تاریخ‌نگاری نیروگاه هسته‌ای بوشهر (بخش اول)
خبرگزاری تسنیم: در این مجموعه که ماحصل صدها ساعت فعالیت است، روزنگار ایرانی سرگذشت نیروگاه اتمی بوشهر جمع‌آوری شده است. این پرونده، تجربه تلخی از وابستگی در علم هسته‌ای در گذشته ایران و تأکید بر لزوم "درون‌زا" بودن علوم در عرصه کنونی است.
خبرگزاری تسنیم ــ صادق امامی ــ 56 سال پیش ایران اولین گام را برای هسته‌ای شدن با انعقاد قرارداد مشارکت هسته‌ای تحت عنوان «اتم برای صلح» برداشت و با کشورهای دارای این تکنولوژی برای انتقال تجهیزات به ایران وارد مذاکره شد. سالها بعد تهران از میان چندین شرکت بزرگ با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» که زیرمجموعه شرکت زیمنس بود، برای ساخت نیروگاه هسته‌ای در بوشهر به توافق رسید و عملیات احداث نیروگاه اتمی بوشهر آغاز شد.
این شرکت تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، عملکرد نسبتاً مطلوبی در ساخت نیروگاه داشت اما پس از انقلاب، به‌بهانه‌های مختلف از انجام تعهدات خود سر باز زد و در نهایت از تکمیل نیروگاه بوشهر خودداری ورزید.
در همین دوران به‌جهت عدم وجود متخصص ایرانی برای تکمیل این نیروگاه، پس از وقفه‌ای نسبتاً طولانی، کار به مهندسان روسی واگذار شد. این کشور نیز سالها تکمیل این پروژه را منوط به آینده کرد و هزینه تکمیل نیروگاه را برای کشور بالا برد. در نهایت پس از سالها انتظار و خلف وعده در اول مهرماه نیروگاه بوشهر به‌صورت موقت تحویل متخصصان ایرانی شد.
تأکید بر پیشرفت داخلی و دستیابی به دانش روز چند سالی است که در بیانات مقام معظم رهبری در بسیاری از دیدارها و علی‌الخصوص در دیدار دانشجویان و نخبگان بیش از پیش به چشم می‌خورد. ایشان اخیراً در دیدار جمعی از نخبگان بار دیگر بر این مسئله تصریح کردند و فرمودند: «بعضى از کشورها ممکن است تولیدات زیرزمینىِ خودشان را، نفت خودشان را، بشکه‌هاى نفت را، منتقل کنند به صاحبان ثروت و علم در دنیا، محصولات آنها را بخرند، یک ظاهرِ پیشرفتى هم ممکن است به‌وجود بیاید امّا این پیشرفت نیست؛ پیشرفت آن‌وقتى است که "درون‌زا" باشد، آن‌وقتى است که متّکى به استعداد درونى یک ملّت باشد. وزن و اعتبار کشورها و دولت‌ها و ملّتها هم وابسته به همین درون‌زایى است. اگر چنانچه از درون، یک حرکتى، جهشى، رشدى به‌وجود آمد، به یک کشور، به یک ملّت، وزن می‌دهد، اعتبار می‌دهد، ارزش می‌دهد، ابّهت می‌دهد؛ امّا اگر چنانچه از درون نبود، دیگران آمدند، [اعتبار به دست نمى‌آید].
