از جیب خالی سربازان تا وقت گذرانی در پارک و استادیوم

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، خدمت سربازی را می‌توان از جمله مواردی دانست که از یک‌سو به واسطه قدمت بسیار آن و از سوی دیگر به دلیل فراگیر بودن آن همواره مورد توجه قشر زیادی از جامعه بوده است. همچنین از سال 1294 که اولین قانون مرتبط با خدمت سربازی با نام سربازگیری در مجلس شورای ملی آن زمان به تصویب رسید، تا سال 1307 که اداره نظام‌وظیفه عمومی تحت مجموعه ارتش، عهده‌دار اجرای قانون مربوط به مشمولان خدمت اجباری شد و پس از آن که اداره مذکور در سال 1370 زیر مجموعه نیروی انتظامی قرار گرفت و بعدتر به عنوان معاونت در این نیرو مطرح شد و تا امروز که به عنوان سازمان وظیفه عمومی وظایف خود را دنبال می‌کند، بارها قوانین مرتبط با مشمولان و چگونگی خدمت آنها تغییر کرده و این تغییرات گاه به مذاق برخی خوش آمده و گاه کام برخی دیگر را تلخ کرده است.

گرچه در برخی از کشورهای دنیا، نظام وظیفه عمومی پس از جنگ جهانی دوم با توجه به استراتژی، وسعت، رشد جمعیت، هم‌پیمانی‌های جهانی و رویکرد آن‌ها نسبت به دیگر کشورهای جهان به شکل سربازی حرفه‌ای درآمده ولی نگاهی به چگونگی دوره خدمت وظیفه در کشورهای  مختلف دنیا نشان می‌دهد که کشورهای بسیاری از جمله سوئیس، اتریش، دانمارک، فنلاند، کره جنوبی، روسیه و بسیاری دیگر، کماکان به صورت دوره خدمت وظیفه عمومی دنبال می‌شود.

اسماعیل کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با تاکید بر اینکه کمیسیون امنیت ملی و مجلس طرح و برنامه‌ای برای تبدیل خدمت سربازی اجباری به سربازی حرفه‌ای در دست ندارد گفت: باتوجه به اینکه در ادوار گذشته مجلس شورای اسلامی به دفعات راجع به این موضوع بحث شده، در حال حاضر کمیسیون امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی به دلایل متعدد برنامه و طرحی برای روی‌آوردن به سربازی حرفه‌ای ندارد.

آمریکا برای حضور نظامی در کشورهای دیگر از «سرباز مزدور» استفاده می‌کند

به عنوان مثال سردار موسی کمالی جانشین اداره منابع انسانی ستادکل نیروهای مسلح حضور سربازان و ارتش‌های برخی کشورها در کشورهای دیگر را از جمله مواردی می‌داند که سبب بحث سربازگیری حرفه‌ای می‌شود و معتقد است: کشوری مانند آمریکا نمی‌تواند سرباز وظیفه‌اش را به خلیج‌فارس بیاورد، بنابراین مجبور است برای حضور نیروهایش در کشورهای دیگر از سرباز مزدور استفاده کند.

از این رو در ایران نیز با توجه به وسعت بسیار، مرزهای طولانی و استراتژی کشور در دفاع از خود و همچنین رویکرد مردمی نیروهای مسلح دوره خدمت وظیفه عمومی با وجود فراز و فرودهایی در مدت انجام دوره خدمت سربازی همچنان پابرجاست. اما قوانین مرتبط با مشمولان، مدت خدمت، معافیت‌ها و ... با توجه به  گستردگی طیف مشمولان و مدت زمان خدمت آن‌ها به فراخور زمان و با هدف بهره‌گیری کامل از توانمدی‌ها و پتانسیل‌های موجود همواره در تغییر و تحول بوده است.

سرهنگ حجت‌الله واعظی نژاد معاون قوانین و مقررات سازمان وظیفه عمومی ناجا همزمان با تغییر قانون خدمت سربازی در سال 91، اصلاح و بازنگری قوانین را در جهت پاسخگویی به نیازهای جامعه و نیروهای مسلح دانسته بود و مثبت‌تر شدن رویکرد جامعه به خدمت سربازی را از مهم‌ترین رویکردهای اصلاح قانون وظیفه عمومی دانسته و عنوان کرده بود:‌ این که شرایطی فراهم شود همه جوانان با اشتیاق و علاقمندی به خدمت مقدس سربازی بروند و در جامعه نیز نگاه و رویکرد مثبت‌تری نسبت به خدمت سربازی ایجاد شود و خوشایند سازی خدمت سربازی در ابعاد مختلف از مهمترین رویکردهاست.

