گردشگری ،بودن یا نبودن مسئله این است /کالبدشکافی یک برنامه ملی

 اجرایی شدن سیاست های کلی توسعه گردشگری با توجه به نیازهای کشور وشناساندن قابلیت های نهفته درجای جای میهن اسلامیمان دارد. از دیدگاه خط مشی های کلی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وزیست محیطی ،ســـــیاست های توسعه گردشگری ایران باید بر اجرای خط مشی ها وبرنامه هائی  متمرکز شود که بتواند پایه محکمی برای توسعه پایدار این بخش در بلند مدت فراهم سازد.به نظر می رسد اصولی ترین برنامه در این زمینه باید برمبنای محورهایی استوارباشدهمچون برنامه ریزی، توسعه و مدیریت گردشگری براساس اصول و مبانی توسعه پایدار،برنامه ریزی و توسعه گردشگری بر طبق ساختار منطقی و بر محور بازار که منسجم و هماهنگ با سایر برنامه ها و طرح های مربوطه ، حفظ ، تحکیم و متنوع سازی فرآورده های گردشگری،ارتقای کیفی نحوه ارائه اطلاعات درباره جاذبه های طبیعی و فرهنگی، ارتقای کیفی استانداردهای خدمات و تسهیلات گردشگری و حفظ مستمر آنها ، ایجاد محیط مساعدی که درآن بخش خصوصی بتواند تاُسیسات و تسهیلات گردشگری را در سطح استاندارد مورد نیاز ایجاد واداره کند.دربخش پایانی گفت وگوی تفصیلی خبرنگاراجتماعی خبرگزاری تسنیم با مهندس محمد معزالدین یکی از نامزدهای اصلی گزینه تصدی بر سازمان گردشگری ومیراث فرهنگی دردولت یازدهم ،برنامه ملی توسعه گردشگری واکاوی می شود:

تسنیم :آقای مهندس تعریف شما از صعنت گردشگری چیست؟
معزالدین : صنعت گردشگری برخلاف بسیاری از صنایع دیگر مجموعه ای از ارائه کنندگان خدمات را شامل می شود که در نظام حســاب های ملی با سایر صنایع در یک گروه طبقه بندی می شوند. ارائه کنندگان خدمات در این صنعت شامل دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردانان، شرکتهای حمل و نقل هوایی، راه آهن، جاده ای و دریایی، هتل ها ، مهمانسراها و مهمانپذیرها، متصدیان جاذبه های گردشگری، رستوران ها، فروشگاههای محصولات صنایع دستی، اقلام سوغاتی، پوشاک، کفش، اشیاء چرمی و سایر اقلام مورد علاقه گردشگران می باشد. تامین کنندگان خدمات گردشگری معمولاً در بخش خصوصی فعالیت دارند. افزون بر این، مؤسسات بخش دولتی مانند سازمان ایرانگردی وجهانگردی نیز در برنامه ریزی، توسعه و مدیریت خدمات گردشگری نقش و دخالت دارند و در بسیاری از موارد، از جمله در ایران مستقلاً خدماتی به گردشگران ارائه می کنند.
تسنیم :آیا دسته بندی و طبقه بندی ارائه کنندگان این خدمات گوناگون تحت مفهوم واحد «صنعت گردشگری» ، امکان ارزیابی و سنجش اثرات گردشگری در اقتصاد را امکان پذیر می سازدیا خیر؟
معزالدین : با حضور اینهمه شرکت کنندگان مختلف از بخش های دولتی وخصوصی، صنعت گردشگری به صورت پدیده ای پیچیده در آمده است و توسعه و گسترش آن در جهت کـــــمک  به تحقق اهداف توسعه ملی، مستلزم هماهنگی و همکاری نزدیک بین کلیه دست اندرکاران می باشـــــد. از ایـــن جهت صنعت گردشگری با سایر صنایعی که تعداد شرکت کنـــندگان آنها کمتر و پیچیدگی ساز و کارهای همکاری و برنامه ریزی توسعه آن ها ساده تر است، تفاوت اساسی دارد. به علاوه برنامه ریزی، توسعه و مدیریت این صنعت نیازمند اتخاذ رویکردی پیشرفته از سوی بخش دولتی وهمچنین تامین کنندگان خدمات می باشد. به همین ترتیب، پرورش، حفظ و نگهداری نیروی انسانی واجد شرایط و با تجربه در توسعه موفقیت آمیز این صنعت ( از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و پایداری محیط زیست و کمک به تحقق اهداف کلی توسعه ملی ) اهمیت بسزایی دارد.