ایشان در ادامه به نیروگاه هسته‌ای بوشهر اشاره می‌کنند و می‌افزایند: «خوب، در زمان رژیم طاغوت خودِ فرنگى‌ها و غربى‌ها آماده بودند که برخى از کارهاى مربوط به فنّاورى هسته‌اى را در کشور انجام بدهند؛ قرارداد مى‌بستند. فرض بفرمایید حالا نیروگاه بوشهر را که ما با این‌همه زحمت بعد از سالها به دست آوردیم، بنا بود آلمان‌ها بسازند ــ [که] پولش را هم گرفتند، بالا هم کشیدند، جوابى هم ندادند بعد از انقلاب. فرض کنید یک نیروگاه هسته‌اى هم فلان کشور غربى بیاید اینجا، خودش بسازد، خودش اداره کند، از برقش ما استفاده کنیم. این هیچ وزانتى براى یک ملّت محسوب نمی‌شود؛ هیچ ارزشى به حساب نمى‌آید. آن‌وقتى اعتبار و وزانت براى یک کشور به‌وجود مى‌آید که خودش توانایى از خود بُروز بدهد. این توانایى وقتى در شما پیدا شد، آن‌وقت می‌توانید در شرایط برابر، از توانایى‌هاى دیگران هم استفاده کنید، همچنان‌که آنها از توانایى‌هاى شما استفاده خواهند کرد».
خبرگزاری تسنیم با توجه به تحریف و وارونه نشان دادن تاریخ توسط برخی رسانه‌های بیگانه، از این پس قصد دارد به تدوین روزنگارهایی در عرصه‌های مختلف بپردازد. در اولین گام این مسیر، به "تاریخ‌نگاری نیروگاه اتمی بوشهر" پرداخته شده است. این پرونده که ماحصل صدها ساعت فعالیت است، به روند تکمیل نیروگاه بوشهر می‌پردازد. پرونده نیروگاه اتمی بوشهر که به‌صورت روزانه، به‌روز‌‌رسانی می‌شود، تجربه تلخی از وابستگی در علوم هسته‌ای و تأکید بر لزوم "درون‌زا" بودن علوم در عرصه کنونی است.(1)
پیش از 1335
تهران تلاش دارد به فناوری هسته‌ای دست پیدا کند. این امر با توجه به نبود دانش فنی، باید با کشورهای غربی صورت پذیرد.
1335
ایالات متحده آمریکا و ایران قرارداد مشارکت هسته‌ای را به‌عنوان بخشی از طرح آمریکا تحت عنوان "اتم برای صلح" منعقد می‌سازند و این کشور متعهد می‌شود دانش هسته‌ای را به ایران صادر کند.
1337
شاه (مخلوع) دستور تأسیس مرکز تحقیقات هسته‌ای در دانشگاه تهران را صادر می‌کند.
1338
ایران مقدمات خرید یک مرکز تحقیقات هسته‌ای را برای دانشگاه تهران فراهم می کند. این راکتور که سوخت آن از آمریکا وارد می‌شود، با اورانیوم غنی‌شده 93 درصد کار می‌کند.
اسفند 1352
شاه (مخلوع) اعلام می‌کند که ایران قصد دارد تا نیروگاه‌های هسته‌ای با مجموع توان تولید 23 هزار مگاوات در حداقل ممکن زمان احداث کند، بازه زمانی برای این امر، دو دهه (1372) است.
22 فروردین 1353
وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا در تلگرامی به اطلاع مقامات ایرانی می‌رساند که این کشور همکاری با ایران در زمینه انرژی هسته‌ای به‌عنوان آلترناتیوی برای تأمین انرژی را حوزه‌ای مناسب برای مشارکت تلقی کرده. وزیر خارجه این کشور پیشنهاد می‌کند این موضوع، نخستین دستور کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور باشد.
اردیبهشت 1353
رئیس کمیسیون انرژی اتمی آمریکا در سفر به ایران که مقدمات آن فراهم شده بود، به احتمال احداث تأسیسات غنی‌سازی و بازیافت در خاورمیانه اشاره می‌کند.
آبان 1353
ایران توافقنامه خرید دو دستگاه راکتور آب فشرده (.P.W.R) با توان 1200 مگاوات را با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» برای استفاده در نیروگاه بوشهر منعقد می‌کند. این شرکت متعهد می‌شود اورانیوم غنی‌شده را برای بارگذاری اولیه و سپس دوره‌ای ده‌ساله تأمین کند.
* ماکت نیروگاه اتمی بوشهر
مرداد 1354
تیم آلمانی وابسته به شرکت کرافت ورک یونیون اقدامات اولیه برای احداث راکتورهای بوشهر را آغاز می‌کند.