اما با این وجود به نظر می‌رسد با توجه به تعدد مشمولان و با نیم‌نگاهی به نوع فعالیت سربازان وظیفه و مقایسه آن با توانمندی‌ها و سطح تحصیلات آن‌ها هنوز راه بسیاری تا پاسخگویی به نیاز کشور و استفاده حداکثری از توان سربازان وجود دارد. فاصله‌ای که باعث شده تا علاوه بر هرز رفتن پتانسیل جوانان کشور، احساس سرخوردگی، ناامنی، بی‌انگیزگی و حتی ناامیدی از مفید بودن، در نهاد بسیاری از جوانان سرباز این مرز و بوم رسوخ کند و در عمل، خدمت سربازی _ علی رغم اهداف سازنده‌اش _ در دید جوانان به مانعی در جهت پیشرفت بدل شود. از این رو برنامه‌ریزی منسجم برای انگیزه‌بخشی، استفاده حداکثری از توان فنی نیروهای متخصص و حتی فیزیکی سربازان غیر متخصص و در یک کلام استفاده بهینه از آن‌ها در شرایط موجود به شدت احساس می‌شود.

سرخوردگی ناشی از ناهماهنگی میان تخصص و فعالیت / بی‌پولی معضل بسیاری از سربازان

سیامک که دارای مدرک فوق لیسانس در یکی از رشته‌های فنی و مهندسی است می گوید: تصور من از خدمت دوره سربازی با فعالیت امروزم بسیار متفاوت است چراکه من علی رغم تحصیل در یکی از بهترین و معتبرترین دانشگاه‌های دولتی ایران، تنها کاری که در محل خدمتم انجام می‌دهم تایپ نامه‌هاست!

او ادامه می‌دهد: من زمانی به خدمت اعزام شدم که در اوج فعالیت‌های علمی و شغلی‌ام قرار داشتم و تصور می‌کردم با ادامه این فعالیت‌ها در زمان خدمت در کنار آموزش‌های نظامی، علاوه بر مفید بودن و کسب تجربه، بر توانمندی‌های روحی و جسمی‌ام نیز افزوده می‌شود و از این بابت احساس خوشایندی داشتم ولی پس از دیدن شرایط کاری‌ام در زمان خدمت، احساس می‌کنم نه تنها از مهارت‌های شغلی و فعالیت‌های علمی‌ام دور افتاده‌ام بلکه دچار افسردگی و بی‌فایده بودن می‌کنم.

وی این شرایط را تنها مختص خودش نمی‌داند و صراحتا می‌گوید: افراد تحصیلکرده بسیاری هستند که نوع فعالیت آن‌ها در زمان خدمت سربازیشان هیچ تناسبی با تحصیلات آن‌ها ندارد.

او همچنین مشکلات مالی زمان خدمت را بخش دیگری از این ناامیدی می‌داند و معتقد است: با توجه به سال‌های گذشته مدت زمان خدمت نیز افزایش یافته و به 21 ماه رسیده است ولی با این وجود من با داشتن مدرک فوق لیسانس تنها 67 هزار تومان حقوق می‌گیرم که این مساله علاوه بر مشکلات مالی مطمئنا باعث کاهش انگیزه‌های روحی‌ام نیز خواهد شد.

این در حالی است که طبق ابلاغیه معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور در سال 88 سربازان وظیفه با درجه ستوان دوم بیش از 52 هزار تومان حقوق دریافت می‌کردند و اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی در اوایل سال جاری نیز با توجه به این مشکلات مشمولان وظیفه، خواستار افزایش حقوق سربازان از سوی مسئولان شده و گفته بود: افزایش حقوق سربازان نیازمند اقدامات موثری از سوی مسئولان است و سربازان باید حقوقی براساس قانون کار دریافت کنند تا مشکلات آنان حل شود.

اسماعیل کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، ارتقاء حقوق سربازان را از طرح‌هایی خواند که علی‌رغم مصوب شدن آن در مجلس شورای اسلامی معطل مانده است تاکید کرد: پس از تصویب افزایش حقوق سربازان در مجلس شورای اسلامی این مصوبه به شورای محترم نگهبان ارسال شد ولی در شورای نگهبان به دلیل نظر نماینده دولت مبنی بر اینکه این هزینه در ردیف بودجه دیده نشده معطل ماند. اما در صورت اجرایی شدن ارتقاء حقوق سربازان، این طرح می‌تواند از بار مالی که به واسطه دوره سربازی بر دوش خانواده‌های سربازان قرار می‌گیرد بکاهد.

فعالیت‌های خطرناک در زمان خدمت چالشی جدی برای سربازان

از سویی به خدمت گرفتن سربازان وظیفه در پلیس راهور، کلانتری‌ها و مرزبانی از جمله انتقاداتی است که از سوی برخی سربازان و خانواده‌های آن‌ها مطرح می‌شود. برخی از این منتقدین معتقدند که به‌کارگیری طولانی مدت سربازان وظیفه در خیابان‌ها به عنوان ماموران راهنمایی و رانندگی که در برخی موارد شامل سربازان دارای تحصیلات دانشگاهی نیز می‌شود علاوه بر عدم تناسب نوع فعالیت با تحصیلات این افراد می‌تواند علاوه بر هدررفت انرژی و سرمایه هزینه شده برای تحصیلات این افراد، باعث ابتلا به بیماری‌هایی می‌شود که مسئولان در مقابل باید تسهیلاتی را برای این سربازان درنظر بگیرد.

