که از قبل بوده است خیلی مورد نظر ما نیست و دوم اینکه پیش‌نیازهای بخش خصوصی باید فراهم شود و همراهی آنها بیشتر شود. همچنین باید مشترکات واحدهای صنفی را به حداکثر برسانیم و دیدگاه‌های متعارض را کنار بگذاریم و پس از آن واگذاری‌ها را انجام دهیم.
*منشور حقوق شهروندی در حد پیش‌نویس است/صاحب‌نظران کمک کنند
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر منشور حقوق شهروندی که فقط 2 بند در رابطه با گردشگری وجود دارد و از آن به عنوان سرگرمی و تفریح آمده است تصریح کرد: نظر ما این است که منشور حقوق شهروندی در حد پیش‌نویس است اما آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد بسیار موردنظر ماست. چرا که باید خروجی سفر توریست خارجی و داخلی که به شرق و غرب کشور می‌رود، رضایت و انتقال فرهنگ باشد. همچنین در این زمینه از صاحب‌نظران تقاضا می‌کنیم نظرات خود را اعلام کنند.
*انحصار‌ها در استانداردسازی از بین می‌رود
رحمانی موحد درباره استانداردسازی نیز گفت: برنامه ما این است که انحصار را کنار بگذاریم و از بین ببریم لذا شرکتی که 3 سال کار کرده را به عنوان عامل 4 قرارداد بستیم و این عامل 4 قرار است از همه شرکت‌هایی که دارای پیشینه و سابقه مناسبی در این راستا بوده استفاده کند. لذا هم تنوع کمی پیدا می‌کند و هم در دوره 3 ساله باید با 120 واحد اقامتی قرارداد ببندد.
*شک نکنید! ایران جزء 10 ظرفیت اول دنیا در منابع طبیعی و فرهنگی است
وی درباره اینکه آیا آمار رتبه‌های ایران در گردشگری جهان و در زمینه جاذبه‌های طبیعی و تاریخی درست است، گفت: من بیش از 50 تا 60 کشور را دیده‌ام و با اساتید زیادی در اروپا، آمریکا و اقیانوسیه و کشورهای عربی صحبت کرده‌ام، آنها دلسوزی‌شان برای استفاده از منابع ایران چندبرابر از خود ما است. براساس تجربه می‌گویم و آمارهای بین‌المللی و نهادهای فرهنگی از جمله یونسکو اعلام کرده است که کشور ما جزء 10 ظرفیت اول دنیا در منابع طبیعی و فرهنگی است. به عنوان مثال دره‌ای در کانادا وجود دارد که به عنوان قدیمی‌ترین پارک ملی دنیا در حال ثبت است در حالی که خُجِیر ما می‌تواند با آن پارک رقابت کند.
*مناطق نمونه گردشگری از چالش‌های جدی ماست
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی درباره مناطق نمونه گردشگری نیز گفت: این موضوع از چالش‌های ماست و وقتی من مسئول شدم فهرست مطولی از مناطق و روستاهای نمونه روی میز قرار دارد برخی از آنها با مشکلات حقوقی روبه‌روست و برخی نیز در استان‌ها با معارضان مواجه شده است. این موضوع باید بازبینی شود و به روز و کارآمد باشد.
رحمانی موحد اضافه کرد: منطقه نمونه باید تولید آرامش و نشاط کند نه اینکه مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کند.
*تجربه عینی از پلیس گردشگری سراغ ندارم
وی درباره پلیس گردشگری نیز یادآور شد: تجربه عینی از این مدل سراغ ندارم اما به عنوان مثال در کشوری مانند نیوزلند راهنمای گردشگری وجود دارد که سیستم اطلاع‌رسانی تعبیه شده است و این سیستم از خودش تامین منابع می‌کند و بدون اتصال مالی به دولت گردشگران را راهنمایی می‌کند. به کرات درباره پلیس گردشگری شنیده‌ام اما باید این موضوع از طریق کانون هماهنگی ملی گردشگری پیگیری شود.