اواسط 1355
کرافت ورک یونیون آلمان قرارداد احداث راکتورهای بوشهر را با ایران منعقد می‌کند. شرکت ایتالیایی آنسالدو نیز به‌عنوان تولیدکننده مولدهای بخار در قرارداد گنجانده می‌شود.
10 تیر 1355
سازمان انرژی اتمی ایران موافقتنامه‌ای را با شرکت کرافت ورک یونیون برای احداث نیروگاه هسته‌ای بوشهر به‌ارزش 7.8 میلیارد مارک منعقد می‌سازد. از مجموع مبلغ قرارداد 5.8 میلیارد مارک به‌صورت پیش‌پرداخت در اختیار شرکت آلمانی قرار می‌گیرد. به‌موجب این قرارداد شرکت آلمانی موظف به احداث دو واحد آب سبک فشرده در 18 کیلومتری جنوب غربی بوشهر می‌شود. هر دو واحد دارای تولید 3.765 مگاوات هستند. سازمان انرژی اتمی ایران همچنین به توافقی دیگر با شرکت آلمانی مبنی بر تأمین 200 هزار متر مکعب آب مقطر و سوخت مورد نیاز نیروگاه دست می‌یابد.
20 اردیبهشت 1356
اعتراضات اجتماعی به هزینه‌های سنگین نیروگاه هسته‌ای باعث توقف قرارداد ساخت نیروگاه دارخوین می‌شود، ولی مانع ادامه ساخت نیروگاه بوشهر نمی‌شود.
23 اردیبهشت 1356
عملیات ساخت راکتورهای هسته‌ای بوشهر در آلمان، 30 درصد پیشرفت داشته است.
بهمن 1356
ایران حدود 28 هزار تن اورانیوم خریداری کرده است.
آستانه انقلاب اسلامی
دانشجویان ایرانی که مشغول آموختن دانش هسته‌ای در آلمان بودند، در خدمت امام در پاریس اطلاعیه‌ای پخش کردند که تولید برق هسته‌ای و تأسیس نیروگاه‌های هسته‌ای از جمله بوشهر به‌عنوان خیانتی بزرگ به کشور معرفی شده بود. به‌نظر آنان تولید انرژی هسته‌ای پرهزینه و خلاف صرفه اقتصادی کشور بود.
روزهای ابتدایی پس از انقلاب
تقریباً یک‌دهم از تجهیزات نیروگاه هسته‌ای بوشهر (در مقیاس وزنی) از آلمان غربی به ایران منتقل می‌شود. پروژه اما هنوز به مرحله توقف نرسیده است.
اسفند 1357
کرافت ورک یونیون آلمان کارگران خود از بوشهر را فراخوانده و با بخش اعظم نیروهای ایرانی تحت اختیار خود تسویه حساب می‌کند.
نیمه اسفند 1357
اجرای قرارداد نیروگاه بوشهر به‌دنبال پیروزی انقلاب اسلامی متوقف می‌شود. با وقفه‌ای کوتاه‌مدت و به‌دنبال سرباز زدن شرکت «آنسالدو» ایتالیا از ساخت و تحویل مولدهای بخار، شرکت «برداترمومکانیکا» جایگزین آن می‌شود. آغاز جنگ ایران و عراق و به‌دنبال آن تحریم ایران، حمل مولدها به ایران را به تأخیری طولانی‌مدت می‌اندازد. در نهایت در 20 آبان 1372، گمرک ایتالیا مولدها را حین انتقال به ایران توقیف می‌کند.
هفته‌های ابتدایی پس از انقلاب
هفته‌نامه نوکلئونیکس ویک گزارش می‌دهد که دولت آلمان غربی از صدور مجوز انتقال تجهیزات نیروگاه هسته‌ای بوشهر خودداری کرده است. شرکت کرافت ورک یونیون نیز عملیات خود را در بوشهر متوقف می‌کند. همچنین قرارداد تحویل دو راکتور بوشهر، هریک به‌توان 1293 مگاوات نیرو، عملاً لغوشده تلقی می‌شود. آلمانی‌ها پس از فرار شاه حاضر به تعقیب عملیات نیستند.