تسنیم :بنظر می رسد  صعنت گردشگری کشورمان الان هم رها ویله باشد ومانند بیماردرحال احتضارنفسی می کشدنظرشماچیست ؟
معزالدین : در حال حاضر هیچگونه ارتباط مشخصی بین ویژگیهای کنونی این صنعت واهداف کلی توسعه ای کشور وجود ندارد. هر گاه بخش گردشگری به حال خود گذاشته شود، رشد مهار گسیخته آن می تواند به ساختار اجتماعی – فرهنگی کشور و بویژه فرهنگ اسلامی آن لطمه بزند، میراث فرهنگی و طبیعی ناملموس و ملموس کشور را از بین ببرد و منجر به اثرات نامطلوب اقتصادی از جمله افزایش هزینه واردات و تضعیف ارتباط بین صنایع گردد. در مقابل، چنانچه صنعت گردشگری با مشارکت بخش خصوصی به طور صحیح برنامه ریزی واداره شود و توسعه یابد، می تواند موجب تقویت ساختار اجتماعی و بویژه فرهنگ اسلامی کشور شده، ارزش میراث فرهنگی و طبیعی کشور را بالا برده و منجر به اثرات مثبت اقتصادی از جمله کاهش هزینه واردات و تقویت پیوند میان صنایع گردد. راه دستیابی به اثرات مثبت گردشگری و تخفیف اثرات نامطلوب آن و تحقق توسعه پایدار این صنعت، به کار بستن رویکرد برنامه ریزی جامع است .

تسنیم :آقای معزالدین شمادربرنامه ملی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران بدنبال چه اهداف کلانی هستید ؟
 معزالدین :کمک به تقویت روابط ایران با سایر کشورها به عنوان بخشی از استراتژی گفتمان اسلامی، ایجاد اشتغال برای جوانان، زنان و بیکاران، ایجاد فرصت های اقتصادی در مناطق روستایی،افزایش درآمد ارزی کشور، کمک به ارتقاء سطح رفاه اجتماعی و مهمتراز همه کسب اطمینان از پایدار بودن توسعه گردشگری از لحاظ زیست محیطی و اجتماعی – فرهنگی
     با توجه به اهداف توسعه برنامه ملی، در این طرح ابتداء شرایط و وضعیت موجود بررسی می شود تا شالوده ای جهت تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف ، تهدیدها و فرصت ها فراهم گردد و تعیین هدفهای توسعه گردشگری به صورتی واقع بینانه امکان پذیر شود و سپس استراتژی ها و روش های اجرایی که باید برای تحقق اهداف اتخاذ شوند، مورد بحث قرار می گیرند.

