گَرد رکود بر شانه موزه‌ها/بایدها و نبایدهای هیئت‌امنایی‌شدن از زبان مدیرکل موزه‌ها
خبرگزاری تسنیم: مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی می‌گوید: در مورد موزه‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانیم غیرکارشناسانه رفتار کنیم و تغییر یکباره در اداره آنها ایجاد کنیم چراکه اگر این موضوع موفق نباشد برگرداندن موزه به شکل اولش کار سختی است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، یکی از غنی‌ترین مراکزی که می‌تواند هویت ملی کشور را به رخ بازدیدکنندگان بکشاند و از زبان میراث فرهنگی کشور برای دیگران سخن بگوید موزه‌ها هستند که به نوعی تاریخ ایران را در دل خود جای داده‌اند و بار رسالت انتقال نسل‌به‌نسل، تاریخ این کشور را بر دوش خود می‌کشند.
باید در نظر داشت که موزه‌ها در دنیا دیگر از حالت یک ویترین برای نمایش آثار تاریخی درآمده و به مکان‌های جذاب‌تری برای بینندگان و بازدیدکنندگان درآمده‌اند و همین امر موجب جذب مخاطب شده است به طوری که به عنوان مثال موزه علوم و فن آموری امریکا، سالانه 2 میلیون بازدیدکننده دارد و آنها توانسته‌اند با بهره‌گیری از علوم روز موزه‌داری و خلاقیت در اداره موزه‌ها وارد عرصه‌های جدید موزه‌ها شوند ماننده موزه‌هایی با موضوعات اجتماعی.
اما به نظر می‌رسد ایران با وجود تاریخی غنی و کهن و اشیای تاریخی بسیار گران‌بها و ارزشمند که حرف‌های زیادی را برای گفتن دارد در این حوزه پیشرفت چندانی نداشته است و به نوعی موزه‌های ایران تبدیل به مکانی شده‌اند که صبح درب آنها باز و بعدازظهر بسته می‌شوند، انگیزه و خلاقیتی برای بهترشدن و پیشرفت در جذب مخاطب دیده نمی‌شود یا بسیار کمرنگ است لذا رکود عجیبی را در موزه‌ها با وجود پتانسیل بالا شاهد هستیم.
یک‌شنبه شب گذشته بود که محمدعلی نجفی، در برنامه پایش شبکه یک سیما، از هیئت امنایی‌شدن اداره موزه ها شدیداً حمایت کرد و گفت که در این راه مصمم است و حتی مصوبه هیئت وزیران را هم گرفته است و اعلام کرد که باید آدم‌های فرهنگی و فرهیخته عضو هیئت امنای این موزه‌ها شوند. این موضوع به نوعی کورسوی امید را در دل کارشناسان امر موزه در کشور روشن کرد تا شاید قدمی باشد در راستای پیشرفت موزه‌ها و ازبین‌رفتن رکود سرد آنها.
در این بین البته نقطه نظراتی هم مطرح است، به عنوان مثال برخی از کارشناسان معتقدند که اعضای هیئت امنای موزه‌ای مانند موزه علوم و فن‌آوری که اعضای هیئت امنای آن را شهردار تهران، آقای حداد عادل، وزیر علوم و ... تشکیل می‌دهند اصلاً فرصت نمی‌کنند که در جلسات موزه‌ها شرکت کنند لذا صلاح نیست که اینگونه افراد به تنهایی از اعضای هیئت امنای این موزه‌ها باشند چرا که کاری از پیش نمی‌برند.