22 فروردین 1358
فریدون شهابی قائم‌مقام وزیر انرژی و سرپرست سازمان انرژی اتمی می‌گوید: سازمان انرژی اتمی ایران سطح فعالیت‌های خود را کاهش داده است. اما دو نیروگاهی که آلمان غربی برای تأسیسات هسته‌ای بوشهر در دست ساخت داشته‌اند، در حال تکمیل هستند و لذا فعالیت‌ها در این بخش ادامه خواهد یافت. شرکت آلمانی هم می‌گوید نیمی از عملیات ساخت این دو نیروگاه به پایان رسیده است.
9 خرداد 1358
واشنگتن پست گزارش داده که ایران در صدد لغو احداث 4 نیروگاه اتمی است. اما دو نیروگاه هسته‌ای که توسط آلمانی‌ها در حال احداث هستند، هم‌اکنون 77 درصد پیشرفت داشته‌اند. ایران تاکنون 3 میلیارد دلار در بوشهر سرمایه‌گذاری کرده است.
روحی مدیر اجرایی عملیات احداث نیروگاه بوشهر گفته کشور فاقد بودجه عظیم برای ساخت چند نیروگاه است. وی هم‌زمان به فقدان دانش و فناوری لازم برای مدیران این نیروگاه حتی پس از تکمیل آن اشاره کرده و معتقد است: توقف عملیات در حال حاضر بهترین گزینه است.
26 خرداد 1358
روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی دوقسمتی، نیروگاه‌های هسته‌ای را خیانتی آشکار به خلق ایران دانست.
19 تیر 1358
به‌گفته علاس تاج، وزیر انرژی ایران کار و عملیات احداث نیروگاه هسته‌ای اهواز و بوشهر به‌جهت عدم پرداخت پول کارگران متوقف شده است.
28 تیر 1358
فریدون شهابی رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید: دولت هنوز در مورد تداوم عملیات ساختمانی بوشهر به نتیجه نرسیده است. دولت بر این باور است که باید کارشناسان ایرانی دانش لازم در عرصه هسته‌ای را کسب کرده کشور در این زمینه به خودکفایی برسد.
اواسط سال 1358
استاندار بوشهر در مصاحبه‌ای می گوید نیروگاه بوشهر به‌زودی تبدیل به یک نیروگاه معمولی برق خواهد شد.
9 مرداد 1358
شرکت کرافت ورک یونیون زیرمجموعه شرکت زیمنس رسماً اعلام می‌کند که به قرارداد خود با تهران برای احداث و تکمیل نیروگاه بوشهر خاتمه داده است. این شرکت گفته در صورتی که جمهوری اسلامی بدهی‌های خود را بپردازد، ممکن است عملیات را بار دیگر از سر گیرد.
مرداد 1358
کرافت ورک یونیون رسماً به فعالیت خود در بوشهر خاتمه می‌دهد. گزارش‌ها غالباً حاکی از آن است که عملیات احداث راکتور، نخست 85-75 درصد پیشرفت داشته است. راکتور دوم 70-45 درصد تکمیل شده است. 90 درصد تجهیزات و قطعات مورد نیاز به ایران منتقل شده است و ایران 5.5 میلیارد مارک صرف این پروژه کرده است.
اواسط مرداد 1358
رضا امراللهی رئیس جدید سازمان انرژی اتمی می‌گوید که تنها یک‌دهم تجهیزات نیروگاه بوشهر (در مقیاس وزنی) به ایران منتقل شده است. یک مقام دیگر ایرانی از انتقال 20 هزار تن از مجموع تجهیزات به ایران سخن گفته و خبر داده که 7 هزار تن دیگر هنوز به تهران نرسیده است.