تسنیم :درکشورما چه تعدادجاذبه ومنبع گردشگری وجودداردوالان درچه وضعیتی هستیم ؟
معزالدین :  وجود 3167 جاذبه گردشگری نشان می دهد که ایران از لحاظ منابع فرهنگی و طبیعی گردشگری بسیار غنی است و شمار قابل ملاحظه ای از این آثار در جهان منحصر به فرد هستند‌. سرمایه های اصلی ملموس گردشگری ایران عبارتند از: شهر باستانی تخــت جمشید، نقش رستم و چغازنبیل که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند. آثاری که از نظر فرهنگ و معماری اسلامی حائز اهمیت می باشند عبارتند از : حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) در مشهد و حضرت معصومه (س) در قم که هر دو از زیارتگاه های مهم شیعیان محسوب می شوند، مسجد امام در اصفهان، مسجد جامع یزد، و گنبد سلطانیه در زنـــجان. بخش قابل ملاحظه ای از جاده ابریشم و نیز مسیرهای کاروان روی جنوبی از ایران می گـــذرد. ایران ، هم چنین دارای فرهنگ غنی و زنده ای است که نمونه های آن را می توان در شهرها، دهات و مناطق روستایی بویژه درشهرهای اصفهان ، کرمان، یزد، شیراز، و در روستاهایی مانند ماسوله گیلان، اورامانات کردستان، و ابیانه کاشان مشاهده نمود. جوا مع قومی متنوع ایران دارای سرمایه های ارزشمندی از فرهنگ غیر ملموس گردشگری هستند که شامل هنر، صنایع، پوشاک، موسیقی، غذاهای محلی، آداب و رسوم، و سنت های خاص است.
    ایــــران افـــزون بر میراث فرهنگی غنی خود، مجموعه ا ی ارزشمند و متنوع از سرمایه های گردشگری طبیعی را نیز دارا می باشد   و طیف وسیعی از شرایط اقلیمی مانند آب و هوای خشک و گرم بیابانی، سرد کوهستانی، گرم و مرطوب و معتدل و خشک تابستانی را در بر می گیرد. مناظر و چشم اندازهای زیبای رشته کوههسای البرز، زاگرس، سبلان، دشت کویر و دشت لوت، سواحل دریای خزر و خلیج فارس و دره ها و فلاتهای غرب ایران از دیگر ویژگیهای کشور به شمار می روند. در ایران شمار زیادی مناطق حفاظت شده وجود دارد که شامل 48 منطقه حفاظت شده، 285 پارک وذخایر جنگلی که 25 منطقه آن دارای اولویت است، 25 پناهگاه حیات وحش، 6 اثر طبیعی ملی و 11 پارک ملی می باشد. بسیاری از آنها مانند پناهگاه حیات وحش میانکاله، دریاچه نمک و پـــارک مــلی گلستان از جمله زیستگاه های مهم و منحصر بفرد بین المللی محسوب می شوند. سایر منابع جهانگردی طبیعی ایران شامل چشمه های آب معدنی سرد و گرم، لجن هاو آب هایی که خواص درمانی دارند، بویژه چشمه های آب معدنی گرم سبلان و لجن درمانی دریاچه ارومیه، می باشد.
    ایران همچنین دارای یک رشته سرمایه های گردشگری انسان ساخت است که از جمله آن می توان امکانات مربوط به برگزاری گردهمایی ها، کنفرانس ها و نمایشگاه ها، در شهرهای تهران، اصفهان،شیراز، مشهد و تبریز  را نام برد. همچنین مراکز تعطیلات تابستانی در سواحل دریای خزر، روستاهای کوهستانی رشته کوههای البرز، و پیست ها و مجموعه های اسکی در البرز مرکزی و زاگرس حائز اهمیت می باشند.
     بسیاری از منابع گردشگری فرهنگی و طبیعی ایران در جهان منحصر بفرد بوده و بیانگر نقشی است که این کشور در تکوین تمدن بشری ایفا نموده است. این آثار از لحاظ اهمیت با سرمایه های فرهنگی کشورهایی چون مصر، ترکیه، یونان، عراق، سوریه، هند، آمریکای جنوبی و چین قابل قیاس می باشند. مشاهده و بررسی تعدادی از آثار طبیعی در نقاط مختلف کشور نشان می دهد که استفاده از روشهای مدیریت پایدار از جمله در نگهداری، اطلاع رسانی و علامت گذاری این اماکن محدود و نارسا وظرفیت کلی مدیریت ضعیف می باشد.
تسنیم :اثرات مثبت ومنفی گردشگری دراقتصادملی ایران چه بوده است ؟ 
معزالدین :گردشگری بنا به ماهیت خوداثرات مثبت و منفی متعددی بر محیط فرهنگی- اجتماعی، طبیعی و اقتصادی ایران می گذارد. از آنجا که توسعه جهانگردی خارجی اندک بوده و جهانگردان بازدیدکننده از ایران غالباً فرهنگ مشابهی دارند، اثرات اجتماعی- فرهنگی آنان نیزتا کنون محدود بوده است. اما بر عکس، حجم عظیم گردشگران داخلی تاثیرنامطلوب قابل ملاحظه ای بر مکان های میراث فرهنگی و طبیعی کشور بجا گذاشته و به اشکال مختلف موجب تخریب و کاهش ارزش جاذبه ها گردیده است. ازلحاظ اقتصادی، گردشگری نقش چندان شایان توجهی در اقتصاد ایران ندارد و سهم آن در تولید ناخالص داخلی کشور4/3 درصد، دراشتغال زایی در حدود 541هزار شغل مستقیم وغیر مستقیم و در صادرات غیر نفتی در حدود 14 درصد برآورد شده است. این وضعیت بیانگر ضعف عمومی این بخش از نظر مدیریت، تبلیغات، ساختار حقوقی و نیز ارتباط ضعیف آن با سایر صنایع کشور است.