رحمانی موحد یادآور شد: فضای فکری من این است که کسی که مجوز دارد می‌تواند وارد کشور ما شود و افرادی که در قالب تور هزینه می‌کنند و در نهایت 20 روز سفر آنها طول می‌کشد همه باید در خدمتش باشیم نگاه ما باید تسهیل این مدت سفر آنها باشد نه اینکه بخواهیم ایستگاه اضافه کنیم.
*تعامل با بخش خصوصی را شوخی نمی‌دانم/موضوع ابوموسی باید فراتر از سازمان میراث فرهنگی پیگیری شود
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی با بیان اینکه تعامل با بخش خصوصی را شوخی نمی‌دانم درباره منطقه ابوموسی گفت: موضوع ابوموسی باید در سطح فراتر از میراث فرهنگی مطرح شود. ابوموسی می‌تواند از جذابیت‌های بالایی برخوردار باشد همانطور که موقعیت استراتژیک آن چنین امکانی را به آن می‌دهد.
*ایجاد تفاهم‌نامه با وزارت ارتباطات در باره روستاهای هدف نمونه گردشگری
وی خاطرنشان کرد: در مورد روستاهای هدف تفاهم‌نامه‌های جداگانه‌ای بسته شده است به عنوان مثال در بحث مخابرات و ایجاد زیرساخت الکترونیک تفاهمنامه‌‌هایی را با وزارت ارتباطات آماده امضا شده است. از طرفی طبیعت‌گردی با اولویت روستاهای هدف عرصه خوبی است که کاملا حمایت می‌کنیم اما اقدامات عملی را بعدا مطرح می‌کنیم.
*موزه‌ها آه در بساط ندارند/علل رکود و راه‌های رهایی از وابستگی مالی موزه‌ها
تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه های معتبر جهانی نشان می دهد که تنها 10 درصد از آموزش‌هایی که افراد در دانشگاه ها و مدارس می‌آموزند در ذهن آنها باقی می‌ماند و مابقی آموزش‌ها که 90 درصد آنها را تشکیل می‌دهد، از طریق آموزش‌های غیرمستقیم صورت می‌گیرد، این گزارش که به نوعی برخلاف برداشت عمومی مردم است به نوعی نشان‌دهنده اهمیت آموزش‌های غیرمستقیم است که متأسفانه در کشورمان کمتر به آن پرداخته می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند یکی از راه‌های آموزش غیر مستقیم که می‌تواند علمِ ذهنی را در وجود یک دانش‌آموز یا دانشجو به مهارت تبدیل کند موزه‌ها هستند که البته از پتانسیل بالایی برای انتقال تجربی مفاهیم ذهنی هم برخوردارند، تصور کنید دانش آموزانی را که در کلاس علوم فقط نوشته‌ها یا تصاویری از تکامل زندگی یک دوزیست مانند قورباغه را می‌بینند و دانش‌آموزانی دیگر علاوه بر آن، به یک موزه زیست‌شناسی مراجعه می‌کنند و به طور عینی تکامل این موجود را مورد بررسی قرار می‌دهند. معلوم است که تفاوت یادگیری از زمین تا آسمان است.
این فقط بخشی از کارکرد مورد غفلت‌واقع‌شده موزه‌هاست؛ کارکارهای دیگر موزه‌ها از جمله تولید علم و مکانی برای آموزش اجتماعی مردم و حتی مکانی برای بازدید آخر هفته‌های مردم به علت تنوع موجود در موزه‌ها و تغییر هفتگی گالری‌های آنها، همگی از کارکردهایی است که بسیاری از موزه های ایران به چشم خود ندیده‌اند و البته در این میان مدیریتی هم اعمال نشده است.