20 مرداد 1358
ایران خواستار غرامتی یک میلیارد دلاری از آلمان به‌منظور جبران خسارات ناشی از عدم تکمیل پروژه است.
1358
ایران و کرافت ورک یونیون مذاکره را برای حل و فصل اختلافات و نیز ضرر و زیان‌هایی که هر دو طرف مدعی آن هستند در ژنو از سر می‌گیرند.
1358-1359
کرافت ورک یونیون مهندسان خود را بار دیگر به سایت هسته‌ای بوشهر اعزام می‌کند.
1359-1362
ایران خواستار کمک هندوستان در تکمیل نیروگاه هسته‌ای بوشهر می‌شود.
7 فروردین 1361
رادیو دولتی ایران بیانیه سازمان انرژی اتمی را قرائت می‌کند که در آن توافق میان ایران و شرکت کرافت ورک یونیون تأیید می‌شود. شرکت آلمانی با هزینه خود تمامی قطعات و تجهیزات مربوط به راکتورهای هسته‌ای را از بنادر اروپایی به تهران منتقل خواهد کرد. این شرکت همچنین می‌پذیرد نیمی از سوخت مورد درخواست ایران را به‌صورت دقیق و در یک مرحله تحویل دهد. در صورت تأیید مجلس، شرکت آلمانی همچنین عهده‌دار تکمیل نیروگاه بوشهر خواهد شد. تاکنون 70 درصد عملیات اجرایی احداث نیروگاه به پایان رسیده است.
26 خرداد 1361
ایران با احاله مجدد تکمیل حداقل یکی از راکتورهای نیروگاه بوشهر به شرکت آلمانی کرافت ورک یونیون موافقت می‌کند. ایران در توجیه تغییر سیاست خود می‌گوید هدفش بومی کردن این دانش است نه دستیابی به منبعی برای انرژی.
14 شهریور 1361
در جلسه مشورتی آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور، هاشمی رئیس مجلس و موسوی نخست وزیر، قرار شد، موسوی یک واحد نیروگاه اتمی‌بوشهر را تعقیب کند که راه بیفتد.
18 شهریور1361
دولت ریگان می‌گوید که قصد دارد محدودیت‌هایی را در عرصه صادرات اعمال کند. کاخ سفید از 63 کشور به‌عنوان مقاصدی که حمل تجهیزات هسته‌ای به آنها تنها با دقت بیشتر و لحاظ کردن مسائل امنیتی امکان‌پذیر است نام می‌برد که ایران نیز جزو آن کشورهاست.
9 مهر 1361
رادیو ایران در گزارشی اعلام می‌کند که هندی‌ها گروهی از مهندسان هسته‌ای و دانشمندان خود را در ماه نوامبر به ایران اعزام خواهند کرد تا پس از بررسی نیروگاه بوشهر به مطالعه راه‌هایی برای حل مشکلات و تکمیل پروژه بپردازند.
1361
ایالات متحده آمریکا در زمانی که ایران به پیگیری قضایی شرکت‌های طرف قراردادش می‌پردازد، سعی دارد با انواع ابزارهای دیپلماتیک، از لابی و مذاکره سیاسی گرفته تا ارائه امتیازات مختلف و تهدیدها به تنبیهات جدی، کشورهای دیگر را از هر نوع همکاری هسته‌ای با تهران منصرف کند.
اواسط سال 61
نیروگاه بوشهر با حمله عراقی‌ها آسیب می‌بیند ولی بتن آن به‌قدری مستحکم است که تنها گنبد آن دچار آسیب شد.
* نیروگاه اتمی بوشهر پس از حملات عراق
اواسط سال 61
اعضای کمیسیون دفاع مجلس از نیروگاه بوشهر بازدید کردند.
3 اسفند 1361
استاندار بوشهر و مقامات دیگر استان در دیدار با هاشمی رفسنجانی نگران عوارض جنبی راه‌‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر هستند.
ادامه دارد... .
انتهای پیام/*