تسنیم: تجزیه و تحلیل شماازنقاط قوت وضعف، فرصت ها و تهدیدهاچیست ؟
معزالدین : بررسی ایران به عنوان یک مقصد جهانگردی نشان می دهد که کشور دارای یک رشته توانمندیهای رقابتی به شرح زیر است:
1- فرهنگ غنی غیر ملموس مانند آنچه که در سنت ها وروش زندگی بسیاری از جوامع قومی کشور جلوه گر می باشد.
2- وجـــود آثار برجسته اسلامی و زیارتگاههایی که اوج هنر معماری اسلامی رانشان می دهند.
3- تمدن باستانی مانند آن چه که در آثار باستانی و قدیمی و جاذبه های شهرهای بزرگ و کوچک قابل مشاهده است.
4- ترکیب منحصر بفرد آب و هوای معتدل، بیابانی ،‌مرطوب و کوهستانی
5-عظمت و شکوه رشته کوههای البرز و زاگرس و گستردگی دو کویر بزرگ
6- شبکه حمل و نقل و خدمات و تسهیلات مناسب گردشگری
7-در دسترس بودن خدمات همگانی به حد کافی
این نقاط قوت ایران را قادر می سازد با مقاصد جهانگردی واقع در کشورهای همجوار و منطقه مانند ترکیه، یونان و مصر به رقابت بپردازد.

نقاط ضعف رقابتی عمده ایران به عنوان یک مقصد جهانگردی بین المللی شامل موارد زیر است:
الف )-استفاده محدود از روش های توسعه و مدیریت پایدار در زمینه اطلاع رسانی درباره ارزش های فرهنگی و طبیعی جاذبه ها ومکان های مهم توریستی فرهنگی و طبیعی که نتیجه آن کاهش ارزش دارایی های ارزنده طبیعی و فرهنگی بوده است.
ب)- تاسیسات، تجهیزات و وسایل مورد استفاده از جمله وسائط حمل و نقل، هتلها، تفرجگاهها و نظایر آن به طور کلی فرسوده شده و بسیاری از آنها باید از رده استفاده خارج شوند یا به طور اساسی مرمت شوند. بعضی از واحدهای اقامتی نیز باید کلاً از نو ساخته شوند.
ج)-زیر ساختارهای اساسی حمل و نقل در عین اینکه کافی است اما قدیمی شده و با ترافیک امروزه گردگشری ناسازگار است و قادر نیست پاسخگوی نیازهای گسترش و توسعه باشد.
ح)- استاندارد خدمات ارائه شده توسط نیروی انسانی به طور کلی پایین است و بیانگر عدم توجه به ارزش و اهمیت مشتری، سیاستهای ضعیف استخدامی و همچنین آموزش ضعیف، محدود و نامناسب نیروی انسانی است.
خ)- ارزش ها و هنجارهای فرهنگی جهانگردی خاصی را که ایران می تواند جذب کند، محدود ساخته است.
چ)- سیاست ها و مقررات جاری از جمله در موردهواپیمایی کشوری، قانون کار، قانون اتحادیه ها و تشکل های صنفی، قانون سرمایه گذاری، عدم موفقیت در خصوصی سازی صحیح خدمات و تسهیلات جهانگردی، تواُم با جوی که عموماً نسبت به فعالیت بخش خصوصی بادیده شک و سوء ظن می نگرد، و این تصور که بخش دولتی همه چیز رابهتر تشخیص می دهد مانع از توسعه صنعت جهانگردی گردیده است.

فرصتــــها و امکانات عمده ایران در صحنه رقابت به عنوان یک مقصد جهانگردی بین المللی عبارتند از:
**وجود بازارهای بزرگ گردشگری در کشورهای عضو کنفرانس اسلامی که علاقمند به مسافرت و گردش در کشورهای مسلمان مانند ایران هستند.
** امکان استفاده از اماکن مذهبی شیعه، مسیحیان ، زرتشتیان و سایر مکان های مذهبی از طریق بهره برداری از علاقه روز افزون مردم به دانش و تجربه مذهبی بویژه در میان مردم کشورهای دوردست اروپایی و آمریکای شمالی.
** به کار گرفتن هواپیماهایی که بتوانند از لحاظ پرواز به فرودگاه های مختلف از انعطاف پذیری لازم برخوردار باشند و همچنین استفاده از هواپیماهای کوچک جت
** بهره گیری از قدرت سنتی ایران به عنوان یک کشور تجاری به منظور ایجاد یک بخش خصوصی نیرومند و پر تحرک در زمینه صنعت گردشگری.
**به کارگیری شبکه جهانی وب جهت اطلاع رسانی و استفاده از روش های نوین تجارت الکترونیکی به نحوی که مقاصد گردشگری و فروشندگان مستقر در آنها بتوانند با هزینه اندکی مستقیماً به مصرف کنندگان دسترسی یافته و برای محصولات خود بازاریابی کنند.
** بهره گیری از تاُسیسات، خدمات و سیستم های مدیریتی کارآمد تر و کم هزینه تر
** توسعه تهران به عنوان فرودگاه بین المللی در منطقه از طریق ساماندهی بخش حمل و نقل بویژه زیر بخش خطوط هواپیمایی.