برای بررسی هر چه بیشتر این موضوع که علت عقب‌ماندگی های ایران در زمینه موزه‌داری در مقایسه با دنیا چه بوده است و چه راهکارهایی در این حوزه پیشنهاد می‌شود قسمت دوم میزگرد، با حضور دکتر یوسف منصورزاده، دارای مدرک دکتری موزه‌داری و استاد دانشگاه و مهران نوروزی، کارشناس موزه‌داری که در خبرگزاری تسنیم برگزار شد را در زیر می‌خوانید.
*تسنیم: به نظر شما چرا موزه‌های ایران وارد حوزه‌های جدید که موزه‌های دنیا از آنها استفاده کرده‌اند نشده‌اند و کارکردهای این موزه‌ها هنوز در حد مکانی برای بازدید است؟
*منصورزاده: ببینید! از طرفی باید بتوانیم موزه‌ها را احیا کنیم و از طرف دیگر موزه‌ها باید ارتباطاتشان را قوی کنند و این موزه‌ها هستند که باید خودشان را عرضه کنند و با مدارس و دانشگاه‌ها لینک شوند. البته یکی از مواردی که باید به آن توجه داشت این است که باید در این حوزه، هزینه هم بشود، نباید نگاه به موزه صرفاً اقتصادی باشد، به عنوان نمونه، الان بازدید از موزه بریتانیا که یکی از 10 موزه برتر دنیاست، رایگان است و به نوعی بازدید از تمام موزه‌های دولتی انگلیس رایگان است، چون واقعاً می‌خواهند هزینه کنند و جای دیگری از آن برداشت کنند.
*تسنیم: اما در ایران بازدید از موزه‌ها به جزء روزهای خاص و موارد خاص رایگان نیست.
*منصورزاده: بله، متأسفانه در ایران بسیاری از مسئولان فکر می‌کنند باید از موزه‌ها در آمد داشته باشند، در حالی که باید هزینه کرد، در کشورهای دیگر که برای بازدید از موزه‌ها هزینه می‌گیرند، حتی 30 درصد پول بلیط را هم نمی‌گیرند بلکه دولت‌ها کمک می‌کنند، چرا که برای فرهنگ باید هزینه کرد، نه اینکه از یک مرکز فرهنگی انتظار درآمد داشت، در حال حاضر معیار رشد فرهنگی در دنیا موزه‌ها هستند و تعداد موزه‌ها و بازدیدکنندگان آنها یکی از معیارهای رشد فرهنگی یک کشور محسوب می‌شوند، همچنین موزه‌ها تنها نهادی هستند که می‌توانند در ارتقای فرهنگ عمومی جامعه نقش مهمی داشته باشند. البته در حال حاضر در کشور ما بخشی مهمی از این نقش را مراکز مذهبی و مساجد بر دوش دارند اما این مراکز به تنهایی نمی‌توانند رشد اخلاقی و فرهنگی مردم را جوابگو باشند.
امروز موزه‌ها در متن زندگی مردم آمده‌اند، در کشورهای اروپایی وقتی خانواده‌ها از هم سوال می‌کنند که آخر هفته برای تفریح کجا برویم؟ همه نمی‌گویند برویم شمال، در اروپا، آخر هفته، این موزه‌ها هستند که مکان تفریح خانواده‌ها محسوب می‌شوند علت آن هم این است که موزه‌ها هم هر هفته برای مردم برنامه‌های جدیدی دارند و گالری‌ها، تکراری نیست و برنامه‌های ویژه برای همه مخاطبان به ویژه برای بازنشسته‌ها دارد.امروزه موزه‌های اروپا مملو از بازنشسته‌ها است که زندگی خود را آنجا می‌گذرانند و نیازهای معنوی خود را تامین می‌کنند، نیاز انسان امروز نیازهای معنوی دوقرن گذشته نیست امروز بخش اعظم نیازهای معنوی را موزه‌ها تامین می‌کنند.
