گزینه تعطیلی رآکتور آب سنگین اراک

به گزارش خبرگزاری تسنیم متن برخی پرسش ها و پاسخ ها درباره آب سنگین اراک و مذاکرات ژنو به شرح ذیل است:

پرسش: همزمان با مذاکرات ژنو، شاهد انتشار اخبارى درباره راکتور آب سنگین اراک بودیم. لطفاً درباره تأسیسات اراک توضیحاتى بدهید.
پاسخ: جمهورى اسلامى ایران در نزدیکى شهر اراک دو تأسیسات مهم جدا از یکدیگر دارد که عموماً یکى پنداشته مى‏شود. تأسیسات اول یک راکتور 40 مگاواتى آب سنگین است که همچنان در دست ساخت قرار دارد و طبق آخرین اطلاعاتى که ایران به آژانس ارائه کرده زودتر از سال 2014 راه‏اندازى نخواهد شد. تأسیسات دوم، کارخانه تولید آب سنگین در خنداب اراک است که در ابعاد صنعتى، آب سنگین تولید مى‏کند.
پرسش: تفاوت آب سنگین با آب سبک چیست و چرا آمریکا و اسرائیل و برخى کشورهاى غربى به این میزان روى آن حساس هستند؟
پاسخ: براى فهم این‏که چرا تأسیسات اراک تا این حد مهم است، ناچار باید کمى به جزئیات فنى پرداخت.
راکتورهاى آب سنگین 3 تفاوت اصلى با راکتورهاى آب سبک (شبیه آنچه در تهران یا بوشهر وجود دارد) دارد:
1- راکتورهاى آب سنگین از اورانیوم خام به‏عنوان سوخت مورد نیاز خود استفاده مى‏کند در حالى‏که سوخت راکتورهاى آب سبک، اورانیوم غنى‏شده است. هرچه ابعاد راکتور کوچکتر و قدرت آن بالاتر باشد، به اورانیوم با غناى بیشترى نیاز دارد. راکتور آب سبک ایران در تهران اورانیوم با غناى 20 درصد و راکتور قدرت آب سبک ساخته‏شده در بوشهر، اورانیوم با غناى 5 درصد مصرف مى‏کند؛ اما به‏عنوان نمونه راکتورهایى که در زیردریایى‏ها مورد استفاده قرار مى‏گیرد (به‏دلیل ابعاد بسیار کوچک خود) از اورانیوم با غناى بالاى 60 درصد استفاده مى‏کند. بنابراین راکتورهاى آب سنگین از آنجا که نیاز به فرآیند غنى‏سازى براى تولید سوخت آن‏ها وجود ندارد، به‏لحاظ اقتصادى به صرفه‏تر است.
2- راکتورهاى آب سبک توسط آب معمولى خنک مى‏شود اما راکتورهاى آب سنگین توسط آب سنگین خنک مى‏شود. آب سنگین، همان آب معمولى است که در هسته اتم هیدروژن آن یک نوترون قرار دارد و به‏عبارت‏دیگر، به‏جاى هیدروژن معمولى از یکى از ایزوتوپ‏هاى سنگین‏تر آن به نام دوتریوم تشکیل شده است. ویژگى آب سنگین این است که ظرفیت گرمایى بسیار بالاترى نسبت به آب سبک دارد و در واحد حجم، گرماى بیشترى را جذب مى‏کند و در نتیجه توان خنک‏کنندگى آن بالاتر است.
3- سوخت مصرف‏شده راکتورهاى آب سبک داراى مقدار کمى پلوتونیوم است اما سوخت مصرف‏شده راکتورهاى آب سنگین حاوى مقدار زیادى پلوتونیوم است که مى‏تواند پس از طى عملیات بازفرآورى، جداسازى شده و در پروژه تسلیحاتى یا غیر آن مصرف شود.
احتمالاً همین توضیح کوتاه روشن کرده است که مشکل کجاست. آمریکایى‏ها اعتقاد دارند راکتور آب سنگین یک مسیر کاملاً مستقیم به سمت سلاح هسته‏اى است و از طریق تولید پلوتونیوم کافى، روشى در اختیار ایران قرار مى‏دهد که مى‏تواند بسیار سریع‏تر از روش غنى‏سازى به سلاح برسد. به‏همین‏دلیل هم اسراییل و آمریکا خواهان آن هستند که راکتور آب سنگین ایران در هرگونه توافق نهایى به‏طور کامل تعطیل شود.
پرسش: آیا در صورت تعطیلى راکتور اراک مى‏توان از راکتور تهران استفاده کرد؟
پاسخ: خیر، ایران هدفى کاملاً متفاوت و منطقى از ساخت راکتور IR-04 دارد. هدف ایران این است که با توجه به پایان عمر مفید راکتور تحقیقاتى تهران، به‏زودى راکتور اراک را براى مصارف تحقیقاتى و هم‏چنین براى تولید رادیوایزوتوپ‏هاى پزشکى جایگزین راکتور تهران بکند.
ایران هیچ راکتور دیگرى ندارد که بتواند این محصولات را تولید کند و تجربه نشان داده امکان خرید مطمئن رادیودارو از خارج از کشور هم براى آن فراهم نیست. بنابراین سناریوى تعطیلى راکتور اراک کاملاً غیرممکن است. اما مى‏توان کارهاى ساخت آن‏را براى مدت شش ماه طبق توافق انجام‏شده متوقف کرد. در بهترین حالت ایران مى‏تواند بپذیرد که با نصب یک سلسله فیلترها در انتهاى فرآیند در این راکتور، پلوتونیوم تولید نشود یا اگر شد، پروژه‏اى براى استحصال آن وجود نداشته باشد.
حتى گزینه تعطیلى راکتور آب سنگین اراک و آغاز ساخت یک راکتور آب سبک به‏عنوان جانشین راکتور تهران هم منطقى نیست چراکه ایران تا کنون هزینه‏هاى فراوانى براى راکتور اراک انجام داده و این پروژه رو به اتمام است، بنابراین منطقى نیست که ایران همه این هزینه‏ها را نادیده بگیرد و هزینه ساخت یک راکتور جدید آب سبک را بپردازد.
مهم‏تر از این، ضمانتى نیست که شرکت‏هاى اروپایى حاضر به ساخت راکتور آب سبک جدید با آن سرعتى باشند که نیازهاى دارویى ایران را تأمین کند. ساخت یک راکتور آب سبک جدید در ایران مشکل دیگرى هم دارد و آن این است که ایران براى تأمین سوخت مورد نیاز آن دچار مشکل خواهد شد در حالى‏که تأمین سوخت راکتور آب سنگین اراک به‏سادگى براى ایران میسر است.
انتهای پیام/