تسنیم :عوامل عــــمده ای که قدرت رقابتی ایران را در معرض تهدید قرار می دهد چه هستند؟
 معزالدین :عدم موفقیت در اصلاح مؤثرنقاط ضعف یاد شده در بالا، ادامه شرایطی که موجب دلسردی و رویگردانی بخش خصوصی « واقعی» از مشارکت در صنعت گردشگری می شود، ناتوانی در اجرا، پیگیری و حفظ اصول و روشهای توسعه پایدار در ارتباط با اثرات گردشگری بر محیط طبیعی ، اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی، عدم توفیق در حل صحیح و مؤثر مسائل حساس مدیریتی و نهادی در بخش گردشگری، اثرات ناشی از بلایای طبیعی مانند زمین لرزه ، سیل و خشکسالی، بروز ناآرامی و اختلافات سیاسی در داخل ایران و یا بین ایران و کشورهای همسایه،اختلافات و درگیریهای منطقه ای.
هر چند که امکان ندارد از بروز برخی از این مخاطرات جلوگیری نمود، اما برای مقابله با این گونه حوادث باید پیش بینی و تمهیدات لازم به عمل آید.

تسنیم :بعنوان آخرین سوال بفرمایید  اهداف  توسعه گردشگری درایران چیست وچه دستاوردی برای ما خواهدداشت ؟
معزالدین :اهداف کلی توسعه صنعت گردشگری در ایران عبارتند از:
1- معرفی و شناساندن فرهنگ اسلامی ایران به جهان به منظور ترویج و گسترش گفتگو   میان تمدنها.
2- استفاده کامل از موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک ایران.
3- ارتقاء و توسعه اقتصادی بویژه برای اقشار محروم.
4-کمک به توسعه پایدار محیط طبیعی و اجتماعی-فرهنگی.
5-تقویت و تحکیم وحدت ملی.
دراین راستا هدف های بلند مدت توسعه گردشگری ایران بر اساس خط مشی های مذکور به شرح زیر می باشد:
- افزایـــــش آگاهی عــــمومی درباره میراث و فرهنگ اسلامی ایران در بازارهای داخلی و بین المللی.
- تقویت روابط بین المللی و ارتقاء چهره ایران در خارج از کشور.
- به حداکثر رساندن سهم گردشگری در ایجاد فرصتهای اشتغال بویژه برای نسل جوان وافراد بیکار و فراهم نمودن امکانات کسب درآمد جدید بخصوص در مناطق روستائی
- افزایش سهم گردشگری در ایجاد درآمد خالص صادرات غیر نفتی و درآمد دولتی.
- تقویت همکاری و توسعه منطقه ای.
- کمک به حفظ و نگهداری محیط زیست طبیعی و فرهنگی-اجتماعی.

اهداف خاص سیاستگذاری برای تحقق اهداف کلی بخش گردشگری باید معطوف به موارد زیر باشد:
***انجام فعالیتهای بازاریابی به منظور بهینه سازی بازده ، ایجاد آگاهی مؤثر درباره بازار، به حداکثر رساندن علاقه نسبت به بازار و محصولات گردشگری ایران و استفاده از یک سیستم چندگانه و متنوع توزیع.
***اجرای سیاستهای توسعه و برنامه ریزی گردشگری به نحوی که باعث ایجاد یک شالوده مناسب برای توسعه پایدار این بخش در درازمدت گردد.
***بهبود تسهیلات و خدمات مرزی در زمینه صدور ویزا ، امور مهاجرت، گمرک و خدمات حمل و نقل.
***بهبود راههای دسترسی و خدمات پشتیبانی مانند برق ، آب ، مخابرات ، مدیریت مواد زائد و خدمات عمومی مانند بهداشت و امنیت.
***تربیت نیروی انسانی واجد شرایط در بخش گردشگری به نحوی که قادر باشد خدمات کیفی سطح  بالا را طبق انتظارات و خواسته های مشتری ارائه نماید.
***کسب اطمینان از اینکه اثرات طرحهای توسعه گردشگری بر محیط اجتماعی –فرهنگی ، اقتصادی و طبیعی به صورت پایداری مدیریت می شود.
***ایجاد یک ساختار سازمانی برای بخش گردشگری به نحوی که اطمینان حاصل شود بخشهای دولتی و خصوصی هر یک نقش مربوط به خود را به عهده  می گیرند و بین آنها همکاری و هماهنگی لازم برقرار می شود.

گفت وگو از :فرهادخادمی

انتهای پیام /