*تسنیم: به نظر شما علل عقب‌ماندگی موزه‌های ایران نسبت به موزه‌های کشورهای دیگر چیست؟
*نوروزی: تاریخ نشان می‌دهد بعد از گشایش اولین موزه‌ها در ایران در دهه‌های 10، 20 ، و 30، ایران خیلی جدا از زنجیره‌های موزه و موزه‌داری نبوده است، موزه‌هایی مانند موزه ملی ایران باستان و فرش و هنرهای باستان در دوران پهلوی اول و دوم طراحی شد و نشان می‌دهد علم موزه‌داری ایران همپای اروپا حرکت می‌کند؛ حتی در برخی موراد مانند موزه ملی ایران باستان الگویی برای ساخت موزه‌های کشورهای همسایه از نظر معماری تا 10 سال بوده است، یعنی موزه‌داری ایران به نوعی سردمدار منطقه است، اما بعد از آن، در دهه 60، بعد از انقلاب و در دوران پدیده شوم جنگ تحمیلی موزه‌درای ایران تعطیل و این زنجیره گسسته شد و طبیعی هم هست و فقط مخصوص ایران هم نبوده است، چرا که زمانی که جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد در اروپا که موزه‌ها بسته شدند و مجموعه‌ها به زیرزمین‌ها رفتند، اصلاً آمریکا که امروز سردمدار موزه و موزه‌داری در دنیاست به نوعی از وضعیت جنگ جهانی دوم سوءاستفاده کرد چرا که موزه‌های اروپا هزینه نداشتند که مجموعه‌های خود را نگهداری کنند لذا امریکا آنها را به قیمت ناچیز خریداری کرد و مرکز موزه‌داری از پاریس به واشنگتن منتقل شد. موزه‌های ما هم در زمان جنگ تحمیلی رکود یافت و مجموعه‌ها به زیرزمین‌ها منتقل شدند چرا که بودجه کشور در زمان جنگ نمی‌تواند صرف نمایش موزه‌ها شود بعد از آن هم دو دهه در دوران بازسازی و تاثیرات ثانویه پدیده جنگ گذشت.
اخیرا طی دهه گذشته حرکت‌هایی در راستای احیای بدنه موزه و موزه‌داری در کشور در حال اتفاق‌افتادن است که یکی از آنها پرورش نیروهای متخصص است، یعنی رشته موزه‌داری به عنوان یک تخصص در نظر گرفته شده است و در این راستا سفیرانی پیدا شدند که از خارج از کشور علم موزه‌داری را با رویکردهای نوین آموختند و آن را در ایران تشریح و ایرانیزه کردند و اینها حرکاتی است که دست به دست هم می‌دهد تا اتفاقات خوبی در این حوزه شاهد باشیم؛ اما راه نرفته بسیار زیاد و زمان بسیار کم است. در کنار این دو، مقولات دیگری هم هست که سرعت حرکت را در پیشبرد موزه‌ها کم می کند و یکی از این موارد، ضعف مدیریت است امروزه یکی از عمده‌ترین مسائلی که موجب شده موزه‌ها در جا بزند مدیریت است موزه‌ای که از 8 سال پیش تا کنون حتی یک اثر هم در آن جابجا نشده است چه برسد به فعالیت جدید اصلاً نمی‌توان از مردم انتظار داشت که 5شنبه و جمعه خود را در موزه‌ها سر کنند.
*تسنیم: به نظر شما اشکال از مردم است که به موزه‌ها نمی‌روند یا مشکل از طرف موزه‌هاست که نتوانستند پذیرای مردم باشند؟
*نوروزی: ببینید! اصطلاحی به نام موزه‌پذیرکردن وجود دارد که در آن ضعیف هستیم، بر اساس آن باید موزه‌پذیر کنیم، یکی جامعه را، یعنی به مردم بقبولانیم که موزه می‌تواند پایگاهی برای اشاعه فرهنگ و تمدن و آموزش عینی علم باشد و دیگری خودِ موزه‌ها را آماده کنیم که بتوانند پذیرای مردم باشند، یکی موزه‌پذیرکردن اجتماع و دیگری مردم‌پذیرکردن موزه‌ها که هر دوی آنها باید اتفاق بیافتد و بحث اصلی ما به عنوان کارشناسان موزه، موضوعات داخل موزه است که موزه را چگونه مدیریت کنیم تا بتواند مخاطب‌پذیر باشد.