برای بررسی هر چه بیشتر این موضوع به سراغ محمدرضا کارگر، مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی رفتیم تا این موضوع را به طور جدی‌تر مورد نقد قرار دهیم. متن گفت‌وگوی خبرگزاری تسنیم، با این مقام مسئول را در زیر می‌خوانید؛
*تسنیم: وضعیت موزه‌ها را در حال حاضر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
*کارگر: ببینید! در حال حاضر در موزه‌ها با معضل عمومی روبرو هستیم، اینکه وقتی همه موزه‌ها بخواهند از طرف سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مدیریت شوند ناخواسته این اتفاق می‌افتد که یک مدیریت کاملاً دولتی بر سر موزه‌ها وجود داشته باشد و باید تحت آئین‌نامه مالی و مدیریت دولتی عمل کنند. این یعنی بخشی از مسائل موزه‌ها با اداره کل موزه‌ها خواهد بود، بخشی دیگر با امور مالی و همچنین بخش دیگر با امور حفاظتی خواهد بود یعنی هر بخشی از کارها با بخشی از سازمان مرتبط است. لذا تصمیم‌گیری‌ها در حوزه موزه‌ها همیشه با وحدت رویه نیست. یعنی مدیریت یک موزه باید به طور دائم از مدیریت بالاتر کسب اجازه کند و از مسئولان بالادستی رهنمون بگیرد و این مسئله به اثبات رسیده است که این مدیریت مدیریتی خلاقانه و پویا و فزآینده نخواهد بود و به همین دلیل با چالش‌هایی در زمینه موزه‌ها روبرو هستیم یا اینکه از انگیزه لازم برای بهرهوری مطلوب از پتانسیل موزه‌ها به عمل نمی‌آید.
*تسنیم: راهکار شما برای اصلاح وضع موجود چیست؟
*کارگر: برای برون‌رفت از این وضعیت یا بهرهوری به نظر رسید باید در نوع اداره موزه‌ها تجدیدنظر کنیم تا موجب انگیزه در کارکنان موزه‌ها و این انگیزه باعث خلاقیت و جنب‌وجوش لازم شود. حال سوال اینجاست که چگونه می‌توانیم اختیارات لازم را بدهیم تا تحت مدیریت یک مدیر فهیم و پویا بتوان تنوع در روند کار و در نظام موزه‌ها ایجاد کرد، به این نتیجه رسیدیم تا زمانی که موزه‌ها این شاکله را دارند این اتفاق نمی‌افتد، از طرف دیگر شاهد بودیم که انتصابات در موزه‌ها بدون در نظر گرفتن توانمندی و شایستگی لازم صورت می‌گیرد و به کارگیری این نوع مدیران در موزه‌ها موجب ضدمات زیادی شد به گونه‌ای که موزه‌ها را فقط مکانی که فقط صبح در آن باز می‌شود و بعدازظهر بسته می‌شوند می‌دیدیم که اتفاق خاصی هم در آن نمی‌افتد، فرضاً اگر نوع مدیرانی که در یکی از موزه‌های مهم کشور مانند موزه ملی، سعد‌آباد و کاخ گلستان این پروسه یک دهه گذشته را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که چقدر این انتصاب‌ها مربوط و چقدر نامربوط بوده است. لذا برای اینکه این انتصابات سلیقه‌ای نباشد و در سیاست‌زدگی مسئولان سازمان میراث فرهنگی قرار نگیرند این طرح مطرح شد که موزه ها اگر بتوانند هیئت امنایی اداره شوند اختیار لازم را دارند و هم در تامین درآمدهای جدید، هم در هزینه‌ها و هم در اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها که مدیریت‌های خلاق به ذهنشان می‌آید که باید انجام شود تا موزه بتواند به رسالت خودش بپردازد بتوانند آزادانه تصمیم‌گیری کنند. بر همین اساس فعلاً در مورد موزه‌های بزرگ تهران این موضع را شروع می‌کنیم. مطالعات کارشناسی این موضوع را مطلوب ارزیابی کرد و نظام اداری و قوانین این اجازه را می‌دهد. البته بخشی از موزه‌ها که آن هم بخش اموال آن است که با سازمان میراث فرهنگی به طور مستقیم ارتباط داشته باشد.
*تسنیم: آیا واقعاً از نظر شما هیئت‌امنایی‌شدن راهکار جدی ازبین‌رفتن رکود در موزه‌هاست؟ آیا ضمانتی در این میان وجود دارد؟ از طرف دیگر شاهدیم که در برخی موزه های هیئت‌امنایی مانند موزه علوم و فن‌آوری افراد سرشناسی به عنوان هیئت امنا وجود دارند که فرصت نمی‌کنند به موزه سری بزنند چه برسد به اینکه بخواهند نظرات کارشناسی هم داشته باشند.