همچنین موظف ساختن سربازان وظیفه در برخورد با خلافکاران و انتقال متهمان از سوی برخی مراجع انتظامی از مواردی است که علی‌رغم اعلام ممنوعیت باید به صورت جدی نیز با آن مقابله کرد چرا که به گفته جانشین اداره منابع انسانی ستادکل نیروهای مسلح: سرباز نباید با متهمان ارتباط داشته باشد و حتی وارد سلول آنان نیز شود، چرا که ممکن است تحت تاثیر آنان قرار بگیرد و سرباز در قبال حمل متهم و کارهایی به غیر از مسائل حفاظتی، مسئولیتی ندارد و اقداماتی نظیر حمل متهم حتما باید توسط پرسنل کادر انجام شود.

بومی‌سازی کاهش دهنده هزینه‌ها/ تعریف پروژه‌های اجرایی با بهره‌گیری از تخصص سربازان وظیفه

اگر سری به مراکز تفریحی شهر بزنید حتماً با سربازانی برخورد می‌کنید که به دلیل خدمت سربازی در شهری به‌غیر از شهر محل سکونت خانواده خود مجبورند برای گذران اوقات فراغت در پارک‌ها، استادیوم‌ها و خلاصه مناطق تفریحی شهر وقت بگذرانند. سربازانی که در صورت به خدمت گرفتنشان در شهرهای محل سکونتشان می‌توانند علاوه بر بودن در کنار خانواده و دور ماندن از آسیب‌های جامعه، نه تنها وقت خود را به نحوی مناسب‌تر بگذرانند، بلکه از هزینه‌هایی که به واسطه اسکان و خوراک آن‌ها بر یگان‌های نظامی مربوطه وارد می‌شود نیز بکاهند.

روح‌الله که اهل یکی از شهرهای شمالی کشور است می‌گوید: من اکثر روزها بعد از تمام شدن کارهایم در پادگان به پارک می‌روم تا هم جدابودن از خانواده را راحت‌تر تحمل کنم و هم از بی‌کار ماندن در داخل پادگان خلاص شوم.

او معتقد است: اگر دولت برنامه‌ای را در نظر بگیرد که طی آن پروژه‌های عمرانی، تحقیقاتی و اجرایی از طریق سربازان متخصص وظیفه انجام شود و درصدی از هزینه‌هایی که به افراد متخصص پرداخت می‌شود به این سربازان تعلق بگیرد، علاوه بر تامین بخشی از نیازهای کشور، هم از تخصص سربازان استفاده می‌شود و احساس مفید بودن در بسیاری از آن‌ها زنده می‌شود و همچنین بسیاری از پروژه‌ها با هزینه‌هایی بسیار کمتر به ثمر می‌نشیند و کمکی مالی به سربازان نیز می‌شود. علاوه بر این موارد سربازان پس از پایان خدمت خود با کوله‌باری از تجارب کاری وارد جامعه می‌شوند و طبیعتا دوره خدمت سربازی به اهداف اصلی خود که آماده ساختن جوان‌ها برای ورود به زندگی است نزدیک‌تر می‌شود.

کوثری گرچه یکی از مشکلات خدمت سربازی را عدم استفاده از سربازان بومی دانست ولی این مساله را در مناطق حاشیه مرزها قابل توجیه دانسته و اظهار داشت: گرچه ما به دنبال استفاده از سربازان در شهرها و مناطق همجوار محل سکونت سربازان هستیم ولی با توجه به نبود نیروی کافی در مرز و مناطق مسکونی همجوار مرزها مجبور به استفاده از نیروهای غیر بومی در این مناطق هستیم. اگر نظرسنجی جامعی در پایان دوره خدمت سربازی از سربازان انجام شود شاهد رضایتمندی سربازان خواهیم بود.

سخن پایانی

سخن پایانی آنکه گرچه برنامه‌ریزی متناسب با نیازهای کشور برای تعداد بسیاری از جوانانی که هر ساله برای اعزام به خدمت آماده می‌شوند مساله دشواری است ولی محقق شدن آن و همسو ساختن استعداد و توانایی سربازان وظیفه با نیازهای کشور می‌تواند به انقلابی بزرگ بیانجامد که شاید کوچکترین بخش آن تحقق شعار امسال مقام معظم رهبری در حماسه اقتصادی باشد. حماسه‌ای که محقق شدن آن در شرایط امروز کشور و دنیا نه تنها در گروی استفاده از پتانسیل بزرگ جوانی و ظرفیت‌های بالقوه تحصیلی و فنی سربازانی است که 21 ماه خود را وقف خدمت به کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران کرده‌اند بلکه وظیفه‌ای است بر گردن مسئولانی که در صورت کوتاهی باید جوابگوی این هدر رفت منابع انسانی و علمی باشند.

گزارش از محمد قربانی بخش اجتماعی خبرگزاری تسنیم

انتهای پیام/