در حال حاضر مردم ما منتظر نیستند که موزه‌ها برای آنها کاری کنند و آنها برای تفریح خیلی گزینه دارند؛ شهربازی و سینما و مسافرت و تفریح‌های دیگر که مردم از آنها استفاده می‌کنند. این موزه‌ها هستند که باید قدم اول را بردارند خودشان را آماده کنند و ظرفیت‌هایشان را ارتقا دهند تا بتوانند پذیرای مردم باشند، از اینجا می‌توان وارد مدیریت موزه‌ها به عنوان یک ضعف عمده باشیم.
*تسنیم: رویکرهای جدید موزه‌داری در مدیریت موزه‌های دنیا چیست و به نظر شما رویکرد اداره هیئت امنایی موزه‌ها در بین سایر رویکردهای موزه‌داری در دنیا چه جایگاهی دارد؟
*منصورزاده: ببینید! موزه‌های امروز به این نتیجه رسیده‌اند که به عنوان یک نهاد فرهنگی باید در مدیریت‌ها ضمن داشتن استانداردهای لازم، استقلال هم داشته باشند، فرهنگ موضوعی ظریف است و لازمه آن استقلال و آزادی است و اگر غیر از آن باشد فرهنگ، ابزاری برای نهادها و مدیریت‌ها می‌شود و ممکن است در جهت دیگری از آن استفاده شود، برای اینکه موزه بتواند رسالت خود را به خوبی انجام دهد باید استقلال تصمیم‌گیری را داشته باشد و مدیر موزه باید بتواند مستقل فکر کند و بتواند موزه را در راستای اساسنامه‌ای که برای آن تدوین شده است پیش ببرد، اما متأسفانه شاهدیم هر وقت مدیران ارشد تغییر می‌کنند، سیاست همه مدیران موزه‌ها عوض می‌شود، یعنی رویکرد موزه‌ها مطابق میل مدیران ارشد است، این نباید باشد و موزه باید استقلال داشته باشد.
به نظرم اداره هیئت امنایی برای موزه‌های بزرگ باید وجود داشته باشد چرا که این موضوع چند حسن دارد؛ یکی اینکه با این وجود، نهادهای مختلف در اداره موزه نقش دارند مثلاً شهرداری که بودجه و قدرت اجرایی دارد و البته نیازهایی هم برای اداره شهر دارد لذا در اداره موزه سهیم می‌شود، ارگان‌های فرهنگی و ارگان‌های مرتبط با موضوع موزه نیز همینطور، از طرفی این ارگان‌ها از نظر علمی، اجرایی و مالی هم می‌توانند موزه را حمایت کنند، چون هر کدام ذی‌نفع هستند، لذا وقتی این افراد، رئیس موزه را انتخاب می‌کنند، از وی حمایت می‌کنند و رئیس موزه هم تحت تاثیر مدیریت‌های دیگر نیست و تابع هیئت امناست و هیئت امنا هم بر ساختار موزه و چارت آن نظارت و تعقیب می‌کند.
*تسنیم: اما به نظر می‌رسد موزه‌های ما از این استقلال و آزادی برخوردار نیستند، شاید یکی از مهمترین دلایل این امر هم وابستگی مالی باشد.