*کارگر: ببینید! اگر موزه‌ها هیئت امنایی شوند چون خیلی این مسئله در ایران باتجربه نیست و پخته نشده است سوال اینجاست که اگر جواب مثبت را به همراه نداشته باشد آن موقع چه؟ چه ضمانتی وجود دارد؟ چرا که بسیاری از مطالعات کارشناسی در عمل به آن سمت و سویی که پیش‌بینی شده حرکت نمی‌کنند. مثلا در موزه ملی ایران، مقام ریاست جمهوری، شهردار، رئیس سازمان میراث فرهنگی و چند شخصیت حقوقی و حقیقی دیگر حضور دارند ولی این موضوع صحیح است که در موزه علوم و فناوری که از هیئت امنای برجسته چه در حوزه اجرایی و چه در حوزه اجتماعی کشور وجود دارد می‌بینیم که نتیجه مطلوبی به دست نیامده به طوری که شاهدیم بعد 15 سال هنوز این موزه قدم جدی را در ایجاد موزه فعال علوم و فن‌آوری که اولین و مهمترین رسالت آن است برنداشته است، منظورم از ایجاد قدم جدی، موضوعاتی چون تملک زمین، طراحی موزه یا اقدام انجام عملیات اجرایی هیچ‌کدام از اینها صورت نگرفت و بالاخره نه فقط در آنجا در بسیاری از جاها هم شاهد آن هستیم.
حال این بحث مطرح است که ما برای ازبین‌بردن این دغدغه باید ساختار هیئت امناء را تغییر دهیم یا اینکه کاملا منصرف شویم. زمانی که ریاست سازمان میراث فرهنگی گفته است که باید به این موضوع جدی رسیدگی کنیم، تنها یک راه می‌ماند و آن هم این است که باید ساختار و شرح وظایف هیئت امنا را بازبینی کنیم و یک اصلاحیه برای این موضوع داشته باشیم. لذا جلساتی صورت خواهد گرفت و نقد و بررسی‌هایی در این زمینه انجام خواهد شد و شاید پیشنهاد شود که فعلاً یکی، دو موزه به صورت هیئت امنایی به صورت پایلوت اداره شوند و فعالیت کنند و ما نتایج آن را ببینیم، اگر نتیجه مطلوب داشت این موضوع را به موزه‌های دیگر نیز تسری دهیم، ولی نظرات متفاوتی وجود دارد ،برخی معتقدند این ساختار هیئت امنایی شاید نتواند آن چشم‌انداز را محقق کند و برخی معتقدند به هر حال دیر و یا زود باید این راه را رفت و دولت نمی‌تواند یک تنها از پس اداره موزه‌ها برآید.
*تسنیم: اعضای هیئت امنا چطور انتخاب خواهند شد؟
*کارگر: در اینکه بخواهم پاسخ صریحی دهم و باید بگویم در اینکه باید به سمت هیئت امنای رویم کسی شکی ندارد و همه از این مسأله استقبال می‌کنند به خصوص که این مسأله تصویب شده و مصوبه هیئت وزیران را دارند اما در اینکه هیئت امنایی را به کار گیریم و اجرایی کنیم و بعد موزه‌ها، گلستان می‌شوند، این یک خوشبینی بیش از حد است این موضوع یک مجموعه است که همه با هم باید جواب دهند دغدغه‌ها این است که آیا این هیئت امنا افرادی هستند که به جایگاه و افراد موزه‌ها مسلط باشند؟ آیا حضور مستمر در جلسات هیئت مدیره خواهند داشت و ورود به بحث‌های موزه‌داری را به صورت کارشناسانه می‌پذیرند و یا اینکه حجم مسئولیت آنها اجازه نمی‌دهد در این جلسات را به صورت دقیق شرکت کنند؟ لذا برای انتخاب هیئت امنا کارشناسانه برخورد خواهد شد.
درر ابطه با هر موضوع و پدیده‌ای مانند شوراها هم همین‌گونه است در شورای شهر در مواردی اصلا جواب نداده و حتی جواب عکس داده است، مثل موضوع تعطیلی شورای شهر اول و البته در برخی دوره ها هم موفق بوده است. در مورد موزه‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانیم غیرکارشناسه رفتار کنیم و تغییر یکدفعه‌ای در اداره آنها ایجاد کنیم و اگر احساس کنیم این موضوع موفق نبوده دیگر برگرداندن موزه به شکل اولش کار سختی است لذا درست است که این بحث از نظر قانونی سدی وجود ندارد اما باید مقداری بیشتر تامل کنیم تا نگرانی‌ها برطرف شود.
انتهای پیام/