*منصورزاده: بله، متأسفانه موزه‌های ما عمدتاً مشکل مالی دارند و طبیعتاً شهرداری و ارگان‌های دیگر دستشان در این زمینه باز است، مسأله دیگر این است که الان جوامع اروپایی به این سمت رفتند که موزه‌ها بتوانند خودگردان شوند چرا که اگر موزه‌ها به هرجا وابسته شوند باید سیاست‌های آنجا را اعمال کنند، لذا موزه‌ها باید از نظر مالی هم مستقل شوند، حتی وقتی هیئت امنایی هم می‌شوند باید هیئت‌های امنا موزه‌ها را از نظر مالی مستقل کنند و برای‌شان ردیف مالی داشته باشند البته نه با وابستگی.
امروز موزه‌های دنیا راه‌هایی برای اداره خود پیدا کرده‌اند یکی از مجراهای آن، خودِ مردم هستند که بسیار مهم است که بتوانیم مردم را در اداره موزه درگیر کنیم و به آن مشارکت مردمی می‌گویند، مانند مساجد که در گذشته مردم مشارکت داشتند، البته متأسفانه مساجد، امروز از دست مردم هم فاصله گرفتند و دولت مساجد را حمایت می‌کند که به نظرم این اشتباه است، قبلاً چرا مساجد نقش قوی داشتند، چون مشارکت مردمی قوی بود لذا هر چه از نظر اقتصادی نقش مردم فاصله گرفته می‌شود،، نقش آنها هم در اداره کمرنگ می‌شود.
امروزه سعی می‌کنند که مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد را ترغیب می‌کنند تا در اداره موزه‌ها وارد شوند، اصلاً موزه‌داران، شرکت‌های سرمایه‌ای را تشویق می‌کنند که وارد این کارها شوند و از آن طرف هم دولت از این شرکت‌ها حمایت می‌کند، مثل اینکه مالیات آنها را تخفیف می‌دهد، این است که موزه‌ها می‌توانند از این طریق خود را مستقل کنند و درآمدهای‌شان را تامین کنند، این پتانسیل در جامعه ما هست فقط هدایت می‌خواهد، مردم ما آماده‌اند که اگر احساس کنند کار خیر هست کمک کنند، لذا طرح مسأله خیلی مهم است که اینگونه عنوان شود که کمک به ارتقای موزه‌ها کارِ خیر است اما مردم فکر می‌کنند فقط ساخت مدرسه و مسجد کار خیر است، در حالی که این هم کار خیر است، تجهیز یک کتابخانه هم کار خیر است، البته موزه‌ها هم باید تشریح ضرورت فعالیت موزه‌ها و اهمیت آن را برای نسل‌های آینده داشته باشند که ندارند. موزه‌ها می‌توانند از این حوزه درآمد سرشاری داشته باشند.
*تسنیم: موزه‌ها برای جذب مردم باید چه فعالیت‌هایی داشته باشند؟
*منصورزاده: ببینید! مردم وقتی مشارکت کنند، حضور هم پیدا می‌کنند، موزه‌ها می‌توانند در طول سال، مرتب، همایش و سخنرانی و فیلم و نمایش خوب بگذارند و گالری‌های جدیدی در قالب کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه‌های موقت و دروه‌های آموزشی برای همه زمینه‌ها و همه دوره‌های سنی برگزار کنند، همچنین موزه‌ها می‌توانند برای همه سنین برنامه داشته باشند.
مخاطب موزه‌ها همه سنین هستند و می‌توانند برای آنها برنامه ایجاد کنند؛ امروزه مسأله پرکردن اوقات فراغت بسیار مهم است که مسأله جدیدی هم هست، اینکه پرنکردن این اوقات امراض مختلف روانی گریبانگیر را نصیب مردم می‌کند و موزه‌ها می‌توانند نقش زیادی در پرکردن اوقات فراغت داشته باشند و این پرکردن اوقات فراغت به کمک موزه‌ها می‌تواند همراه با ارتقای فرهنگ جامعه و تولید علم و مهارت باشد که اینها همه منوط به توسعه موزه‌هاست.
انتهای پیام/
